4. Жаңа туған нәрестелердің тамақтануы.

Нәресте туылған соң тамақтанудың түрі, көзі және режимі өзгергендіктен, оның тамақтануы өте маңызды болып есептеледі. Бұл өзгеріске бейімделу- құрсақтан тыс өмірге бейімделудің маңызды аспектісі.

Бүгінгі күні нәресте үшін ең оптималды тамақ- ана сүті екені дәлелденген.

Дені сау нәрестенің ең алғаш емшекке салуы- туылған соң алғашқы жарты сағатта болады.

Емшекке ерте салудың артықшылықтары:

• Анасының лактациясының тез орнығуы

• Нәрестелердің құрсақтан тыс өмірге тез және жақсы бейімделуі, оның ішінде ішек пен теріде бифидум-флораның ерте орнығуы және ішектің шекаралық дисбактериоз фазасының ұзақтығының қысқаруы

• Нәрестенің ансымен ерте жанасуы :(«теріге-тері» туылған соң 30-60 мин аралығында), аналық сезімді күшеюіне, нәресте психикасының дамуын үстемелеуіне, ана мен бала арасындағы психикалық жанасудың тұрақтанып, 4 айға дейін емшекпен емізу күнін ұзаруына әкеледі

• Анасында күйзелістік гормоналды фонның тезірек жойылып, ертерек тыныштануына әкеледі

• Жатырдың босанудан соң жақсы инволюциясына

• Анасы мен баласында іріңді-септикалық аурулар қаупінің төмендеуі

• Анасында лактацияның ұзағырақ сақталуы.

Алғашқы емізудің ұзақтығы 20 мин аспау керек. Емшекке алғашқы салу мен «теріге-тері» жанасуын- кіндікті кесіп , өңдеп болған соң жасалады.

БДҰ мен (ЮНИСЕФ Женева,1989) емшекпен емізудің тиімділігінің 10 принципін негіздеген:

• Емшекпен емізу ережелерін қатаң түрде ұстану және бұл ережелерді мед.персонал мен босанған әйелдерге жеткізіп тұру

• Емшекпен емізу ережелерін іске асыру үшін , медперсоналға қажетті дағдыларды үйрету керек

• Барлық жүкті әйелдерге емшекпен емізудің тиімділіктері жайлы ақпарат беру керек

• Босанғаннан кейін алғашқы жарты сағат ішінде әйелге емшекпен емізуге көмектесу керек

• Анасы мен баласы бір-бірінен уақытша ажыратылған болса да, анасына емшекпен қалай емізетінін, лактациянықалай сақтау керек екенін көрсету керек.

• Нәрестеге ана сүтінен басқа тамақ бермеу керек. Тек мед.көрсетілім бойнша

• Ана мен баланың тәулік бойы бірге болуын тәжирибиелеу керек

• Нәрестенің емізуі кесте бойынша емес сұраныс бойынша жүргізілу керек

• Нәрестелерге ешқандай тыныштандырғыш заттар мен емшекті иммитациялайтын құралдар беруге болмайды (соска және т.б.)

• Қолпаштау топтарын ұйымдастырылуын үстемелеп, әйелдерді перзентханадан шыққан соң сол топтарға жодама беру беру керек

Емізу техникасы .

Босанғаннан кейін бірінші күні әйел нәрестені төсекте жатқан күйде емізеді. Емізер алдында әйел емшектің емізекшесін , айналасындағы ареоласын фурациллин немесе калий перманганат ертіндісімен(1:5000-8000) суланған зарасыз тампонмен сүртеді. Нәрестені емшекті емуіне ыңғайлы етіп, зарасыз жайалықа жатқазады. Бала емген кезде мұрыны омырауымен қысылып тынысы тарылмау үшін, анасы II және III саусақтарымен омырауын ұстап –тартыңқырап тұрады. Саусақтары арасындағы емшек емізікшесін анасы баласының ауызына, айналасындағы ареоланы да қамтитындай етіп салып береді. Бұл кезде нәресте басы тым шалқайған болмау керек. Емізер алдында сүттің алғашқы тамшыларын сауып тастаған жөн. Емізіп болған соң емшекті ағынды сумен сабындап жуу керек, артынша зарасыз жайалықпен құрғатып, емізікше мен айналасына вазилин жағып, стерилді дәкімен жауып қою керек.

