2. Әлеуметтік сала бойынша шығындарды шегерімдерге жатқызу.

ҚР-ның заңдарымен анықталған салық төлеушінің келесі шығындары шегерімге жатады:

-қызметкердің уақытша жұмысқа жарамсыздығына төлем бойынша есептелген;

-Өзінің еңбектік міндеттерін орындауға байланысты, қызметкерге мүгедек немесе денсаулығына басқадай келтірілген зиянның орнын толтыру төлеміне бағытталған

- мемлееттік әлеуметтік сақтандыру қорына әлеуметтік аударылым бойынша есептеу.

Әлеуметтік салада қызметін жүргізетін,ұйымдарға, сонымен бірге келесі жағдайға сәйкес келетін ұйымдар да жатады:

-мүгедектердің саны мен салық кезеңінде, қызметкерлердің жалпы санынан кем дегенде 51 пайызды құраса

№ 15 емтихан билеті

1. Салық төлемi бойынша үнемдеу.

Салық заңы кәсіпкерлік қызметтен келген залалды келесі кезеңдерде (3 жылға дейін ) салық салынатын табыс есебінен жабу үшін белгілі бір мерзімге ауысиыруға рұқсат етеді.Жіберілген залалды есепке алу нәтижесінде салық төлемін азайту сесебінен әлеуметті үнем алуды қамтамасыз етеді.Мұндай үнем сол кезеңде таза табыс (залал) есебінде қосылады, ол өзгеруі де мүмкін.Міндеттеме әдісі бойынша табыс салығының есебін ұйымдастыру талаптарына сәйкес ағымдағы есептік кезеңде бюджет алдындағы бір уақытта көрсетумен табыс салығы бойынша шығындар сомасын есептеу қажет.Кәсіпкерлік қызметтен шеккен залалдар келешектегі кезеңнің салық салынатын табыстары есебінен ауыстырылатындықтан, салық заңының осы тәртібі келесі кезеңдегі бюджет алдындағы сеептелген қарыздың әлеуеті өзгеруіне әкеледі, яғни осы кезеңдеегі шеккен залалдар келесі есептік кезеңіне есептелген табыс салығы бойынша кредит қарыздарының азаюына алып келеді.Міндеттеме әдісі бойынша корпоративтік табыс салығы табыс алу барысындағы заңды тұлға шеккен шығын ретінде қарастырылады және соған сәйкесті табыс пайда болған сол кезеңде есептеледі.Ағымдағы есептік кезеңдегі табыс салығы бойынша шығындарда , келесі табыстар есебінен болған залалдың есебінің әдісіне әкелетін, келесі есептік кезеңдегі табыс салығы бойынша үнем көрсетілген, яғни осы есептік кезеңде келесі есептік кезеңнің табыс салығы бойынша ағымдағы кезеңде теріс нәтижелер бойынша пайда болған үнем көрсетіледі.Бұл үнем «Кейінге қалдырылған корпоративтік табыс салығ» ДТ бойынша, «Ауыстырылған залал бойынша » қосалқы шоттарда көрсетіледі, өйткені УА-ғы кейінге қалдырылған корпоративтік табыс салығы бойынша , бюджетпен есеп айырысу бұл жағдайда өтелім аударымы бойынша шегілген залалдан пайда болған, кейінге қалдырылған табыс салығы бойынша , бюджетпен есеп айырысуды бөліп алған жөн.

2. Тіркелген активтер туралы түсінік.

Тіркелген активтер – салық төлеушінің бухгалтерлік есеп пен қаржылық есеп беру туралы заңына және бухгалтерлік есептің стандарттарына сәйкес есептелетін және жиынтық табыстарына сәйкес есептелетін және жиынтық табыс алу үшін пайдаланылатын негізгі құралдао мен материалдық емес активтер.

Негізгі қор өндірісте, тауар жеткізілімінде,әкімшілік мақсатта жалға беруде, сондай-ақ ҚР-ның бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру туралы және қаржылық есеп берудің халықаралық стандарты туралы заңымен белгіленген инвестициялық мүлікте пайдалану үшін тағайындалған бір жылдан астам қызмет мерзіміндегі материалдық активтер.Тіркелген активтердің құны іс жүзіндегі салық кодексімен белгіленген жағдай мен тәртіпте өтелімді аударуды есептеу арқылы шегерімге жатады.Тіркелген активтер бойынша өтелім аударыммен есептеу өтелімдік бөлімшклкр мен топтар бойынша жүргізіледі.

Өтелімге жатпайтын тіркелген активтерге қатыстылары:

• Жер

• Мұражайлық құндылық

• Архитектура мен өнер ескерткіштеері

• Автомобиль жолдары,тротуарлар,бульварлар, жалпы пайдалануға саябақтар;

• Аяқталмаған күрделі құрылыс;

• Фильм қорына қатысты обектілер

• ҚР-ның бірлік көлемінің мемлекеттік үлгілері;

• -2000-жылыдң 1- қаңтарына дейін әрекет еткен,ҚР-ның салық заңына сәйкес құны бұрын толық шегерімге жататын негізгі қор:

Тіркелген активтер бойынша өтелім аударымдарын анықтау үшін есеп беру кезеңі салықтық жыл болып табылады.

16-БИЛЕТ

1) Мұнда бүтіндей тозып, жарамсыз болған негізгі құралдары қайта бағалау мен есептен шығару жөнінде қолданылатын әдістер ішінен осы ұйымға тән ыңғайлы әдісті таңдап, тәжірибеде қолдану жолы анықталады. Бухгалтерлік есеп мәліметі бойынша бастапқы құнын түгелімен өндіріске, қызмет көрсетуге жұмсап тауысқан, әйткеніменде әлі де пайдалану мүмкіндігі бар негізгі құралдарды қайта бағалау, немесе бұларды айырбастау үшін қолданылатын әдісті ашып көрсету қажет. Бағаланған негізгі құралдар сомасы тозу соманы және салық салу базасының сомасына көбейтеді. Құны жағынан түгелімен тозуға ұшыраған негізгі құралдарды бағалау мен қайта бағалау ушін;

-Ағымдағы бағамен бағалау:

-Бұларды жою жөніндегі бағалау әдістерінің бірі көрсетіледі;

Негізгі құралдарды қайта бағалап, кіріске алу үшін индекстік және тікелей бағалау әдістерінің бірі қолданылады. Қайта бағалаудың нәтижесінде құны көбейген негізгі құралдардың сомасы баланстың актив жағындағы соманы көбей тіп, мүліктер құны нақтылы мүмкіндікке қарай жаңадан бағаланады. Осылайша құны жоғарылаған негізгі құралдар қайтадан тозуға ұшырайды да, есепті кезеңдегі шығындар сомасы да көбейеді.

Негізгі құралдар объектінің құнын төмендетіп бағалаудың нәтижесінде есепті кезеңдегі шығындар сомасы азайтылып валюта баланс сомасы да азаяды. Мұның өзі салық салушылық базаға да әсер етеді.

Жалпы негізгі құралдар бойынша тозу сомасы есептеу әдістері:

-Бір қалыпты түзу сызықты

-өндірістік

-бастапқы құнын шапшаңдатып есептен шығару

-құнын төмендетіп қалдықтау және куммулятивті әдістерден қалыптасады.

Негізгі құралдардың тозуын есептеуге арналған әдістердің қандай да болмасын есепті кезең шығарғандарын көбейтуге арналған әдістердің қандайы болмасын есепті кезең шығындарын көбейтуге(өндірістік және кезеңдік шығындар) және табыс көлемін азайту үшін қолданылады.

Негізгі құралдарды жөндеуден өткізу резервтерін жасау есебінің әдісі,негізінен екі жолмен;

жөндеу жұмысы аяқталғанға дейінгі жұмсалған шығындар «болашақ кезең шығындары» шотында жинақталып,жөндеу жұмысы аяқталған соң, жинақталған мұндай шығындар жалпы шығындар есебін жүргізуші шоттарға аударылып жазылады, екінші әдәс бойынша негізгі құралдарды жөндеуден өткізу шығындары өнімнің өзіндік құнына (тауарлар,жұмыстар,қызметтер) және кезеңдік шығындар құрамына тікелей жазылады.

Негізгі құралдарды жөндеуден өткізу шығындары резервінің қалдық самасы,осы есепті кезеңнен келесі есепті кезеңге көшіру нәтижесінде жалпы шығындар сомасын көбейтіп, осы жылдағы таза табыс сомасы, басқада жылдардағы жасалған резерв сомасының есебінен азайатындығын білген жөн.

2) Тіркелген активтер бойынша топтаманың баланстық құны (салық кезеңінің соңына тең) (салық кезеңінің басында) – салық кезеңінде келіп түскен тіркелген активтер бойынша баланстық құн – тіркелген активтер бойынша салық кезеңінде есептен шығарылған баланстық құн.

ТАсққ=ТАБКҚ+КТА-ЕТАА

Салық кезеңінде тіркелген активтер төмендегілердің салдарынан келіп түседі:

1. Сатып алу;

2. Салым ретінде қайтарымсыз негізде;

3. Концервациядағы, реконструкциядағы негізгі құралдарды эксплатациялау кезінде ж/е т.б

Тіркелген активтер келесі жағдайларда есептен шығарылады:

1. Өткізу кезінде:

2. Қаржылық лизингке беру кезінде;

3. Жойылу кезінде,

4. Қайтарымсыз негізде берген кезде. (18-билет 2)

Әрбір өтелімдік шағын топтарға (1-топтар), салық кезеңінің басындағы топтарға шағын топтардың (1-топтар), топтардың құн балансы аталатын қорытынды сомасы анық/ды.

1-топтың баланс құны негізгі құрал-жабдық/р/ң әрбір обьектісі б/ша ж/е Салық кодексі/ң 113-бабының 2-тармағына сәйкес пайда болған шағын топтардың құн балансынан тұрады.

Түскен ТА-р салық есебінде бөлімше/р/ң баланстық құнында есептеледі. Лизинг алушымен қаржылық лизинг келісімшарты б/ша сатып алу кезінде, құрылыста, қайтарымсыз алуда, жарна ретіндегі жарғылық капиталға түскен ТА-ді алу, Салық кодексінің 106-бабына сәйкес анықталатын құны б/ша келесі тәртіпте есептеледі:

-1-топ б/ша-соған сай келетін топтың құн балансын қалыптастырады;

-2-3 ж/е 4топтар б/ша топ/р/ң құн балансы қосылады.

