2. Жүйелер бойынша қарау.

Нәрестенің басы брахиоцефалды, долихоцефаолы және қалыпты емес пішінді болу мүмкін. Әдетте бас сүйегінің шеңбері 34-37 см, яғни кеуде қуысы шеңберінен 1-3 см артық. Бас шеңберін қайта өлшеуді өмірінң 3 күнінен кейін өткізген абзал, өйткені сол мерзімге бастың пішін үйлесімі өзгереді және туылу кезіндегі ісінулері жойылады.

Көзді қарау.нәрестелердің көздерінің жұмылуына байланысты, өмірінің алғашқы күндері жиі қарау қиынға соғады.оларда көз алмасының қозғалысында кейбір уақытта қиылысатын қылилық , дене қалпын өзгерткендеқысқа мерзімді ұсақ көлденең нистагм болуы ықтимал. ОЖЖ зақымдалулары мынандай патологиялық белгілермен айқындалу мүмкін: птоз, лагофтальм, тұрақты горизонталды нистагм және қиылысатын қылилық, Грефе, «батар күн», бір нүктеге қарау, қуыршақ көзі, көз алмасының қалқыған қозғалысы симптомдарымен.

Ауыз қабатының шырышты қабатын қарау. Ауыз қуысының шырышты қабаты анық қызыл түсті және құрғақтау болады(сілекей аз бөлінетіндіктен). Нәресте күтімі зардап шексе ақ дақтар пайда болады.жоғары ерін (хейлосхиз) мен қатты таңдайдың жарығы(палатосхиз) – беттің жиі кездесетін ақауы.

Кеуде қуысын қарау. ЖТН-нің кеуде қуысының пішіні бөшке тәрізді, төменгі апертурасы кеңейген, қабырғалары көлденең орналасқан болады. Кеуде симметриялы, оның төменгі бөлігі тынысқа белсенді қатысады.тыныс алу жиілігі мен жүректің соғу жиілігін нәресте ұйықтап жатқанда стетоскоп арқылы санайды (фонендоскоп мембранасы аускультацияны өзгертеді.). ТАЖ-40-60 минутына, ЖСЖ-140-160 минутына, АҚҚ- 55/30-80/55 мм.с.б.б. бұл көрсеткіштер өте өзгергіш болғандықтан санауды 60 сек бойы жүргіземіз.

Кеуде қуысының пальпациясы.Бұғана сынығы кезінде ісінуді, сықыр немесе сүйектің шорлануын анықтауға болады.кеуденің серпімділігінің жоғарлауы өкпе ауруларына (пневмония, пневмопатия)және кейбір даму ақауларына тән (көкет жарығы).

Өкпе перкуссиясын- нәрестені алақанға жатқызып қолтықтарынан демей отырып, ортан саусақпен жүргізеді.Перкуторлы дыбыстың қысқаруы, тұйықталуы, қорабты дыбыстың естілуі өкпенің инфекционды және инфекционды емес ауруларына тән. Бүкіл өкпе алаңында пуэрилды тыныс естіледі, яғни дем алынғаны және дем шығарудың 1/3-1/2 бөлігі естіледі. ШТН-дің тынысы жиі әлсіреген болады(өкпе ателектаздары). Тыныс алу сипатының өзгеруі (қатқыл, әлсіреген), экстропульмоналдысебебпен (жіңішке мұрын жолдары, ЖРВИ немесе жандандыру кезіндегі жарақаттау әсерінен мұрыншырышты қабатының ісінуі,) немесе тыныс алу жүйесінің аномалиялары мен ауруларының үлкен тобымен шартталуы мүмкін. Дені сау ЖТН-дің көпшілігінде өмірінің алғашқы минуттарында өпесінде сырыл естілуі ықтимал(құрсақішілік өкпелік сұйықтықтың қалуы). Сонымен қатар туылған бойда өкпеден көптеген әр-түрлі калибрдегі сырылдардың естілуі аспирациялық синдромды дәлелдейді. Нәресте туылғанда және өмірінің кейінгі күндерінде өкпесінде сырылдың болуы патология бар екенін дәлелдейді. Күні жетіп туылған сау нәрестелердің өмірінің алғашқы минуттарында тыныстың реттілігі уақытша апноэ және гасплармен айқындалуы мүмкін. Ұзақ уақытты апноэ цианоз бен тыныстың тоқтап қалуымен жүреді(6-10секундтан ұзақ).