Кеш емізуге көрсетілім:

1) Нәресте тарапынан: асфиксиямен туылған, бас ми қанқасы ішілік босану жарақаты бар,кефалогематомасы бар, шала туылудың ауыр дәрежесі бар нәрестелер; құсу, туа біткен ақаулар, резус-теріс қанды әйелден туылған нәрестелер

2) Анасы тарапынан: босану кезіндегі оперативті шаралар, эклампсия және преэклампсиялы босану, босану барысындағы үлкен көлемді қан кетулер, инфекционды үдерістердің болуы және т.б.

Емшекпен емізуге кері көрсетілім:

• Анасында туберкулездің ашық түрі(Бк+)

• Жжүректің, бұйректің, қанның туа біткен ақаулары

• Қатерлі ісіктер және т.б.

Нәрестені сүтпен тамақтандыруға кері көрсетілім:

• Тұқым қуалайтын зат аламсу бұзылыстары-фенилкетонурия, галактозелия, алактазия, гиполактазия.

3-4 күннен бастап келесі емізулері отырып немесе тұрған қалыпта болады. Емізу ұзақтығы 20-30мин. бірінші аптаның екінші жартысынан бастап 1-20 мин. артық емізудің қажеті жоқ себебі ұзақ емізу емізікшелердің жарылуына әкеледі. Емізіп болған соң анасы қалған сүтті сауып тастау керек. Әр емізген кезде нәрестеге әдетте бір емшекті береді. Алғашқы күндері ерекшелік жасап екі емшекті де беруге болады.

Анасы мен баласы бірге болған жағдайда нәрестені алғашқы күндері мазасыздық пайда болғанда, тамақтандыру арасы 3 сағ , яғни күніне 7 рет емізген рационалды болып есептеледі. Тамақтану арасындағы үзілістерде өзгерістер болу мүмкін, бірақ тәртіпсіз емізу мүмкіндігінше болдырмау керек. Тамақтанулар аралығындағы мазасыздық, алғашқы салмақ жоғалтудың қалыптан көп болуы бақыламалы салмақ өлшеуге әкеледі, әр тамақтану алдында және соңынан өлшеп , нормаға дейінгі айырмашылықты донор сүтімен жеткізіп беру керек.

МТН тамақтануын есептеу:

Көлемдік әдіс:

2-6 апта- дене салмағының 1/5

2 апта- 4 ай- дене салмағының 1/6

4-6 ай- дене салмағының 1/7

Шкарин формуласы:

<2айдан. сүт мөлшері=800-50(8-М), бұл жерде М- өмірінің аптасының саны

>2 айдан. сүт мөлшері=800+50(М-2), бұл жерде М- өмірінің ай саны

Калориялық әдіс:

Жылдың I тоқсанында 125 ккал. тәулігіне 1 кг. салмаққа шаққанда;

Жылдың II тоқсанында 120 ккал. тәулігіне 1 кг. салмаққа шаққанда;

Жылдың III тоқсанында 115 ккал. тәулігіне 1 кг. салмаққа шаққанда;

Жылдың IV тоқсанында 110 ккал. тәулігіне 1 кг. салмаққа шаққанда;

Ана сүтінің 1л.-700ккал.

Емізу кезіндегі анасы тарапынан қиындықтар:

А) гипогалактия- лактация кезінде сүт бездерінің қызметінің төмендеуі. Ол ерте (босанғаннан кейін алғашқы 10 күнде анықталады) және кеш (10 күннен кейін) түрлері болады; біріншілік (әйелдің гормоналды фонының өзгерісімен болады) және екіншілік ( анасының соматикалық аурулары фонында, ауыр босанудан кейін, психикалық травмадан, дұрыс тамақтанбаудан кейін)болады.