Істен шыққан ТА-р шағын топтардың (1-топтағы) құн балансын н/е 2,3 ж/е 4топ/р/ң баланстық құнын азайтады:

-қаржылық лизингті берудегі, өткізу кезіндегі өткізудің құнына;

-жарғылық капиталға жарна ретіндегі беру кезіндегі ҚР-ң Азаматтық заңына сәйкес анықталатын, яғни Салық кодексінің 106-бабына сәйкес анықталатын құны б/ша;

-мәміле қатысушыларымен белгіленген,қатысушылармен, жарғышылармен мүлікті алу кезіндегі құны б/ша;

-сақтандыру келісімшартына сәйкес сақтандыру ұйымының сақтандырушысымен төленетін, сақтандыру төлемінің сомасы арқылы анықталатын құны б/ша ТА-ді сақтандыру жағдайындағы есептен шығару, жою, жоғалту, бұзу кезінде, басқа жағдайда, салық мақсатында анықталатын қалдық құны б/ша;

-құн балансы б/ша қайтарымсыз берілгенде.

17-БИЛЕТ

1) Күмәндi талаптар деп заңды тұлғалар мен дара кәсiпкерлерге, сондай-ақ тұрақты мекеме, филиал, өкiлдiк арқылы Қазақстан Республикасында қызметiн жүзеге асыратын резидент емес заңды тұлғаларға тауарлар өткiзу, жұмыстар орындау, қызметтер көрсету нәтижесiнде туындаған және туындаған кезден бастап үш жыл iшiнде қанағаттандырылмаған талаптар танылады. Өткiзiлген тауарлар, орындалған жұмыстар, көрсетiлген қызметтер бойынша туындаған және салық төлеушi-дебиторды Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес банкрот деп тануға байланысты қанағаттандырылмаған талаптар да күмәндi талаптар болып танылады.

Осы Кодекске сәйкес күмәндi деп танылған талаптар шегерiмге жатады.

Салық төлеушiнiң күмәндi талаптарды шегерiмге жатқызуы бiр мезгiлде мынадай талаптар сақталған кезде жүргiзiледi:

1) талаптар туындауын растайтын құжаттардың болуы;

2) шегерiмдерге жатқызу кезiне бухгалтерлiк есепте талаптардың көрсетiлуi не осындай талаптарды алдыңғы кезеңдердегi бухгалтерлiк есептегi шығыстарға (есептен шығаруға) жатқызу.

Дебитор банкрот деп танылған жағдайда, осы баптың 2-тармағында көрсетiлген құжаттардан басқа, оған қосымша конкурстық iс жүргiзудiң аяқталғаны туралы сот ұйғарымы көшiрмесiнiң болуы қажет. Салық төлеушi жоғарыда көрсетiлген шарттар сақталған кезде, конкурстық iс жүргiзу аяқталғаны туралы сот ұйғарымы күшiне енген салық кезеңiнiң қорытындылары бойынша күмәндi талаптың сомасын шегерiмге жатқызуға құқылы.

Күмәндi талаптар бұрын тауарлар өткiзуден, жұмыстар орындаудан, қызметтер көрсетуден түсетiн табыс деп танылған табыстың мөлшерi шегiнде шегерiмге жатқызылады.

2) Негізгі құралдар уақытынан бұрын тозып кетпеуі үшін, оларды мезгіл сайын жөндеп тұру керек. Ұйымдастыр – техникалық белгілеріне қарап, жөндеуді күрделі және жай деп бөледі

Күрделі жөндеу деп негізгі құралдардың объектісін тұтастай алғандағымен салыстырғанда тозу мерзімі азырақ жекелеген бөліктерін қалпына келтіруді айтады. Машиналардың, жабдықтардың жәнк көлік құралдарының күрделі жөндеуі деп бір жылдам астам мерзімде агрегатты толық бөлшектеп, барлық тозған детальдары мен бөлшектерін ауыстырып немесе қалпына келтіріп, агрегатты қайта жинауды және сынақтан өткізуді, жүйелі түрде жүргізіліп отыратын жөндеуді айтады. Машиналардың негізгі агрегаттарына машина маркасына байланысты алдын-ала белгіленген жолын жүріп өткеннен кейін күрделі жөндеу жұмысы жасалынады.

Үйлер мен ғимараттардың күрделі жөндеуі кезінде тозған құрылымдары мен детальдары толық ауыстырылады немесе олар неғұрлым мықты және үнемді, жөнделіп жатқан объектінің пайдалану мүмкіндіктерін жақсартатын детальдармен ауыстырылады.

Күрделі жөндеулер негізгі құралдардың пайдалану мерзімін, өндіріс қуаттылығын, көлемін, жылдамдығын, болашақта оның экономикалық табыстылығын арттырса, онда ондай шығындар негізгі құралдардың бастапқы құнын өсіреді, ал барлық қалған жағдайда ондай шығындар ағымдағы шығын ретінде танылады және ол оның бастапқы құнына әсер етпейді.

Мысалы, кәсіпорындағы автомашинаның бастапқы құны 1 500 000теңге құраған және оның пайдалы қызмет ету мерзімі 8 жыл болған. Бес жыл пайдаланғаннан кейін автомашинаға құны 290 000теңге тұратын жаңа двигатель салынған, сонымен қоса 45 000теңге тұратын оң жақ қанаты ауыстырылған. Бұл жерде автомашинаның двигателі, оның бастапқы құнын өсіреді, ал 45 000 теңге тұратын қанаты ағымдағы ретінде танылады.

Ағымды жөндеу дегеніміз негізгі құралдарды жұмыс жағдайында ұстап тұру үшін оның тозған детальдарын ауыстыру немесе жөндеу болып табылады. Оны негізгі құрал- жабдықтарды пайдалану процесінде жасайды. Негізгі құрал- жабдықтардың тозуының алдын алу үшін күні бұрын жоспарланып қойған жөндеу жұмысын мерзімінде жүргізудің маңызы зор.

Негізгі құралдарды жөндеу мердігерлік және шаруашылық тәсілмен жүзеге асырылады. Неғұрлым прогрессивті және үнемді болып саналатын мердігерлік әдісте негізгі құралдарды арнайы жабдықталған субъектілері жөндейді; ал шаруашылық тәсіл бойынша жөндеу субъектінің өз күшімен және қаражатымен жүзеге асырылады.

Мердігерлік ұйымдармен жасасқан ағымды және күрделі жөндеулері үшін субъект жөнделетін объектілерді жөндеу орнына апарып және қайтадан әкелу шығындарымен қоса, аяқталған жөндеу жұмыстарының еңбек ақысын төлейді. Жабдықтар мен еңбек құралдарын жөндеу үшін мердігерлермен есеп айрысуды объект тұтастай біткен соң жасалады. Есеп айрысу құжаттары негізінде шоттардың корреспонденциясы жасалынады.

18-БИЛЕТ

1. 1995ж. 31 тамыздағы ҚР *ҚР-ның банктері мен банк қызметтері туралы* заңына сәйкес қарыздық операция-банк операцияларының кейбір түрлерін жүргізетін басқа тұлға/ға қысқа мерзімдік, қайтарымдық ж/е төлемдік негізде банкпен н/е ұйыммен ақша ұсыну б/таб.

Корп/в/к табыс салығы б/ша табысқа салынатын салықты анықтау кезінде, салық төлеуші сыйақы б/ша шегерімге құқығы бар.

Сыйақы б/ша шегерім мыналар б/таб:

-алынған кредиттер б/ша сыйақы (несиелер), құрылыс кезінде төленетін ж/е құрылыс үшін алынған, оның ішінде кредит б/ша сыйақыны қоспағанда қаржылық лизинг түріндегі;

-орналастыру ж/е шығару жағдайына сәйкес қарыздық бағ. қағ/р/ң иесі/ң эмитентімен төленетін, дистконт н/е купон;

-вексель б/ша төлем;

-жинақтар б/ша сыйақы.

Салық есебін жүргізу үдерісінде банк емес ұйымдардан бір жыл мерзімге алынған қарыздар есептелетін, *Қысқа мерзімді банк қарызы* 3010; *Алынған қысқа мерзімді қарыздар* 3020; *Қысқа мерзімді қаржылық міндеттеме* 3000 бөлімшесі; бір жылдан жоғары мерзімге берілген қарыздар есептелетін; *Ұзақ мерзімді банкілік қарыздар* 4010; бір жылдан артық мерзімге банктік емес ұйымнан алынған қарыздар есептелетін *Ұзақ мерзімге алынған қарыздар* 4020; *Басқа да ұзақ мерзімді қаржылық міндеттемелер* 4030 шоттарындағы талдау деректері негізінде қарыздар сомасын анықтау қажет.

Өнд/с/к мақсаттар үшін алынған кредиттерден өзінің құрылысына берілген кредиттерді бөліп алу қажет.

М/лы: Резиденттен жылына 15пайызбен 10млн. тг кредит алынған. Кредитті алу сәтінде қайта қаржыландыру мөлшері 7,5 пайызды құрады. Мем/к табыс жиынтығынан есептен шығарылатын ССТ-ты анықтау кезінде 15пайыз көлеміндегі сыйақы сомасы жатады. 1500 мың тг кредит үшін пайыз төлемі б/ша барлық нақты шығын/ды салық төлеуші – ЖЖТ-дан есептен шығара алады.

2) Тіркелген актив (ТА) бұл – ХБЕС, Бухг/к есеп ж/е қаржылық есептілік тур. Заңына ж/е ҚР-ң басқа да заңдылықтарына сәйкес салық төлеушінің негізгі құралы мен МЕА. ТА-ң құны- Салық Кодексінде белгіленген тәріпте ұсынылған шартында амортизациялық аударымдарды есептеу тәртібі арқ. Шегерімге жатқызамыз. ТА-ге: ғимараттар, құрылғылар, құбырлар, машиналар мен жабдықтар, транспорт көлігі ж/е т.б.

121-бап. Тiркелген активтер бойынша басқа да шегерiмдер

1. Өтеусіз беруді қоспағанда, кiші топтың (І топ бойынша) тiркелген активтерi шығып қалғаннан кейiн кіші топтың салық кезеңi соңындағы құндық балансы мөлшеріндегі сома І топтың тіркелген активтерінің шығып қалуынан болған залал деп танылады.

Осы кіші топтың құндық балансы нөлге теңестіріледі және шегерімге жатқызылмайды.

2. Топтың (ІІ, ІІІ және IV топтар бойынша) барлық тiркелген активтерi шығып қалғаннан кейiн тиісті топтың салық кезеңi соңындағы құндық балансы, егер осы бапта өзгеше көзделмесе, шегерімге жатқызылады.

3. Кіші топтың (І топ бойынша) немесе топтың (ІІ, ІІІ және IV топтар бойынша) барлық тiркелген активтерiн өтеусіз берген кезде тиісті кiші топтың немесе топтың құндық балансы салық кезеңiнiң соңында нөлге теңестіріледі және шегерімге жатқызылмайды.

