8.1.Бассүйек ішілік қан құйылулар

БІҚҚ-келесі түрлерін ажыратады:

1. Эпидуралды

2. Супратенториалды субдуралды

3. Субтенториалды субдуралды

4. Перивентрикулярлы және интравентрикулярлы(қарыншаішілік)

5. Миішілік (паренхиматозды)

6. Мишықтық

Қаңқаішілік қанқұйылулар мен нәрестелердің өлімінің негізгі себебі тұншығу болып есептеледі [2,44]. Туыт кезіндегі жарақат пен гипоксия өзара патогенезі бойынша байланысты, егер бір жағдайларда бас ми тіндерінің зақымдалуы мен БІҚҚ гипоксия салдарынан дамыса, келесі жағдайларда –оның себебі болады. Жарақаттық және жарақаттық емес қанқұйылулар қатынасы 1:10 [21].

БІҚҚ генезінің маңызды қосымша этиологиялық факторларына :

• Перинаталды коагуляционды және тромбоцитарлы бұзылыстар

• Төмен гестацияда туылған нәрестелерде ми қанайналымынң ауторегуляциясының бұзылысы

• Құрсақішілік инфекциялар (әсіресе вирусты және атипиялық, олар тамыр қабырғалары мен паринхиматозды зақымдалуларға әкеледі(бауыр,ми))

• Иатрогенді қажетсіз жағаласулар (ЖӨВ қатаң параметрелі, көк тамырға тез жылдамдықпен ертінділердің еңгізуі, әсіресе гиперосмолярлы, тромбоцитарлы ингибиторлардың қолдануымен жүретін дәрілік полипрогмозия және т.б. ) жатады.

БІҚҚ кезіндегі гипоксиялы –ишемиялық бұзылыстардың патофизиологиясы «Гипоксиялық-ишемиялық энцефалопатия» бөлімінде сипатталған.

Біққ клиникасы

Кез келген БІҚҚ клиникалық көрінісінде әр түрлі соматикалық және неврологиялық симптомдар мен синдромдар көрінісі , нәрестенің гестациялық жасына, преморбидті фонға, БІҚҚ көлеміне байланысты болады.

БІҚҚ қатысты жалпы симптомдарға:

• Нәрестенің жағдайы -тежелу синдромы, дем тоқтату ұстамалары, сирегірек- гиперқозғыштық эпизодттары ретінде күрт нашарлауы.

• Айқайының сипаты өзгеріп және байланыстың –коммуникативтілігін жоғалту

• Үлкен еңбегінің томпаюы немес керіліп тұруы

• Көз алмасының патологиялық қозғалысы

• Терморегуляцияның гипо –немесе гипертермия ретінде бұзылысы

• Вегетеовисцералды бұзылыстар (құсу, патологиялық саламақ жоғалту, метироизм, нәжістің өзгерісі, микроцеркуляцияның бұзылысы)

• Псевдобульбарлы және қозғалыстық бұзылыстар

• Тырысулар немесе оларға алғышарттар

• Бұлшықет тонусының өзгерісі

• Өршімелі постгеморрагиялық анемия

• Метоболикалық бұзылыстар (ацидоз, дисэликтролитемия, гипокликемия, гипербилирубинемия)

• Бас миының туыт жарақаттарының болжамын нашарлататын соматикалық дерттердің қосылуы (менингит, сепсис, жүрек –тамыр, тыныс алу жеткіліксіздігі және т.б.) [21]жатады.

Эпидуралды қанқұйылулар

Бұл БІҚҚ негізгі себебі- ортаңғы менингиалды артерианың жыртылуымен самай сүйегінің сынуы. Эпидуралды қанқұйылулар бас қаңқасының сүйектерінің ішкі беті мен мидың қатты қабығының арасында орналасады және бір сүйек тігісінің шекарасынан асып түспейді, себебі осы жерлердегі мидың қатты қабығының тығыз жиырылуынан. Бұл қанқұйылулар сирек кездеседі, негізінен босану әрекеті кезіндегі қиындықтар салдарынан болады (ұрықты қысқышпен шығару) және жиі кефалогематомамен қоссарланып келеді. Клиникалық көрінісі әдетте бірнеше сағат болатын «жарық» аралықтан кейін болады. Негізгі симптомдар: үлкен еңбегінің томпаюы, қаңқаішілік гипертнезияның басқа да көрінісі, мидың жаншылуының жалғасуы салдарынан жұлындық жеткіліксіздік (тұншығу , кардиотоникалық дәрімектерге резистентті брадикардия, артериалық қысымның төмендеуі) белгілері. Ошақты симптоматиканың белгілері де пайда болу мүмкін: зақымдалу жағында көз қарашығының кеңеюі (3-4 ретке),гематомаға қарама қарсы жақта гемипарез, артынан фокалды немесе диффузды клонико-тоникалық тырысулар ретінде.