Гипогалактияның 4 дәрежесі бар:

I – нәрестеніңң тәуләктік қажеттілігінен 25% жоғары емес

II - 50% жоғары емес

III- 75% жоғары емес

IV - 75%.жоғары

Гипогалактияның емінде себебін жою керек; анасының ұйқысын қалыптандырып( тәулігіне 7-8 сағ кем емес); әр түрлі тамақтанумен қамтамасыз ету; нәрестені тамақтандыру режимін ұстану; емізген соң емшектерді сауып, артынша сүт бездерін жылы сумен жуып, қайтара сауу керек; дрож қосылған тамақтарды қолдану (сүт мөлшерін көбеюіне әкеледі); грек жаңғақтары, бал, саңырауқұлақпен жасалған сорпалар, балық ; күніне 3 мин 2 рет сүт бездеріне массаж жасау, никотин қышқылы 0,05г күніне 3 рет тамақтан 20-30мин бұрын немесе глутамин қышқылы 0,5г күніне 3 рет, апилак 0,01г тіл астына күніне 2 рет, Е дәрумені 0,015г күніне 2 рет, С дәрумені 1г күніне 2 рет, пирроксан 0,015г күніне 2 рет.

Сонымен бірге фитотерапия (отвар «рапиры, плоды аниса, укропа, фенхеля, трава дущнцы, экстракт чистеца), иглотерапия, никотин қышқылы қосылған УЖЖ (УВЧ) пен электрофарез, сүт бездеріне ультрадыбыс оң әсерін тигізеді.

Б) галакторея- сүттің өздігінен ағуы. Емізулер арасында сүттің өздігінен ағып тұруы патологиялық көрініс болып есептеледі, бұл невроздың салдарынан болатын жағдай.

Емі : күн тәртібін қалыптандыру, психотерапия, диета, кальций қосылған бромид, валериана, иглотерапия және т.б.

В) қатты емшек- нәрестені емшекпен емізер алдында аздап сауған кезде кетеді.

Г) емшек ұшының бұрыс формасы (инфантилді, ішке кіріп кеткен, жалпақ, айрылып кеткен және т.б.)- оларды босануға дейін шығара бастайды, нәрестелер оларға бейімделе бастайды.

Д) емшек ұшының жарылуы мен тілінулері- емізу кезінде ауыру сезімі болатындықтан, накладка арқылы емізеді. Емізіп болған соң, емшекте маститті болдырмау үшін сауып тастау маңызды. Жарылуларды облепиха, календула майымен, 5-10% глицирин қосылған танинмен, А дәруменімен және т.б. өңдеп отыру керек. Қабыну кезінде құрамында микробтарға қарсы дәрі бар май немесе эмульсияны (синтомицинді эмульсия), каланхоэ шырынын, Шастаковский бальзамын, 0,2% фурацилин ертіндісін жағады, жергілікті- УФ сәулелендіруді қолданады.

Ж) мастит- сүт безінің қабынуы. Нәресте емізуін жалғастыра береді және емізіп болған соң электросорғышпен емшек ауырғанына қарамастан жақсылап сауып тастайды. Емшекпен емізуді :анасында ауыр науқастар, сүтте ірің, анасының басқада инфекционды аурулары болса, нәрестенің іш өтуінде тоқтатады.

Емшекпен емізудің нәресте тарапынан қиындықтары

1. Ерін мен қатты таңдай жарығы. Нәрестеге ақауды жауып тұратын жеке- бас обтуратор дайындалып жасалмағанша, оны емідікше арқылы, қасықпен және асқазан зонды арқылы тамақтандырады. Оперативті ем 6 айға қарай жүргізіледі.

2. Пьер Робсон синдромы- кішкентай төменгі жақ пен, глоссор тозбен және жұмсақ таңдайдың жарығымен сипатталады. Егер нәресте емізуге бейімделе алмаса, төменгі жағы көлемі өте кішкентай болып емген кезде ішке кіріп кете берсе- қасықпен тамақтандырады.

3. Тіл асты емізікшенің қысқа болуы әдетте емуге кедергі жасамайды, уақыт өте ол өздігінен созылады немес хирург кесіп береді.

4. Молочница-кандидозды стоматит, олар көп болса ғана емізуге кедергі жасайды.

5. Іріңді отитке өтетін жедел орта катаралды отит

6. Ринит-мұрын қуысының шырышты қабатының қабынуы, ЖРВИ мен көрініс береді.

Перзентханада сүтті жинау мен сақтауды ұйымдастыру. Бұл шарамен арнай бөлінген мейір бике айналысады. Сүтті зарасыз құрғақ ыдысқа сауып, пастерлейді. Пастеризациядан кейін сүті бар бөтелкелерді (50-100мл сыйымдылықты) бөлме температурасына дейін суытады, маркировка жасап, 4°С тоңазытқышта сақтайды. Тамақтандырар алдында сүтті сулы баняда жылытады.