4. Салық төлеушi кiші топтың (топтың) салық кезеңі соңындағы құндық балансының республикалық бюджет туралы заңмен белгіленген және салық кезеңінің соңғы күні қолданыста болатын айлық есептік көрсеткіштің 300 еселенген мөлшерінен кем соманы құрайтын шамасын шегерімге жатқызуға құқылы. (16-билет 2)

19-БИЛЕТ

1. Амортизация – бұл қызмет мерзімі ішінде активтің амортизацияланатын құнын жүйелі бөлу түрінде тозудың құнмен көрсетілуі, басқалай айтсақ, есептелген амортизация сомасы белгілі бір кезең ішінде пайдаланған немесе тұтынған негізгі құралдардың құнын көрсетеді. Амортизацияланатын құн пайдалы қызмет мерзімі аяқталғаннан кейін сыныққа, қалдықтарға айналатын қосалқы бөлшектердің болжанатын құны ретінде негізгі құралдардың түсуі кезінде анықталатын бастапқы құн мен жою құны арасындағы айырманы білдіреді. Амортизациялық жарналар (аударымдар) әрбір есепті кезең үшін өнімдердің тауарлардың, жұмыстар мен қызметтердің элементі және шығысы ретінде танылады.

Амортизациялық аударым мөлшері дегеніміз негізгі капиталдың бастапқы құнынан белгіленген пайызбен есептеліп шығарылған бір жылдық өнімнің өзіндік құнына қосылатын сомасы.

Амортизация ұдайы өндірісте негізгі қорлардың тозу орнын толтыру үшін қаржы жинақтау түрін білдіреді. Амортизацияның міндеті — негізгі қорлардың тозу орнын толтыруға байланысты амортизациялық қор оның орнын толтыру құнына сәйкес болуы тиіс. Осылайша, амортизация өндірісті бұрынғы қалпында ұстап тұратын жай ұдайы өндіріс көзі болып табылады. Бірақ, амортизациялық аударымдар негізгі қорлар қызметін аяқтаған соң ғана қалпына келтіруге жұмсалады. Сол себепті, осы кезең ішінде көрсетілген төлемдер резервтік қор түрінде сақталып, толығымен тозған еңбек құралдары табиғи түрде қалпына келтіруді кажет еткенше тұрады. Бұл уақыт жеткенге дейін машиналар құны резервтік ақша қоры түрінде жинала береді. Демек, амортизациялық қордың өзі жинақтау көзі болып табылады.

Амортизациялық аударымдар амортизация нормалары бойынша жасалынады.

Амортизация нормасы- бұл амортизациялық аударымдардың жылдық сомасының негізгі құралдардың жылдық орташа құнына қатынасы.

Негізгі құралдарға амортизация (тозуын) есептеудің басты мақсаты олардың құнын өтеу көзін таба білуден тұрады. Бұл көз амортизацияны шығыстарға, шығындарға қосу есебінен жасалады. Амортизациялық жарналардың сомасын көбейту немесе азайту шығыстарды бұрмалауға алып келеді, мұнан жиынтық жылдық кірістің көлемін, кірістерді бұрмалау орын алады, демек, салық салудағы дәлсіздіктерге әкеліп соғады.

Жұмыс істеген бүкіл кезең ішіндегі амортизациялық жарналардың жалпы мөлшері амортизацияланатын құнға немесе бастапқы және тарату құндары арасындағы айырмаға теңестірілуі тиіс.

2. ТА-р бойынша амортизациялық аударымдарды есептеу үшін салық есебінде амортизациялық топтамаларға бөлістіру жүргізіледі.

Аморт/я/қ топтамалар ТА-ң қызметтік белгілері бойынша жіктелуі негізінде топталады.

Салық есебінде ТА-р келесі топтамаларға сәйкес бөлістірілген:

1. Ғимраттар мен құбырлар;

2. Машиналар мен құрылғылар;

3. Комьпютер мен концелярия машиналары;

4. Басқа да топтамаға жатпайтын ТА.

Салық есебінде Салық Кодексіне сәйкес ТА-р б/ша амор/я/р/ң шекті нормалары белгіленген. Олар:

1-топтама: ғимараттар мен құбырлар-10%

2-топтама: машиналар мен құрылғылар-25%

3-топтама: компьютер мен концелярия машиналары-40%

4-топтама: басқа да топтамаға жатпайтын ТА-15%

ТА-р б/ша амор/я/қ аударымдарды анықтаудың есеп кезеңі болып-салық жылы табылады. Салық есебінде ТА-ң әрбір топтамасы б/ша амор/я/қ аударымдар амор/я/қ нормалардың қолданысымен есептеледі. Бірақ Салық кодексінің бекітілген шегінде ғана.

Салық есебінде ҚР-ң аумағында бірінші рет эксплатацияға енген ТА-р б/ша салық төлеуші бірінші салық кезеңінде амор/я/қ аударымдарын есептеуде 2-еселенген түрін қолдана алады. Бірақ ол бірнеше шартты талап етеді, яғни аталған ТА сол кәсіпорынмен ЖЖТ алу мақсатында 3жылдан кем емес қызмет ету қажет. Бұл активтер бастапқысында топтама балансының құнынан жеке-дара есепке алынуы тиіс.

Ал келесі есепті кезеңде бұл топтамаларға қосылады. Салық есебінде салық төлеуші шегерімге топтаманың баланстық құнының көлемін толықтай жатқыза алады,егер де салық кезеңі соңында топтама баланстық құны 300АЕК б/ша (1АЕК=1852тг)

20-БИЛЕТ

1. Кәсіпорында тауарлы-материалдық қорлардың есебі 7 “Тауарлы –материалдық қорлардың есебі” Бухгалтерлiк есеп стандартына сәйкес жүргiзiледi.

Тауарлы-материалдық қорлар келесі актив түрлерінде болады: өндірісте пайдалануға немесе жұмыстар мен қызметтерді орындауға арналған шикізат, материалдар, сатып алынған жартылай шикізаттар, құрастырушы бұйымдар, отын, ыдыс және ыдыстық материалдар, қосалқы бөлшектер және басқа материалдар, аяқталмаған өндіріс, субъект қызметі барысында сатуға шығарылған дайын өнім, тауарлар.

Материалдық қорларды есепке алу үшін бухгалтерлік есептің алдында төмендегідей міндеттер бар:

¨ материалдық құндылықтардың кіріске уақытында және толық енгізілуін, сақталу орындарындағы жағдайын қадағалау;

¨ материалдық құндылықтардың қозғалысы бойынша операцияларды толық және уақытында құжаттау;

¨көліктік дайындау шығындары мен дайындалған құндылықтары мен өзіндік құнын уақытында анықтау;

¨ішкі ресурстарды жұмылдыру мақсатында субъектіге қажет емес материалдық құндылықтарды тауып сату;

¨сақталатын орындардағы құндылықтардың қалдықтары мен қозғалысы туралы дәл мәліметтерді алу.

Өндіріс барысындағы қызметтік ролі мен мақсаты бойынша барлық материалдық қорлар негізгі және көмекші болып бөлінеді. Негізгілер- дайындалатын өнімнің заттай материалдық негізін құрайтын материалдар. Мысалы, ұн, ағаш. Көмекші материалдар өндіретін өнімнің өзіндік құнына кіргенмен, бірақ негізгі материалдар сияқты оның заттық негізін құрамайды. Мысалы, сыр, желім, лак.

Материалдық қорлардың барлық түрін есепке алу 1310 “Шикізат және материал” баланстық, активті шотында жүзеге асады

Материалдық ққорлардың қозғалысының есебін жүргізу үшін типтік мекеме аралық құжаттар жасалынған. Олардың уақытында толтырылуы және дұрыс жасалуы материалдық қорларының тиісті есебі мен бақылауы ұйымдастыруға, олардың сақталуы мен орынды пайдалана мүлік жасайды.

Материалдық босалқының қозғалысына байланысты барлық операциялар бойынша құжаттар дайындалып, аз данамен шығарылады. Материалдық босалқының жар жабдықтау бөліміне тексеруге және төлеуге қабылдануға беріледі. Бұл жерде оларды келіп түскен жүктерді есепке алатын журналға (ү.М-№1) тіркейді. Бұл журнал қорлардың түсуі мен кіріске енгізілуін бақылауға, сондай –ақ шоттарды төлеу мерзімдерін немесе төлеуден бас тартуды жедел түрде бақылауға арналған.

Материалдық қозғалысты есепке алу бойынша төмендегідей типтік құжаттар пайдаланады.

Сенімхат (ү.М-№2а) материалдық қорларды қабылдау кезінде лауазымды тұлғалардың, субъектілердің, сенімді өнімдерінің құқысы бар адамға сенімхат рәсімдейді. Сенімхатты бухгалтерия рәсімдеп, алушылардың қолын қойғызып, қолхат алу арқылы береді.

Берілген сенімхаттарды есепке алу журналы (ү.М-№3). Берілген сенімхаттар мен оларды алғандығы туралы қолхаттарды тіркеуге қолданады.

Кіріс ордері (ү.М-№4) жабдықтаушылардан немесе өңделгеннен кейін субъектілерге келіп түсетін материалдық босалқыларды есепке алу барысында қолданады.

Материалдардың қабылданғаны туралы акт(ү.М-№7) жабдықтаушылардың жолдама құжаттардағы мәліметтерден сандық және сапалық айырмашылықтары бар босалқыларды қабылдау кезінде қолданылады. Сондай-ақ, құжатсыз түскен материалдарды қабылданғанда толтырылады.

2. Тiркелген активтер түскен кезде, оның iшiнде қаржы лизингi бойынша және тауарлық-материалдық қорлардың құрамынан аудару жолымен түскен кезде топтардың (кiшi топтардың) құндық балансын көрсетiлген активтердiң бастапқы құнына ұлғайтады.

Тiркелген активтердiң түсiмiн салық салу мақсатында тану түскен активтердi тiркелген активтердiң құрамына енгiзудi бiлдiредi.

Қаржылық лизингке берілген (қаржылық лизинг бойынша) тіркелген активтердің лизинг алушының ішкі тобы бойынша баланстық құны есептелінеді.

Қаржылық лизингке берместен бұрын тіркелген актив баланстық құнында көрсетілген болса, онда оны берген кезде лизинг беруші өз балансынан азайта алады.

Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жасалған лизинг шарты бойынша амортизациялауға жататын негізгі құралдарды беру, егер ол мынадай талаптарға сай келсе:

1) Негізгі құралдарды лизинг алушының меншігіне беру және лизинг алушыға негізгі құралдарды тіркелген бағамен сатып алу жөнінде құқық беуру лизинг шартында белгіленсе;

2) Қаржы лизингінің мерзімі негізгі құралдардың пайдалы қызметі мерзімінің 80 процентінен аса, ол қаржы лизингі болып табылады.