Жүрек үндері анық,таза. ЖСЖ минутына 100 ден аз болуы-брадикардия, ал 160-тан көп болуы- тахикардия болып саналады.жүрек тондарының әлсіреуі мен тұйықталуы ауыр немесе ұзақ құрсақішілік гипоксияға, миокардтың инфекциялық зақымдалуына, туа біткен жүрек ақауларына тән. ЖТН-де систолалық шудың өмірінің алғашқы сағаттарында, кейде күндерінде естілуі жүректің туа біткен ақауының (артериалды өзектің және/ немесе овалды терезенің жабылмауы) белгісі бола бермейді. Систолалық шудың 3-5 тәулікте біртіндеп күшейіп, қолтыққа, кейде арқаға тарлатын болса туа біткен жүрек ақауының барлығын білдіреді.

Дені сау ЖТН-нің іші дөңгеленген пішінді, тыныс алу актісіне белсенді қатысады, тері асты шел май қабаты жақсы дамыған. Нәрестелрдің ішінің кебуі, оларды артық тамақтандырғанда(жасанды), сонымен бірге ішектің төменгі бітелуінің, некрозды энтероколиттің,перитониттің , сепсистің, пневмонияның құрсақішілік инфекцияның симптомы болуы мүмкін. Іштің қабысуы ішектің жоғарғы деңгейде бітелуіне, сусыздануға тән. Іштің ассимитриясы көкеттің жарығында (тартылған), іштің алдыңғы қабырғасының даму ақауларында(томпайған) байқалады. Іштің алдыңғы қабырға терісінің түсінің өзгеруі (жылтыраған, қанық-қызғылт реңді) іш қуысындағы қабыну құбылыстарына тән.

Дені сау ЖТН-нің іші жұмсақ және тыныштық жағдайда терең пальпация жасауға икемді. Алдыңғы іш қабырғасы иілгіш және серпімді. Алдыңғы іш қабырғасының ісінуі ШТН-де, іш қуысының қабыну ауруларында, склередермада, бүйректің даму ақауларында болу мүмкін. Кіндік қалдығы 4-7 күндер аралығында түседі. Кіндік жарасы құрғақ, таза. Гиперемияның, серозды-іріңді бөліністің болуы омфалитке тән. Бауыр бұғананың орта сызығы бойынша, қабырға доғасынан 2 см артық шығынқы болмайды. Бауыр – перинаталды инфекцияларда, ауыр дәрежелі асфиксияда, туа біткен жүрек ақауларда, сарғаюлардың кей-бір түрлерінде, нәрестенің гемолитикалық ауруында (НГА), тұқым қуалайтын микросфероцитозда ұлғаюы мүмкін. Көкбауыр қабырға доғасының шетінде пальпацияланады. Спленомегалия перинаталды инфекцияларда, НГА-ның ауыр түрлерінде, тұқым қуалайтын микросфероцитозда кездеседі.

Бүйректі (жиі оң жақ) ШТН-де және тері асты шел майы нашар дамыған нәрестелерде пальпациялау оңай. Іштің аускультациясында, ішектің перистальтикасының бұзылуы –ауыр дәрежелі асфиксиямен, басүйек ішілік қан құйылулармен, құрсақішілік инфекциялармен қосарланып жүреді.

Жыныс ағзаларын қарау. Мерзімінде туылған дені сау ер балаларының аталық безі умасына түскен, ал қыздарда үлкен жыныстық еріні, кішісін жауып тұрады. Уманың көлемі ұлғаюы мүмкін ( ата безінің сулануы, шап-ума жарығынан ажырату керек). Қыздарда клитордың гипертрофиясы кезінде, жынысын ажырату үшін, жыныстық хроматинді анықтау керек. Анустың бар/жоғын, меконидің шыққанын, зәр шығарудың басталуын қадағалау керек(фиксациялау).

Жамбас-ортан жілік буынын қарау. Бұлшықеттердің гипертонусына қарамастан, аяқтарын ұршық буынында құндақтау үстелінің бетіне тигенге дейін жазуға болады. Буынның қозғалысының шектелуі, ОЖЖ-нің зақымдалуы мен жамбас-ортан жілік буынының дисплазиясында (Маркстің оң симптомы-шертпе симптомы) болады, ал оның патологиялық қозғалғыштығы , аяқ бұлщық еттерінің тонусы төмендегенде кездеседі(ШТН, жұлынның бел аймағының зақымдалуы, Даун ауруы, артрогрипоз).

Баланы қарауды аяқтай келе, неонатолог тағы да бір рет оған жүргізілген тексерулерге жауабын ,дене қызуын реттеуінің тұрақтылығын бағалайды, неврологиялық және соматикалық ерекшеліктерді, бейімделу жағдайының динамикасын сараптайды. Тиянақты жүргізілген клиникалық қарау, нақты жиналған анамнезбен бірге нәрестедегі ауруларды дер кезінде анықтауды және дұрыс емдеуді қамтамасыз етеді.