88. Қытай Халық Республикасының құрылуы мен 1949 ж. Уақытша конституциялық заңдарға талдау жасаңыз.

1956 жылы ҚКП 8 съезінде Мао Джетуң идеяларының жеңісімен, «үлкен адым» саясатымен, «коммунизацияландырумен» аяқталған жаңа бағыт жарияланды. Одан кейін негізгі ұраны болған социализм құру кезіндегі класстық күресті күшейту және Қытайдың мемлекет пен қоғам құрудағы «ерекше жолы» екі жақтың теке-тіресінен «мәдени революция» жарияланды (тауарлық-ақшалай қатынастарды мойындамау, мемлекеттік емес жекешелендірудің болмауы, сыртқы экономикалық қатынастарды болдырмау, адалсыз саясаткерлерді жұрт алдында соттау, хунбэйбиндер және т.б.)Қытайды хаостан, артқа қалудан және кедейшіліктен алып қалып, қалыпты әлеуметтік-экономикалық даму жолына салға Дэн Сяопин болатын. 1980 жылдың аяғы мен1990 жылдың бастарында Қытай толықтай халықты тамақтандыру мәселесін, ЖІӨ (Жалпы ішкі өнім) және өндірісті жылдам түрде ұлғайтуын дамуын, халықтың өмір деңгейін көтеру мәселесін шешті.

1902-1904 жылдары Қытайдың бірқатар провинцияларындашаруалар мен қолөнершілердің жаппай көтеріліске шығуыорын алды. Басында Сунь Ятсен тұрған “Қытайды қайта өрлетуодағының” басшылығымен революциялық ұйымдар құрылды.1911 жылғы 25 желтоқсанда Сунь Ятсен Қытайдың прези-денті болып сайланды. Монархия контрреволюциялық күштер-

мен келісудің нəтижесінде жойылды. Президент болып контрреволюцияның таңдаған өкілі Юань Шикай сайланды.1912 жылғы 10 наурызда Қытайды президент басқаратын республика ретіндежариялаған уақытша конституцияны қабылдады. Заңшығарушыбилікті парламент жүзеге асырды, оның құрамында екі палатаболды: сенат пен өкілдер палатасы. Парламентке сайлауекісатылы сипатты иеленді. 21 жасқа толған, мүліктік ценз бентұрақтылық цензіне тұлғалар ғана сайлаушылар болып табылды.Либералдық буржуазия мен Юань Шикайдың одағы революцияның аяқталуын қалады. Бұған жауап ретінде Сунь Ятсен жаңа партия — Гоминьданды ұйымдастырды.Гоминьдандықтар 1913 жылы көтеріліске шықты, бұл көтерілісті Юань Шикай басып тастап, партияның қызметіне тыйым салды. Содан соң Юань Шикай конституцияға өзгер-

тулер енгізіп, президенттің өкілеттіктер мерзімін 10 жылға дейін ұзартты. Бірінші дүниежүзілік соғыстан кейін Қытайда күшейген ұлттық буржуазия мен қытай нарығындағы шетелдік моно-

полистердің арасындағы қайшылықтар өрши түсті. Халықтыңбелсенділгі ұлт-азаттық бағытқа бет бұрды. 1919жылғы маусымда студенттік толқулар “4 мамырдағы қозғалыс”атты революциялық қозғалысқа ұласты, оған жұмысшылар мен ұлттық буржуазия қосылды. 1921 жылы Қытайдың Коммунистік партиясы құрылды. 1924 жылы коммунистер Гоминьданға қосылды. Халықтың белсенділігінің артуы Гоминьданның оң қанатының контрреволюциялық бағытты ұстануына түрткі болды. Контрреволюцияның басында Гоминьданның Орталық атқару комитетінің төрағасы, ұлттық-революциялық əскердің қолбасшысы генерал Чан Кайши тұрды. Біріншіазаматтық соғыс басталды (1924-1927 жылдар), бұл соғыс революциялық күштердің жеңілуімен аяқталды. Гоминьдан ірі

буржуазия мен помещиктердің партиясына айналды. 1949 жылғы 21 қыркүйекте Халқытық саяси кеңесушілікконференциясының бірінші сессиясы ашылды, оның жұмысына барлық демократиялық партиялар мен қозғалыстардыңделегаттары қатысты. Сессия Конференцияға біртұтас фронтұйымы ретінде мəртебе беріп, ҚХР (Қытай халық республикасы) Орталық халықтық үкіметін ұйымдастыру туралы заңды, жəне Жалпы бағдарламаны қабылдады. Конференция Мао Цзедун басшылық еткен Орталық халықтық үкіметті сайлады. 1949 жылғы 1қазанда Қытай халықтық республикасының құрылғаны туралыжарияланды. Жалпы бағдарламада ҚХР-дің басында коммунистік партия құрған жұмысшылар мен шаруалар одағынанегізделген халық диктатурасының мемлекеті ретінде жария-

ланды. Мемлекеттік биліктің жоғарғы органы болып Орталық халықтық үкіметтік кеңес табылды.

1953-1954 жылдары ел тарихындағы халықтық өкілдер жиналысына алғашқы жалпы сайлаулар өтті.

15 қыркүйекте Пекинде Халық өкілдерінің жалпықытайлық жиналысының бірінші сессиясында ҚХР-дің Конституциясы қабылданды. Оған сəйкес, биліктің жоғарғы органы болып ХӨЖЖ, ал оның сессияларының арасындағы үзілістерде ХӨЖЖ-нің Тұрақты комитеті табылды.1958 жылғы мамырда коммунистік партия социализмді уақытынан бұрын құру бағытын ұстанды, бұл “Үлкен адым”деген атқа ие болды жəне өмірдің барлық салаларына тарады.