Қаржы лизингіне берілген негізгі құралдардың құны лизинг шарты жасалған кезіне айқындалады. Салық салу мақсатында мұндай мәмеле лизинг алушының негізгі құралдарды сатып алуы ретінде қарастырылады. Бұл ретте лизинг алушы негізгі құралдардың иесі ретінде, ал лизинг төлемдері лизинг алушыға берілген кредит юойынша төлем ретінде қарастырылады.Мақсаты үшін қаржы лизингінің мерзімі алушының шартқа сәйкес қаржы лизингін ұзартуға құқығы бар қосымша мерзімді қамтиды.

Ортақ үлестік меншік немесе кәсіпкерлік қызметті бірлесіп жүргізу туралы уағдаластық не заңды тұлға құрмай, екі және д-одан да көп иеленуші болуын көздейтін өзге де уағдаластық болған жағдайда, салық салу объектілері мен салық салуға байланысты объектілер бнлгіленген тәртіппен тиісінше әрбір иеленушіде есепке алынып, салық салынады.

Қаржылық лизингке берілген (алынған), ТА-ң құны, лизинг алушының шағын топ/ы мен топтарындағы құн балансында есептеледі.

Лизинг берушінің соған сәйкес келетін шағын топ/р/ң, топ/р/ң құндық балансы, егер топ/ды қаржылық лизинге бергенге дейін, бөлімшелердің құн балансына активтер қосылған б/са, қаржылық лизингке берілген тіркелген активтердің құнынан азаюы тиісті.

21-БИЛЕТ

1. «Салық» ұғымымен «салық жүйесі» ұғымы тығыз байланысты. Мемлекетте алынатын салықтар мен бюджетке төленетін басқа да міндетті төлем түрлерінің, оны құру мен алудың нысандары мен әдістерінің, принциптерінің, салық заңдары мен салыққа қатысты нормативті актілердің, салық қызметі органдарының жиынтығы мемлекеттің салық жүйесін құрайды.

Экономикалық жағынан салық жүйесі мемлекеттің, аймақтардың және муниципалды құрылымдардың қызметін қаржылай қамтамасыз етуге байланысты әр түрлі мемлекеттер, мемлекет пен салық төлеуші арасындағы, әр түрлі салық төлеушілер арасындағы, сондай-ақ оған тікелей қатысушы заңды және жеке тұлғалар арасындағы күрделі өзара байланысты әлеуметтік-экономикалық қатынастардың жиынтығын құрайды.

Салық жүйесіне қажетті негізгі талаптар мыналар:

- салық құрамы дәл анықталуы қажет. Ол үшін салық заңдылығында мемлекетте алынатын салықтардың толық тізімі мазмұндалуы керек;

- салық жүйесі салық төлеушілер үшін салықтан жалтару тиімсіз болатындай етіп жасалуы тиіс;

- салық жүйесінің қарапайымдылығы. Бұл әсіресе, салықтың дұрыс төленуі үшін бақылауды жүзеге асыруда маңызды;

- салық жүйесі салық төлеушінің өз қаражатын өндіріске салуына ықпал етуі керек.

1991 жылға дейін, яғни КСРО ыдырағанға дейін елде көбінесе экономиканы басқарудың әміршіл-әкімшіл жүйесіне, бағаларға қатаң мемлекеттік реттеуге сәйкес келетін салық жүйесі қызмет етті. Бюджеттің басты кіріс көздерінің бірі болған айналым салығы тіркелген бөлшек сауда және көтерме сатып алу бағаларын қолдануға және мемлекеттік реттеп отыруға бағытталған болатын. Қазақстан егемендікке ие болғаннан кейін 1991-1995 жылдары қабылданған бірқатар заңдарға сәйкес республикада жаңа салық жүйесі қалыптасты.

1991 жылдың 25 желтоқсанынан бастап біздің елімізде тұңғыш салық жүйесі қызмет ете бастады. Ол «Қазақстан Республикасындағы салық жүйесі туралы» заңға негізделді. Бұл заң салық жүйесін құрудың принциптерін, салықтар мен алымдардың түрлерін, олардың бюджетке түсу тәртібін белгілеген алғашқы құжат еді. Осы заңға сәйкес Қазақстанда 1992 жылғы қаңтардың 1-нен бастап 13 жалпы мемлекеттік салық, 18 жергілікті салықтар мен алымдар, 11 жалпыға міндетті жергілікті салықтар мен алымдар енгізілді.

Дегенмен, өмірге келген әрбір жаңа құбылыста кездесетін ерекшеліктермен қатар кемшіліктер де бұл заңда да орын алды, яғни ҚР алғашқы салық жүйесінде бірқатар шешімін таппаған мәселелер болды. Атап айтсақ, біз салық жүйесін құрғанда елемізде жиынтықталған ғылыми және практикалық тәжірибе болған жоқ. Салық қызметі де, салық төлеушілер де мұндай жаңа бастамаға психологиялық жағынан дайын еместігі көрінді. Салық жүйесінде дүниежүзілік тәжірибеде қолданылып келген салық салу принциптері сақталмады. Сондықтан бұл салық жүйесінің нарықтық қатынастардың талабына толығымен жауап беруге мүмкіндігі болмады. Ең бастысы, салық жүйесінің өндірісті дамытуға еш ықпал етпеуі, бюджет кірісін құрудағы өз ролін жете атқара алмауы, яғни салық көзі табыс не пайда емес, керісінше тұтыну болды.

Салық санының көптігі, айналымды анықтаудың қиындығы, шектен тыс дәлелсіз берілген салық жеңілдіктері, салық ставкаларының бір салық түрі бойынша бірнеше түрлі болуы, халықаралық салық салу негіздерінің тыс қалуы және т.б. кемшіліктер салық жүйесін одан әрі реформалаудың қажеттігін көрсетті.

ҚР Үкіметі 1995 жылдың басында салық реформасының ұзақ мерзімді тұжырымдамасын қабылдап, онда еліміздің салық жүйесі мен заңнамасын бірте – бірте халықаралық салық салу принциптеріне сәйкестендіру көзделді. Осыған байланысты «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» 1995 жылғы сәуірдің 24-нде ҚР Президентінің заң күші бар жарлығы шықты. Ендібұрынғы 42 салықтар мен алымдар едәуір қысқартылып, олардың саны 11 болып қалды. ҚР Президентінің 1999 жылғы шілденің 16-сындағы № 440-I заңына сәйкес заң мәртебесін алды. Осы уақыт аралықтарында Президент жарлықтарымен және ҚР заңдарымен бұл заңға өзгерістер мен толықтырулар енгізілді. Осы уақыт аралығында Президент жарлықтарымен және ҚР заңдарымен бұл заңға бірнеше рет өзгерістер мен толықтырулар енгізілді. 2002 жылға дейін мемлекеттік бюджеттің кірістерін негізінен 17 салықтар мен басқа да міндетті төлемдер құрады.

Бұл заңда қамтылған барлық базалық принциптер 1995-1999 жылдар аралығында жүзеге асырылды. Бұл әлеуметтік салыққа, амортизация саясатына, айналымнан алынатын салықты жоюға, ҚҚС-ты халықаралық принциптерге сәйкестендіруге қатысты еді. Осы уақыт ішінде экономика, экономикалық қатынастар құрылымы, мемлекет пен салық төлеушілердің өзара қарым-қатынасы, тіпті адамдардың ділі (менталитеті) де айтарлықтай өзгеріске ұшырады. Мемлекет, бір жағынан, салық саясатының мақсатын, міндеті мен қызметін терең түсінді, екінші жағынан, экономикалық қатынастардың көптеген тұстары қолданыстағы салық заңдылығында қамтылмай қалды. Осы және Қазақстан экономикасында болып жатқан оң өзгерістер жаңа салық заңын талап етті.

2. Салық төлеушінің ССТ-нан 3пайыз шегінде келесі шығындар алынып тасталуы тиіс:

-салық төлеушімен әлеум/к аясындағы обьектіні пайдалануға алған кездегі табыс/нан шығындарының асқан сомасының шегіндегі әлеум/к ая обьектісін ұстауға нақты шығарған шығын/ы;

-комм/я/қ емес ұйымға өтеусіз берілген мүлік

-көмек алатын адамның сұранысы негізінде, салық төлеушінің шешімі болған кездегі демеушілік көмек;

-ҚР-ң заңына сәйкес жеке тұлғаға берілетін атаулы әлеум/к көмек.

Мүгедектердің еңбегін пайдаланушы салық төлеушілер, мүгедектердің еңбегіне екі есе мөлшердегі жүргізілген төлем шығындарының сомасы б/ша табысқа салынатын салықты азайтуға құқы бар ж/е мүгедектерге басқа да төлемдер б/ша ж/е еңбекақыдан есептелетін әлеум/к салықтың сомасынан 50пайыз азайтуға құқы бар.

Салық төлеушілер 3жылға берілген, соңында лизинг алушыда қалатын, қаржылық лизинг б/ша алынған негізгі қордың сыйақы сомасының табысына салынатын салықты азайтады.

Банк операцияларының кейбір түрлерін жүзеге асыратын ұйымдар, кредиттік серіктестік, микрокредит ұйымдары, ауыл шаруашылығын кредиттеуден алуға жататын жылдық табыс жиынтығының 90-нан кем емес пайызын құрайтын табыс, осы қызметтің түрінен түсетін табыс сомасын салық салынатын табыс азайтады, сондай-ақ активтерді орналастырудан түсетін инвестициялық табыс сомасын азайтады.

Пайдаланудың үш жылдық мерзімі өткенге дейін өтелімнің екі еселенген мөлшері б/ша болған өтелімнің аударымының есептелуі б/ша, салық төлеушімен ТА-ң бірінші рет енгізілген ТА-ді өткізу жағдайында, қосымша шегерімнің сомасы ТА-ді өткізу болған, салық кезеңіндегі салық салынатын табыстың көбеюіне қатысты болады.

22-БИЛЕТ

1) Салық есебі – мемлекеттік бюджет пайдасына салық міндеттемесін алу және салық салу негізін анықтау мақсатындағы бухгалтерлік есеп қағидасында қалыптасатын ұйым қызметінің қаржылық-экономикалық жүйесіндегі ақпараттың маңызды, буыны. Біздің республикасындағы салық есебінің пайда болуы отандық экономиканы реформалау кезеңімен байланысты. 1995 жылдың 1-шілдесіндегі Қазақстан Республикасы Президентінің «Салық және бюджетке басқа да міндетті төлемдер туралы» жарлығы салық салу туралы дәстүрі түсінікке өзгеріс енгізді. Бухгалтерлік есептің қызметі салық төлемдерін дұрыс есептеу бойынша міндеттерге жеткілікті байланысты болмады, өйткені алым мен салықтың жаңа түрлері пайда болды. Осыған орай пайда болған қайшылықтар салық салу жүйесі мен есебінің оңтайлы өзара іс-қимылының проблемаларын шығарды, сондай-ақ шаруашылық қызметіндегі қалыптасқан жағдайға қолдануға болатын ережелерді әзірлеудің қажеттілігін туындатты. Осының әсерінен қазіргі уақытта бухгалтерлік есеп «Бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру туралы» заң және бухгалтерлік есептің стандарттары негізінде, ал салық есебі Қазақстан Республикасы Салық кодексінің II тарауындағы нормаларының шартына сүйене отырып, әкімшілік құқық негізінде қалыптасты, сондықтан есептің екі түрін толық болу қажеттігі пайда болды.