Эпидуралды гематоманың топикалық диагностикасы қиынға соғады: сызықты немесе ішке кірген сынық краниографияда немесе науқас баланың жұлын сұйықтығында қан табылғанда анықталады. Тірі нәрестеде нақты диагноз компьютерлі томография негізінде қойылады: бір жақты немесе екі жақты фронталды және темпоралды бөлімнен жоғары экстрадуралды кеңістікте қанның жиналуы .

Супратенториалды субдуралды қанқұйылулар

Ұзаққа созылған уақытынан бұрын қағанақ суының кетуі салдарынан бас қаңқасының қысылып деформацияға ұшырауы салдарынан болады.

Жоғарғы сагиталды және көлденең синусына кіретін көк тамырлардың, мишықтың тамырларының жыртылуы салдарынан субдуралды кеңістікте қанның жиналуы. Бұл кезде супратенториалды гематома әдетте алдыңғы орталық қыртыстарда орналасады, жиі субарахноидалды қанқұйылумен бірлесіп келеді. Клиникалық көріністе алдыңғы орынға -жоғары қозғыштық, менингиалды симптомдар, және тырысулар шығады. Субдуралды кеңістікте көп мөлшерде қан жиналу қанқаішілік қысымның жоғарлауына әкеледі, ол қаңқаішілік гипертензия көрінісімен білінеді. Нәресте жағдайы өршімелі түрде нашарлайды, фокалды және мултифокалды тырысулар, жұлындық симптомдар пайда болады. Паралелді түрде көздің торлы қабықшасына қанқұйылу пайда болады, ол субдурады қанқұйылудың патогномды симптомы болып есептеледі. Гематома парасагиталды орналасса, төменгі парапарез ,ал үрдіс төменге бет алса, гемипарез пайда болуына әкеледі. Псевдобульбарлы бұзылыстар (ему,жұту қиыншылықтары, физиологиялық рефлекстерінің болмауы) үрдіске ми паренхимасы қосылғанда болады.

Субдуралды қанқұйылулар нейросонография кезінде көрінбеу мүмкін, ал компьютерлі томография кезінде оңай көрінеді.

Негізгі емдік әдіс субдуралды пункция болып есептеледі, оның мақсаты жиналған қанды толық алыптастауда емес, қаңқаішілік қысымды төмендетіп, реабсорбцияны жеңілдету болып саналады. Дренаж күнделікті жүргізілу мүмкін. Егер 10 күн ішінде гематомадағы сұйықтық мөлшері азаймаса, тұрақты дренаж қойылады. Егер субдуралды кеңістіктегі қан ұзақ уақыт алынбаса, гематома даму қаупі жоғары болады. Бірнеше ай өте, дәнекер тін өседі, гематома қатты коллагенозды құрылымға айналады, яғни инкапсуленеді, ишемия және қысу салдарынан ми тінінің атрофиясына әкеледі, осы жағдайлар болжамды шешеді. Ликвор жолдарының обструкциясы салдарынан гидроцефалия да даму мүмкін.

Субтенториалды субдуралды қанқұйылулар

Бұл қанқұйылулар босану кезінде қатты жарақаттану салдарынан, sinus inferior sagittalis пен үлкен церебралды көктамыр мен тік синус қосылған жерде мишық жыртылу нәтижесінде болады. Бұл кезде басқаңқасының артқы шұңқырындағы субдуралды кеңістікте қанқұйылу болып, мишық пен сопақша ми қысылады, клиникасы да осыған байланысты болады. Нәресте жағдайы туыла сала өте ауыр: күрт босаңқы, бұлшықет гипотониясы, гипо- және арефлексия, адинамия, көздердің патологиялық симптоматикасы (басты бұрғанда да жойылмайтын көзді шетке әкету, немесе «қуыршақ көздері симптомы», тік немес ротаторлы нистагм, қалқып жүрген көз алмасы, анизокория). «Жабық қабақ» симптомы пайда болуы мүмкін: мишықтан шығатын бас қанқасының V жұп жүйкесінің рецепторларының тітіркенуі салдарынан , қабақтарды қарау үшін ашылмауы. Уақыт өте миды қысу симптомдары өрши бастайды: адинамия сопор мен комаға ауысады, екіншілік тұншығу ұстамалары жиілей түседі, бульбарлы бұзылыстар күшейді, тоникалық тырысулар пайда болады. Өмір жайлы болжамы жақсы емес: мишық жыртылуы бар нәрестелер өмірінің бірініші тәулігінде өледі.