64. Білім беру мекемелеріне тән кәсіпкерлік қызмет түрлері

 Білім беру мекемелері өзін кәсіпкерлікке бейімделе отырып, қайда және қандай аймақта өзінің әрекетін жүзеге асыратынын анықтау қажет. Білім беру мекемелеріне негізінен кәсіпкерлік қызметтің тауарларды өндіру мен қызмет көрсету сияқты түрі тән. Олар өзінің мәні бойынша өндірістік кәсіпкерлікке жатады. Тауар өнімдерін өндіру білім беру мекемелерінің оқу-өндірістік шеберханалар мен қосымша шаруашылықтар сияқты құрылымдық бөлімдерінің негізінде жүзеге асырылады. Ауылдық жерлердің мектептерінде ауылшаруашылық өндірісі (әсіресе жеміс-жидектер мен мал шаруашылығы) шынайы толығымен дами алады. Ал ол өз кезегінде білім беру мекемесін тамақтану өнімдерін алып, өзіндік қажеттіліктерін белгілі бір деңгейде қанағаттандыруға мүмкіндік береді.

Білім беру мекемелері әр түрлі қызмет түрлерін көрсетеді, мысалы білім беру және қосымша қызметтер көрсету.

Білім беру қызметінің түріне мыналар жатады:

-       тұтынушыға бюджеттік қаржыландыру есебінен емес, керісінше қосымша еңбек ақы негізінде келісімшартпен ұсынылатын және мемлекеттік стандартпен немесе сертификатпен қарастырылған білім беру қызметтері;

-       мемлекеттік стандартты құрамайтын және сертификат бойынша білім беру қызметтерінің тізіміне кірмейтін қосымша білім беру қызметтері;

-       оқу, оқу-әдістемелік, оқу-кеңес беру сияқты орталықтар құру;

-       кәсіби білім берудің әр түрлі оқу курстарын ұйымдастыру (жүргізуші, шаштараз, бухгалтер, компьютерлік сауаттылық т.б.);

-       оқу жоспарларын, бағдарламаларын, оқу-әдістемелік құралдар, әдістемелік нұсқаулар дайындау, шығару және оларды сату;

-       зияткерлік меншік электронды «өнімдерін» (автоматтандырылған оқыту құралдары, бақылау бағдарламалары, электронды оқулықтар, қашықтықтан оқытуға арналған кейстер және т.б.) жүзеге асыру.

Білім беру қызметінің түрімен байланысты емес білім беру мекемелерінің қосымша қызмет түріне келесілерді жатқызуға болады:

-       оқу немесе шаруашылық бөлмелерін, спорттық залдарды, бассейндерді, технологиялық құрал-жабдықтарды, автокөліктерді және компьютерлерді жалға беру;

-       әр түрлі сипаттағы құрылыс және жөндеу жұмыстарын орындау (білім беру мекемесінің профиліне байланысты);

-       аударма жасау, баспа ісі, сауда-делдалдық сияқты қызметтің басқа да түрлерін көрсету жатады.

 

65. Бәсекелестің мазмұны мен түрлерін айқындау.

Бәсекелестің негізгі екі түрі бар.

Жетілген бәсеке.Еркін бәсеке жеке меншікке және шаруашылықтың оңашалуына негізделеді. Өндірушілер бір-бірімен тек нарық арқылы байланысады.Жеке фирма өз өнімін өткізуде іс жүзінде нарықтағы айырбас жағдайларына ешқандай әсер ете алмаса, онда осындай болмыс – бәсекелік қабілеттің ең жоғарғы дәрежесі болып табылатын жетілген бәсеке деп аталады.

Монополистік жетілмеген бәсеке. Монополия деген термин сөзбе-сөз мағынасында тауардың жалғыз сатушысы деген ұғым береді.

67.Нарықтық экономика саласында тауарлар мен қызметтер сапасы. Қызмет көрсету нарығы сол немесе басқа дәрежеде тұрмыстық, коммуналдық, көліктік, мәдени, білім беру, денсаулық сақтау, делдалдық, ақпараттық және халыққа қызмет көрсету бойынша басқа қызмет түрлерін қамтып отыр. Қазіргі заман адамының өмірі, қалай дегенмен де,қызмет көрсетумен байланысты. Себебі қызмет көрсету саудасына коммуналдық игілік те, байланыс та, банктік бизнес те, көтерме және бөлшек сауда да, көлік тасымалы да, сондай-ақ сақтандыру, заңды, медициналық, білім беру қызметтері және т.б. жатады.

Қазіргі нарықтық экономика негізінде шығарылган өнімнің сапасына басқалай талап қояды. Бұл қазіргі дүниеде кез келген кәсіпорынның өміршендігі, оның тауарлар нарығындағы және қызмет көрсетудегі орнықты жағдайы бәсекеге жарамдылық деңгейін көрсетеді.

Өз кезегінде бәсекеге жарамдылық екі көрсеткішке байланысты — баға деңгейіне және өнім сапасы деңгейіне. Ал екінші фактор бірте-бірте бірінші орынға шығады. Еңбек өнімділігі, ресурстардың барлық түрлерін үнемдеу өнімнің сапасына тікелей орын береді.

Өнімнің сапасы — бұл белгілі мұқтаждылықты қанағаттандыруға үлкен себепші болатын өнімнің пайдалылығының жиынтық ерекшелігі. Өнімнің сапалылығы тек техникалық, тауар тану ғана емес, сонымен қатар ең маңызды экономикалық санаты болып табылады.

Өнімнің сапа деңгейі оның сапалық көрсеткіштері жүйесі негізінде анықталады.

Практикада өнімнің сапа деңгейін бағалау үшін көрсеткіштер жүйесін пайдаланады.

Бұл көрсеткішке жататындар:

•   сұрыптылығы;

•    маркасы;

•    жүктелімі;

•   пайдалы заттың мазмұны;

• өнімнің дүниежүзілік стандартына сай үлесі, т.б. жеке  көрсеткіштер  тым  әр  түрлі  және  не  ол,  не бұл өнімнің өзіндік ерекшелігіне байланысты болады.