Бухгалтерлік есеп ұйымының шаруашылық қызметінің экономикалық мәні мен қаржылық нәтижесін ең толық және нақты еөрсетуді, ал салық есебі – шаруашылық қызметі әкімшілік талаптарына толық сәйкес келетін бюджетке міндетті аударылуға тиісті ұйым табысының болжамды табысын анықтауды қарастырады.

Есептің дербес екі түрінің бухгалтерлік және салық есептің қосарласа жүруі – ұйымның есеп жүйесі алдында әр түрлі міндеттерді тудырды. Ол мыналар:

-салық мақсаты үшін есептік деректердің қайта жасалуы мен белгілі бір түзетулерді енгізу;

-салық салу жүйелі есеп шеңберінде дайын деректерді қалыптастыруды қамтамасыз ететін бухгалтерлік тәртіпті деректермен толықтыру.

Салық салу бойынша нормативті құжаттарда бухгалтерлік есептің тек

іс жүзіндегі әдістерін пайдалана отырып, орындалуы мүмкін болмайтын салық салу бойынша талаптардың көптеген мөлшері жеткілікті. Бұл өз кезегінде салық есебін жүргізудің қажеттілігіне алып келеді.

В.К. Радостовец «Салық есебі» – бұл салық төлеушінің

бюджетке төлемібойынша есеп айырысуының есебі емес, бұл салық төлеуші салықтық жыл ішінде жүргізуге міндетті табыстардың есебі мен шегеру, яғни салық салынатын табыстың есебін шығаратын жедел есептің жаңа түрі. Сонымен бірге, көптеген шегеру мен бірқатар табыстар бухгалтерлік есепке кірмейді» деп жазған.

2) Кәсіпкерлік қызметтің залалы түзетілген ЖЖТ-тан артық шегерім деп танылады. Салық төлеушінің кәсіпкерлік қызметте пайдаланған, ғимараттарды, құрылысты ж/е т.б. өткізуден залалы өткізу құнынан оның баланстық құнының асуы деп танылады.

Кәсіпкерлік қызметтен залал, сондай-ақ салық төлеушінің кәсіпкерлік қызметте пайдаланған ғимаратты, құрылысты ж/е т.б. өткізуден залалы келесі салықтық кезеңдегі ССТ есебінен жабу үшін алдағы үш жыл мерзімге ауыстырылады.

Шарт б/ша жер қойнауын пайдаланушылармен жүзеге асырылатын қызметпен байланысты болатын залалдар 7жыл мерзімге ауыстырылады.

Бағалы қағаздарды өткізуден түскен залалдар мыналар б/таб:

• қарыздық бағалы қағаздарды қоспағандағы өткізу құны мен сатып алу құны арасындағы кері айырмашылықты қоспағандағы бағалы қағаздар б/ша;

• қарыздық бағалы қағаздар б/ша өткізу құны мен өтелім дисконтының н/е өткізілу күніндегі сыйақы есебі б/ша.

Бағалы қағаздарды өткізу кезінде пайда болған залалдар басқа бағалы қағаздарды өткізуден түсетін табыстар есебінен өтеледі. Егер сол салық кезеңінде орын алған залалдар өтелмесе, онда олар 3жылға дейінгі мерзімге ауыстырылуы тиісті. ҚР-ның секъюритизация туралы заңына сәйкес жүзеге асатын, қызметтен алынған, арнаулы қаржы компаниясының залалы, бөлінген активтермен қам/з етілген облигация айналымының мерзімі ішінде ауыстырылады.

Залалдарды көшіру үшін жылдар б/ша сомалар көрсетілуге тиісті ж/е келесі кезеңдегі табыс есебінен жабу үшін тізімдеме жасау қажет:

Залалдарды көшіру тізімдемесі

№	Жыл	Қызмет нәтижесі	Табыс (+) н/е залал (-)	Салық
1	2010	-17725,30	-17725,30	0,00
2	2011	0,00	-17725,30	0,00
3	2012	8831,41	-8893,89	0,00
4	2013	2000,00	-6893,89	0,00

Келтірілген тізімдемеден көрінгендей, 2013жылға 6893,89 теңге мөлшерінде залал ауыстырылды.

23-БИЛЕТ

1. Қазіргі кезде салық заңында салық есебін жүргізудің барлық әдістерін сәйкестірілген түрде қарастыратын норм/в/к құжат жоқ. Бірақ іс жүзіндегі заңды талдау арқылы 7 негізгі әдістерді бөліп алуға болады:

1)Бух/г/к есептің деректеріне негізделегн ж/е тек салық салу мақсатында пайдаланылатын арнаулы есептік-салықтық көрс/ш/ді ж/е түсінік/ді енгізу. Атап өтілгендей, барлық есептік-салықтық көрс/ш/р/ң тәжірибедегі сипатты белгісі бух/г/к есеп/ң деректерімен шартталғаны, яғни бух/г/к есептің әдісін тікелей н/е жанама пайдаланылуы кезінде қалыптасады.

2)Бухг/к есептік-қаржылық арнаулы ереже мен әдіс/ден ерекшелігі бар есептік-салық көр/ш/р/ң қалыптасуының арнаулы ережесін белгілеу. Осы әдіс/ң негізгі ерекшелігі-оның тек салық салуға бағытталуы б/таб.

3)Салық салымы базасы есебін қалыптастыру әдісі. ҚР-да салық төлеуші есептеу әдісі б/ша салық салымы мақсатындағы табыс/р мен шығын/ды анықтайды. Есептеу әдісі-салық есебінің әдісі, соған орай табыс пен есептен шығару, жұмыс, қызмет көрсету, төленетін уақытына қарамастан, мүлікті кіріске енгізу ж/е өткізу мақсатында тиеп жіберу жұмысы істелгеннен бастап есептеледі.

4)Тек салық салу мақсаты үшін кейбір жалпы қабылданған ереже/р мен түсінік/ді ашып түсіндіру. Бұл әдістің мәні-өзінің мазмұны жалпы қабылданған жағдайға сай келмейтін, салық салу мақсатындағы салық заңдылықтары қандай да бір анықтама үщін өзінің түсініктемесін беруімен қорытындыланады.

5)Салық дисконтын белгілеу (салық салу мақсатындағы *жалған*табыс). Салық дисконты деп салық төлеуші салық салымы мақсатында алған табысын көбейтудегі түзету танылады. Бұл әдіс көптеген салық төлемін есептеу кезінде қолданатын, салық есебінің көп тараған тәсілі ж/е ең сипатттысы б/таб.

6)Салық кезіндегі әрбір салық түрі үшін анықтау. Бұл салықтық-есептік элементтің қажеттігі көптеген салық салынатын обьектілерге уақыттың ұзақтығы ж/е қайталануы тән екендігі анықталады.

7)Арнаулы салық тіркелімін ж/е басқа да салық құжаттарын белгілеу. Салықтық құжаттардың ерекшелігі оның құрамында мамандандырылған *салықтық*, алғашқы құжаттар болмайды, өйткені салық есебін енгізу үшін жүргізілген шару/қ опер/я/р/ң факт екенін көрсететін алғашқы бух/к-есептік құжаттар қажет болады.

Салық есебінің негізгі 4қызметін бар:

1. Қазынагерлік қызмет. Салықтық есеп арқылы бюджеттің толығуының мем/к міндеті жүз.ас/ды. Салық төлемдерін алу туралы актілердің көп жағдайын оның принциптеріне құрылған тәртіп белгілейді, ол қажетті ақпараттарды алуда бух/к есеп/ң соңғы дерек/нен тікелей шығатын есеп айырысудың белгілі бір есебін талап етеді.

2. Бақылау қызметі. Қазіргі заманғы салық салымы салық обьектіс, салық базасы, жеңілдіктер ж/е т.б. тәрізді салық көр/ш/не сәйкесті жеткілікті күрделі есеп айырысу үдерісін көрсетеді. Сонымен бірге есептік-бух/к нысан/р көптеген к/о-р мен ұйымдар үшін салық салымы бірінші кезектегі проблема болмайтын кезеңдегі қалыптасқан үдерісті көрсетеді.

3. Бух/к есеп жүйесіне араласпау қызметі. Іс жүзіндегі заңға сәйкес, бух/к есептің негізгі міндеті-бух/к есеп беру, ішкі пайда/шы/р үшін қажетті ұйым/ң қызметі мен оның мүліктік жағдайы туралы толық, нақты ақпараттар қалыптастыру үшін, сондай-ақ ҚР-ң заңына сай бақылау үшін ішкі пайдаланушылар үшін қажетті бух/к есеп туралы ақпаратпен қамт/з ету.

4. Салық/р/ң есептеу үдерісін ақпараттық қам/з ету б/ша қызметі. Жоғарыда көрсетілгендей, бух/к есеп ж/еесеп беру туралы іс жүзіндегі заң/ға сәйкес заңды тұлға үшін есепті жүргізу тәртібін реттейді, бірақ бух/к есеп жүргізуге міндетті салық төлеуші субьекті мен субьектінің құрамы бір-біріне үйлеспейді.

2. Заңды тұлға/ң – ЖЖТ-нан оны алуға байланысты шығын/ды шегерім жүргізіледі. Шегерім деп – нақты болған шығын/р/ң сомасын, сондай-ақ ЖЖТ-нан шегерілетін өнім/р/ң, жұмыс/р мен қызметтің өзіндік құнына қосылмайтын сома/ды түсіну қажет.

ЖЖТ-ты алуға байланысты шығын/ды растайтын құжаттардың болған кезінде салық төлеушіге шегерім жүргізіледі. Бұл шығын/р келешектегі кезеңдегі шығын/ды қоспағанда сол салық/қ кезеңде нақты жүргізілген шегерімге жатады. Келесі кезеңдегі шығын/р, өз кезегінде сол уақытқа қатысты салық/қ кезеңде шегерімге жатады. Егер осы н/е басқа шығындар ССТ-ды есептеу кезінде шығын/р/ң бірнеше бабында қарастырылса, олар бір рет қана шегеріледі.

Сондай-ақ шегерімге мемлекет бюджетіне аударылуға тиісті/ден басқа берілген ж/е танылған айыппұл/р, өсімақы/р, тұрақсыздық айыбы, шығындар жатады.

Әрі қарай ЖЖТ-ң шегеруіне қатысты негізгі шығындарды қарастырамыз:

1. Қызмет бабымен іс-сапарға кеткен шығындары. Қазақстан Республикасының Үкімет белгілеген нормалар шегінде шегеріледі:

-іс-сапарға жіберілген жеріне дейін кеткен нақты жолымен байланысты шығындары (билеттің құны), сондай-ақ броньға жасалған шығындары жатады;

-шетелдік іс-сапарда жүрген кезіндегі тәулік шығындары Қазақстан Республикасының үкіметінің белгіленген норма шегінде беріледі.

2) Алынған сыйақы (мүдде) бойынша шегерім келесі деңгейде жасалынады: Сыйақы қатарына алынған несие (кредит, займ), мүліктер, дисконттар мен депозиттер жатады.

-несиелер (займдар) бойынша, оның ішінде қаржылық лизинг бойынша да, депозиттер, сондай-ақ мүліктерде теңгемен алынса (немесе орналастырылса), онда Қазақстан Республикасының Ұлттық банкісі бекіткен қайта каржыландырудың 1,5-ке еселенген ресми мөлшерлемесі бойынша шығарылған сомасы шегінде шегеріледі, ал ол шетел валютасында берілген (немесе орналастырылған) болса, онда ол Лондонның банкаралық рыногының 2-ге еселенген мөлшерлемесі (ставкасы) бойынша шығарылған соманың шегінде шегерілуге тиіс.

3) Күмәнді міндеттемелердің төленуі бойынша жасалатын шегерім. Егер де бұрындары күмәнді деп танылған табысты салық төлеуші кредиторға төлесе, онда оның сол төленген деңгейінде шегерім жасауға рұқсат етіледі.

4) Күмәнді қарыз талабы бойынша шегерім тиісті құжаттармен расталса және ол бухгалтерлік есепте көрсетілсе ғана жасалады. Күмәнді қарыз талабы — негізінен Қазақстан Республикасының заң тұлғалары және жеке кәсіпкерлері көрсеткен қызметінің, атқарған жұмысының, сатқан тауарының нәтижесінде шығатын талап; сондай-ақ Қазақстан Республикасында тұрақты ұйымдар арқылы қызметін жүзеге асырып жүрген занды тұлға-резидент еместердің де және үш жылға дейін талабын қанағаттандырмаған кезде, немесе Қазақстан Республикасының заңына сәйкес салық төлеуші-дебиторларды банкрот деп таныған жағдайда шығады.

5) Резервтік (провизиялық) қорларға аударымдар бойынша шегеріс жасау. Өз қызметін зандарға сәйкес жасалған келісім-шарт негізінде жүзеге асыратын жер қойнауын пайдаланушының осы кен орнында жер қойнауын пайдалану жөніндегі операциялардың аяқталуына байланысты кен орнын игеру зардаптарын жою қорына (резервтік немесе провизиялық қорына) аударылған аударымдар сомасын шегеріп тастауға құқығы бар. Тап осындай құқықтар банктерге де, ұйымдарға да берілуі мүмкін, яғни олардың депозиттері, несиелері, (қаржылық лизингіні қоспағанда), дебиторлық қарыздары, аккредетивтері үшін жасалуы мүмкін. Бұл операцияларды күмәнді категориясына жатқызу тәртібін және жағдайын Қазақстан Республикасының Ұлттық банкісі осы жағдайға өкілеттілігі бар мемлекеттік органдардың келісімі бойынша анықтайды.

24-БИЛЕТ

1) Шегерімге жатқызылмайтын жалпы және әкімшілік шығындарға мыналар жатады:

- ғимараттар мен құрылыстарды ағымдағы жөндеуге кеткен шығындар және салық есебінің шегінің жоғары жалпы шаруашылықты бағыттағы инвентар шығындары;

- белгіленген нормадан жоғары басқарудың әкімшілік қызметкерлерінің командировка шығындары;

- белгіленген нормадан жоғары өкілетті шығындары;

- өндірісті және шаруашылықты қамтамасыз ететін күту шығындары;

- директорлар кеңесін күту, мейрамдарды өткізу бойынша шығындар;

- нормадан жоғары шығындар, қоймадағы тауарлы-материалды құндылықтардың жетіспеушілігі және басқа да өндірістік емес шығындар;

- табысты жасыру айыппұлдары және пения;

- жинақтау және қайтару мінезді келісім шарт бойынша сақтандыру төлемдер, негізгі құралдарды жөндеу шығындары, салық заңдылығы бойынша шегерімге жатқызылмайтын басқа да шығындар.

Шегерімге жатпайтын шығындар Мыналар:

1) табыс алуға бағытталған қызметке байланысты емес шығындар;

2) сот жарамды деп таныған мәмілелер бойынша шығыстарды қоспағанда, сот жарамды деп таныған мәмілелер бойынша шығыстарды қоспағанда, соттың заңды күшіне енген үкімінің немесе қаулысының негізінде жалған кәсiпорын деп танылған салық төлеушімен жасалған операциялар бойынша сот белгілеген қылмыстық қызмет басталған күннен бастап жүргізілген шығыстар;

3) осы Кодекстің 579-бабында айқындалған тәртіппен әрекетсiз деп танылған салық төлеушімен уәкілетті органның ресми сайтында деректер жарияланған кезден бастап жасалған операциялар бойынша шығыстар;

4) сот жеке кәсіпкерлік субъектісі кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыру ниетінсіз жасады деп таныған мәміле (мәмілелер) бойынша шығыстар;

5) мемлекеттік сатып алу туралы шарт бойынша бюджетке енгізілуге жататын (енгізілген) тұрақсыздық айыптарын (айыппұлдарды, өсімпұлдарды) қоспағанда, бюджетке енгізілуге жататын (енгізілген) тұрақсыздық айыптары (айыппұлдар, өсімпұлдар);

6) осы Кодексте шегерімге жатқызу нормалары белгіленген шығыстардың көрсетілген нормаларды қолдана отырып есептелген шегерімнің шекті сомасынан асып кету сомасы;

7) Қазақстан Республикасының немесе өзге мемлекеттің (өзге мемлекеттің бюджетіне төленген салық және басқа да міндетті төлемдер үшін) салық заңнамасында белгіленген мөлшерден тыс есептелген (есепке жазылған) және төленген, салықтың және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің сомасы;

8) осы Кодекстің 97-бабының 2-тармағында көзделген әлеуметтік сала объектілерін сатып алу, өндіру, салу, монтаждау, орнату жөніндегі шығындар және олардың құнына енгізілетін басқа да шығындар, сондай-ақ оларды пайдалану жөніндегі шығыстар;

9) егер осы Кодексте өзгеше көзделмесе, салық төлеуші өтеусіз негізде беретін мүліктің құны. Өтеусіз орындалған жұмыстардың, көрсетілген қызметтердің құны осындай жұмыстар орындауға, қызметтер көрсетуге байланысты шеккен шығыстар мөлшерінде айқындалады;

10) есепке жатқызылуға жататын қосылған құн салығы сомасының осы Кодекстің 267-бабын қолданатын салық төлеушіде туындайтын, салық кезеңі ішінде есепке жазылған қосылған құн салығы сомасынан асып кетуі;

11) осы Кодекстің 106, 107-баптарында көзделген шегерімдерді қоспағанда, резервтік қорларға аударымдар;

12) кәсіпорынды мүліктік кешен ретінде сатып алу-сату шарты бойынша берілетін тауарлық-материалдық қорлардың құны;

13) өнімді бөлу туралы келісімшарт бойынша қызметті жүзеге асыратын жер қойнауын пайдаланушының төленген қосымша төлемінің сомасы;

14) осы Кодекстің 87-бабына сәйкес салық төлеушінің амортизацияға жатпайтын активтердің бастапқы құнына қосылатын шығындары шегерімге жатпайды.

Бас банктің күмәнді және үмітсіз активтерін сатып алатын банктің еншілес ұйымы:

осы ұйымның Қазақстан Республикасының банктер және банк қызметі туралы заңнамасына сәйкес алған және мұндай ұйымға күмәнді және үмітсіз активтер бойынша талап ету құқықтарын берген банкке аударылған ақша түріндегі;

Қазақстан Республикасының банктер және банк қызметі туралы заңнамасында көзделген қызмет түрлерін жүзеге асырумен байланысты емес шығыстарды шегерімге жатқызуға құқылы емес.

2) Сыйақы – несиелер үшін: қаржы лизингі бойынша немесе сенімгерлік басқаруға берілген мүлік үшін; депозиттер бойынша;борыштық бағалы қағаздар бойынша төлемдер – дисконт не купон.

Сыйақылар бойынша шегерімдерге мыналар жатады:

-Құрылысқа алынған және құрылыс кезеңінде төленетін несиелер бойынша сыйақыны қоспағанда, алынған несиелер бойынша, оның ішіндегі қаржы лизингі түріндегі сыйақы;

-борыштық бағалы қағаздар иесіне оларды шығару және орналастыру шарттарына сәйкес эмитент төлейтін дисконт не купон;

-Төленген күмәнді міндеттемелер бойынша шегерімдер.

Егер салық төлеуші бұрын табыс деп ьанылған күмәнді міндеттемелерді несие берушіге төлеген жағдайда, жүргізілген төлемнің шамасында шегерім жасауға жол береді. Мұндай шегерім төлем жасалған салық кезеңінде табыстарға жатқызылған шама шегінде жүргізіледі.

Сыйақы шегерімі осы баптың ережелеріне сәйкес жүргізіледі.

Осы баптың мақсатына орай мыналар сыйақылар болып танылады:

1) осы Кодекстің 12-бабында айқындалған сыйақылар;

2) өзара байланысты тараптар арасындағы кредит (қарыз) шарты бойынша тұрақсыздық айыбы (айыппұл, өсімпұл);

3) өзара байланысты тарапқа кепілдік үшін төлемақы.

2. Сыйақыны шегеру мынадай формула бойынша есептелетін сома шегінде жүргізіледі:

(А+Д)+(ЖК/МС)*(ШК)*(Б+В+Г),

мұнда:

А – Б, В, Г, Д көрсеткіштеріне енгізілген соманы қоспағанда, осы баптың 1-тармағында айқындалған сыйақы сомасы;

Б – Д көрсеткішіне енгізілген соманы қоспағанда, өзара байланысты тарапқа төленетін сыйақы сомасы;

В – Б көрсеткішіне енгізілген соманы қоспағанда, осы Кодекстің 224-бабына сәйкес айқындалатын жеңілдікті салық салынатын мемлекетте тіркелген тұлғаларға төленетін сыйақы сомасы;

Г – В көрсеткішіне енгізілген соманы қоспағанда, кепілдіктерді, кепілгерлікті немесе қамтамасыз етудің өзге нысанын орындаған жағдайда депозитке немесе қамтамасыз етілген кепілдікке, кепілгерлікке немесе өзара байланысты тараптардың қамтамасыз етуінің өзге нысанына берілген қарыздар бойынша тәуелсіз тарапқа төленетін сыйақы сомасы;

Д – Қазақстан Республикасында құрылған кредиттік серіктестік беретін кредиттер (қарыздар) үшін сыйақы сомасы;

ШК – шекті коэффициент;

ЖК – жеке капиталдың орташа жылдық сомасы;

МС – міндеттемелердің орташа жылдық сомасы.

А, Б, В, Г, Д сомаларын есептеу кезінде құрылысқа алынған және құрылыс кезеңіне есепке жазылған сыйақылар алып тасталады.

Өзара байланысты болып табылмайтын тарап осы баптың мақсатына орай тәуелсіз тарап деп танылады.

3. Осы баптың 2-тармағының мақсатына орай:

1) жеке капиталдың орташа жылдық сомасы есепті салық кезеңінің әрбір айының соңындағы жеке капиталдың орташа арифметикалық сомасына тең. Жеке капиталдың орташа жылдық сомасының теріс мәні осы баптың мақсаты үшін нөлге тең деп танылады;

2) міндеттемелердің орташа жылдық сомасы есепті салық кезеңінің әрбір айындағы міндеттемелердің орташа арифметикалық ең көп сомасына тең. Міндеттемелердің орташа жылдық сомасын есептеу кезінде мыналар:

салықтар, алымдар және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер;

қызметкерлердің жалақысы және өзге де табыстары;

өзара байланысты тараптан алынатын табыстарды қоспағанда, болашақ кезеңдердің табыстары;

сыйақылар мен комиссиялар;

дивидендтер бойынша есепке жазылған міндеттемелер есеп-қисапқа алынбайды;

3) шекті коэффициент қаржылық ұйымдар үшін – 7-ге, өзге заңды тұлғалар үшін 4-ке тең.

4. Резидент емес заңды тұлғаның Қазақстан Республикасындағы тұрақты мекемесінің жеке капиталының сомасы осы баптың 2-тармағының мақсатына орай осы тұрақты мекеменің активтері мен міндеттемелері арасындағы айырма ретінде айқындалады.

Бұл ретте, резидент емес заңды тұлғаның Қазақстан Республикасындағы тұрақты мекемесінің жеке капиталының сомасы осы тармақтың қолданылу мақсатына орай осы тұрақты мекеме оқшауландырылған және жеке заңды тұлға болғандай және өзі тұрақты мекемесі болып табылатын резидент емес заңды тұлғадан тәуелсіз әрекет ететіндей түрде қарастырылады.

Сыйақы б/ша есептен шығару келесі жағдайда жүргізіледі: салық кезеңінде резидентке салық төлеушімен төленетін сыйақы сомасы ж/е салық төлеушімен резидентке салық кезеңінде төленетін міндеттемелердің орташа жылдық сомасына, шектеулі коэфициентіне меншікті капиталдың орташа жылдық сомасының қатынастарына туынды ретінде есептелетін ж/е оған қосылатын сома.

25-БИЛЕТ

1. ССТ пен есептік табыс арасындағы айырмашылықтың пайда болу себептерінің бірі, белгілі бір баптар бір есеп айырысуға қосылса, екіншісінен шығарылатыны б/таб. М/лы, кейбір шығындар ССТ-ты анықта укезіндегі рұқсат етілетін шегерімдер болып табылмайды, бірақ бұл шығындар табысты есептеу кезінде шегерілетін болады.

Бухгалтерлік және салық есебі арасындағы мәліметтердің теңдігін сақтау оңай шара емес, өйткені олардың арасында тұрақты және уақытша сипаттағы айырмашылықтары болады.

Осының нәтижесінде уақытша және тұрақты айырмашылықтар, сондай-ақ уақытша айырмашылықтардан салықтық тиімділік туындайды.

Тұрақты айырмашылықтар - бұл ағымдағы есепті кезеңде туындайтын және бұдан кейінгі есепті кезеңдерде жойылмайтын (бухгалтерлік есеп деректері мен заңды тұлғалардан алынатын табыс салығы жөніндегі мағлұмдамада көрініс табатын деректер арасындағы айырмашылықтар) салық салынатын және бухгалтерлік табыстар арасындағы айырмашылықтар.

Тұрақты айырма ретінде келесі мысалды келтіруге болады:

-жылдық жиынтық табыспен де, шаруашылық жүргізуші субъектінің кәсіпкерлік қызметімен де байланысты емес шығыстар (демалыс үйлеріне жолдама алу, бассейінге абонементтерді алу, спорт кұрал-жаблықтарын алу және т.б.), бұл аталған шығыстар бухгалтерлік есепте шығысқа жатқызылады, ал салық есебінде олар шегерім ретінде танылмайды:

-бюджетке төленетін айыппұл санкциялары бухгалтерлік есепте жылдық табыстан шегеріледі, ал салық есебінде ол шегерілмейді;

-нормадан жоғары белгіленген іс-сапар мен өкілділік шығындары бухгалтерлік есепте кезең шығыстарына жатқызылады, ал салық есебінде ол шегерім құрамына енгізілмейді.

-қоршаған ортаны ластаудан тазартуға кеткен шығындар бухгалтерлік есепте кезең шығыстарына жатқызылады, ал салық есебінде ол жылдық жиынтық табыстан шегеруге жатпайды;

-марапаттау бойынша шығыстар толық көлемде бухгалтерлік есепте шығысқа жатқызылады, ал салық есебінде — белгіленген шектеулер шегінде ғана ескеріледі;

-несие бойынша, сонын ішінде қаржылық лизинг бойынша да, депозит бойынша да, сондай-ақ сенімді басқаруға алынған мүліктер бойынша да Қазақстан Республикасының Ұлттық банкісінің белгілеген қайта қаржыландыру коэффициентінің 1,5-ке еселенген ресми мөлшерлемесінің шегіндегі сомасымен есептейді, ал егер де ол шетелдік валютада орналастырылса, онда Лондондық банкаралық нарықтың 2-ге еселенген мөлшерлемесінің негізінде есептелінеді.

-және басқа да шығыстары.

Уақытша айырма бухгалтерлік табысты есептеген кезде кейбір табыс пен шығыс баптарының бір бөлігі бір есептік кезеңде, ал салық салынатын табысты есептеген кезде баска есептік кезенде есептелінеді. Сондықтан бірінде болған айырма, екіншіде жойылады. Мысалға:

-материалдық емес активтер мен негізгі кұралдар бойынша жасалатын амортизациялық аударымдар.

Бухгалтерлік есепте амортизациялық аударымдар үшін әртүрлі тәсілдер мен нормалар пайдаланылады және ондағы есептелген сома шығын ретінде қабылданады. Салық есебінде тек қалдығын азайту тәсілі пайдаланылады. Сондай-ақ екі есептің пайдаланатын нормасы да әрқилы болуы мүмкін, нәтижесінде салық есебі бойынша объекті толық амортизациялануы мүмкін, ал бухгалтерлік есепте ол жалғасуы мүмкін.

-бухгалтерлік есепте негізгі құралды жөндеу шығындарын толық көлемде алады, ал салық есебінде оның құндық балансының 15% тең сомасын ғана алады;

-15% асқан сомасы негізгі кұралдың құндық балансына қосылып, одан амортизация сомасы есептелінеді, яғни салық салынады. Бухгалтерлік есепте тап бұндай операциялар көрініс таппайды.

-бағалы қағаздарды сатудан жабылмаған зиян оларды сату кезінде пайда болады, сол пайда болған кезінде бухгалтерлік есепте есептеу әдісі бойынша көрініс табады. Салық есебінде аталған зиянды құнның есімінің есебінен жабады (компенсацияланады), ал егер де ол жабылмаса, онда оның жабу мерзімін үш жылға дейін созады;

-салық бойынша шығыстар (корпоративтік салығын, табыс салығын коспағанда) бухгалтерлік есепте есептеу тәсілі бойынша көрініс табады, ал салық есебінде — шегерімге тек төленген салық қана алынады;

-теріс бағамдық айырма бухгалтерлік есепте толық көлемінде алынады, салық есебінде шегерімге жатқызу үшін шектеулер қойылады, ал шектеулердің сомасын мынадай жолмен анықтайды:

Салық салынатын табыстың сомасынан 50% алынады, ал ол жылдық жиынтық табыс пен Оң бағамдық + шегерімнің (табыс пен шығыстың бағамдық айырмасы айырмасы есепке алынбайды) айырмасынан шығады

2) Кәсіпкерлік қызметтің залалы түзетілген ЖЖТ-тан артық шегерім деп танылады. Салық төлеушінің кәсіпкерлік қызметте пайдаланған, ғимараттарды, құрылысты ж/е т.б. өткізуден залалы өткізу құнынан оның баланстық құнының асуы деп танылады.

Кәсіпкерлік қызметтен залал, сондай-ақ салық төлеушінің кәсіпкерлік қызметте пайдаланған ғимаратты, құрылысты ж/е т.б. өткізуден залалы келесі салықтық кезеңдегі ССТ есебінен жабу үшін алдағы үш жыл мерзімге ауыстырылады.

Шарт б/ша жер қойнауын пайдаланушылармен жүзеге асырылатын қызметпен байланысты болатын залалдар 7жыл мерзімге ауыстырылады.

Бағалы қағаздарды өткізуден түскен залалдар мыналар б/таб:

• қарыздық бағалы қағаздарды қоспағандағы өткізу құны мен сатып алу құны арасындағы кері айырмашылықты қоспағандағы бағалы қағаздар б/ша;

• қарыздық бағалы қағаздар б/ша өткізу құны мен өтелім дисконтының н/е өткізілу күніндегі сыйақы есебі б/ша.

Бағалы қағаздарды өткізу кезінде пайда болған залалдар басқа бағалы қағаздарды өткізуден түсетін табыстар есебінен өтеледі. Егер сол салық кезеңінде орын алған залалдар өтелмесе, онда олар 3жылға дейінгі мерзімге ауыстырылуы тиісті. ҚР-ның секъюритизация туралы заңына сәйкес жүзеге асатын, қызметтен алынған, арнаулы қаржы компаниясының залалы, бөлінген активтермен қам/з етілген облигация айналымының мерзімі ішінде ауыстырылады.

Залалдарды көшіру үшін жылдар б/ша сомалар көрсетілуге тиісті ж/е келесі кезеңдегі табыс есебінен жабу үшін тізімдеме жасау қажет:

Залалдарды көшіру тізімдемесі

№	Жыл	Қызмет нәтижесі	Табыс (+) н/е залал (-)	Салық
1	2010	-17725,30	-17725,30	0,00
2	2011	0,00	-17725,30	0,00
3	2012	8831,41	-8893,89	0,00
4	2013	2000,00	-6893,89	0,00

Келтірілген тізімдемеден көрінгендей, 2013жылға 6893,89 теңге мөлшерінде залал ауыстырылды.

26-БИЛЕТ

1. Тұрақты және уақытша айырма шаруашылық жүргізуші субъектінің есеп саясатына бухгалтерлік есептің де, салық есебінің де енгізген өзгерістерінің (түзетулерінің) салдарынан болуы мүмкін. Бұл арада тұрақты айырманы келесі есептік кезеңде жоюга болмайды, ал уақытша айырма жойылады. Тұрақты айырманы да, уақытша айырманы да өте жеңіл түрде табуға болады, егер де тиесілі бухгалтерлік регистрлеріне салықтық есеп қағидасының зерттеулерін жүргізсе. Уакытша айырма сомасынан салықтық эффектіні бухгалтерлік есепте көрсету және анықтау жолымен оның уақытша айырмасын табады. Салық эффектісі төлеуге жататын немесе кейінге қалдырылатын төлем болып саналады.

Халықаралық практикада жалпы қабылданған пікір бойынша табыстан алынатын салықты сол табысты табу үшін жасалатын шығыс деп санайды, ал ол шығыс есептеу қағидасына сөйкес, өз кезеңіне қарап, тиесілі пайда болған табыстармен бірге танылады.

Есептік кезеңде уақытша айырманың салдарынан пайда болған салық эффектісі 4310 "Кейінге қалдырылған табыс салығы" шотында көрініс табады.

Салықтық төлем міндеттемесінің әдісіне сәйкес, олар кезең барысыңда, өзіне мынаны енгізеді:

- салық салынатын табыстан төлеуге жататын табыс салығын, ал ол әрекет етіп тұрған заңға сәйкес

, оның деңгейі былайша аныкталады:

ССТ=Бухгалтерлік табыс ± Тұрақты айырмалар ± Уақытша айырмалар

- уақытша айырманың салықтык эффектісі сол есептік кезеңде не төленеді, не жойылады, оның мөлшерін ағымдағы кезеңнің салықтық мөлшерлемесі бойынша жалпы уақытша айырманың сомасынан аныктайды. Егер де келесі жылға корпоративтік табыс салығының мөлшерлемесі өзгеретін болса, онда ол сол өзгерген мөлшерлемесі бойынша алынады.

- кейінге қалдырылған салықтарды осы есептік кезеңге сәйкес келетіндей етіп түзетеді. Түзету сомасы 4310 шотта көрініс табады.

Кейінге қалдырылған табыс салығының сомасын есептеу (есепке алу) үшін әрбір уақытша айырма бойынша жеке аналитикалық (талдамалы) негіздеме жүргізіледі. Аналитикалық тізімдеменің есебі негізінде келесі нысанда жасалады.

Уақытша айырмасының сомасының белгісін (таңбасын) салық салынатын табысқа тигізетін әсеріне қарап анықтайды. Өйткені олар салық салынатын табысты азайтуы да, көбейтуі де мүмкін. Біздің мысалда бірінші жолдағы уақытша айырманы "—" таңбасымен белгілеген, өйткені салық есебіндегі қосымша шегерімдер салық салынатын табысты азайтқан. Екінші және үшінші жолдағы таңбасын (яғни, жөндеуге кеткен шығыстар мен салықтар) "+" белгілеген, өйткені салық есебінде барлық шығыстар таныла бермейді, бухгалтерлік есепте олар тұтастай көрініс тапқанымен, нәтижесінде, салық салынатын табыс салығы жоғары болған, бухгалтерлік есептегісіне қарағанда. Сондықтан таңбаны дұрыс қою үшін, әр уақытта салық есебін бухгалтерлік есептің мәліметімен салыстырып отыру керек. Егер де уақытша айырма жойылған кезде, онда оған қарама-қарсы таңбасы қойылады да, оған келесі шоттар корреспонденциясы жасалады, демек 3120 шоты дебеттеліп, 4310 шоты кредиттеледі. 3120 шоты бойынша көп жағдайда кредиттік қалдық қалады, демек ол келешекте төленетін салықтын міндеттемесін көрсетеді. Сонымен қоса, оның дебеттік сальдосы да болуы мүмкін, егер де күн бұрын төлем жасалса. Бұл кезде оң айырма қалыптасады және ондағы салық эффектісі 3120 шоттың дебеті және 4310 шотгың кредиті бойыша көрініс табады.

2. Бағалы қағаздарды өткізуден шегетін залал:

1) борыштық бағалы қағаздарды қоспағанда, бағалы қағаздар бойынша - өткізу құны мен сатып алу құны арасындағы теріс айырма;

2) борыштық бағалы қағаздар бойынша - өткізу күніндегі дисконт амортизациясы және (немесе) сыйлықақы ескеріле отырып, өткізу құны мен сатып алу құны арасындағы теріс айырма болып табылады.

Ашық сауда тәсілімен қор биржасында акциялар мен облигация/ды өткізуден болатын залал/ды қоспағандағы бағалы қағаз/ды өткізу кезінде пайда болатын залалдар, өткізілу күнінде қор биржасының ең жоғары б/ша ресми тізімінде болатын листингтің ең жоғары санатына тиісті, қор биржасындағы облигация/ды ж/е акция/ды ашық сауда әдісімен өткізу кезіндегі құнының өсуінен түсетін табыс/ды қоспағандағы, басқа бағалы қағаз/ды өткізу кезінде алынған табыс есебінен өтемақы төленеді.

Бағалы қағаз/ды өткізу кезінде пайда болған залалдар басқа бағалы қағаз/ды өткізуден түсетін табыстар есебінен өтеледі. Егер сол салық кезеңінде орын алған залалдар өтелмесе, онда олар 3жылға дейінгі мерзімге ауыстырылуы тиісті, агенттік облигациялар ж/е бағалы қағаздар, олармен азаматтық-құқықтық мәміле жасалған жағдайда, осы сауда алаңында олармен азаматтық-құқықтық мәміле жасалған жағдайда, қор биржасындағы облигация/ды ж/е акция/ды ашық сауда әдісімен өткізу кезіндегі құнының өсуінен түсетін табыс/ды қоспағандағы, басқа бағалы қағаз/ды өткізу кезінде алынған табыс есебінен өтелінеді.

ҚР-ң секъюрититизация туралы заңына сәйкес жүзеге асатын, қызметтен алынған, арнаулы қаржы компаниясының залалы, бөлінген актив/мен қам/з етілген облигация айналымының мерзімі ішінде ауыстырылады.

27-БИЛЕТ

1. Жылдық жиынтық табыс деп заңды және жеке тұлғалардың күнтiзбелiк жыл iшiнде түрлi көздерден алған табысы ұғынылады.

Жылдық жиынтық табыста салық төлеушінің барлық табыстары, оның ішінде:

-Өнiмдi (жұмысты, қызметтi) сатудан түскен табыс жөнелтiлген өнiм, орындалған жұмыс, көрсетiлген қызметтер үшiн алынған (алынатын) ақшалай және басқадай қаржылар және басқа да операцияларды қамтиды. Ол баспа-бас мәміле кезiнде алынған барлық түсiмдердi қамтиды.

Сыйлау актiсi негiзiнде заңды тұлға алған мүлiк және ақшалай қаржылар оның кәсiпкерлiк қызметтен түсетiн табысы болып есептеледi.

Заңды тұлғаның міндеттемелерді есептен шығару оның табысы болып табылады. <*>

Есептен шығару түрiндегi табыс сипаты салық төлеушi мейлi қызмет көрсете ме, кредиторға басқа табыс әкеле ме немесе есептен шығару тегiн жүргiзiле ме, жоқ па - бұған байланысты болмайды.

Мысалы. А заңды тұлғасы Б заңды тұлғасына 5000 теңге қарыз.

Б заңды тұлғасы А-ны осы мiндеттемеден босатсын. А заңды

тұлғасы осының нәтижесiнде Б заңды тұлғасы қандай да

болмасын А-дан пайда алды ма, жоқ па - соған қарамастан

500 теңге табыс алады.

-Міндеттемелерді есептен шығарудан түсетін табыстар.

- салық төлеушінің міндеттемелерін оның кредиторының есептен шығаруы;

сот шешімі бойынша міндеттемелерді есептен шығару.

-Мүлікті жалға беруден түсетін табыс.

Заңды тұлғалар салық салу объектілерін (мысалы, жылжымайтын мүліктер: ғимарат, қойма, гараждарды және жылжитын мүліктер( жалға беруден де табыс табады.

-Банктер жасаған провизиялардың мөлшерін азайтудан түсетін табыстар.

Борышкер банктің және банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымның талабын орындаған кезде, бұрын шегерімге жатқызылған провизиялар сомалар-жасалған провизиялардың мөлшерін азайтудан түсетін табыстар деп аталады.Бұл жерде, борышкер орындаған талап сомасына барабар мөлшердегі провизиялар сомасы табысқа енгізіледі.

-Ортақ үлестік меншіктен түсетін табысты бөлу кезінде алынатын табыстар.

Қатысу үлесі – жеке және заңды тұлғалардың бірлесіп құрайтын ұйымдарға, консорциумдарға, акционерлік қоғамдарды қоспағанда, мүлкімен қатысу үлесі.

-Бұрын жасалған шегерімдер бойынша алынған өтемдер

ұрын жасалған шегерімдер бойынша алынған өтем түрінде алынғанкірістерге:

-бұрын шегерімдерге жатқызылған және кейінгі салық кезеңдерінде өтелген күмәнді деп танылған талаптардың сомалары;

-мемлекеттік бюджет қаражатынан шығындарды жабуға арнап алынған сомалар;

-бұрын шегерімдерге жатқызылған шығыстарды (залалдарды) өтеу бойынша алынған басқа да өтемдер жатады.

-Дивиденд.

Дивидендттер – акциялар бойынша төленуге тиісті табыс:заңды тұлға өз қатысушылары мен құрыттайшылары арасында бөлетін таза табыстың бір бөлігі; заңды тұлғаны тарату кезінде, сондай-ақ құрылтайшының заңды тұлғаға қатысу үлесін алып қойған кезде, құрылтайшының жарғылық капиталға салым ретінде енгізген мүлкін қоспағанда, мүлікті бөлуден түсетін табыстар

-Сыйақы.

Сыйақы – несиелер үшін: қаржы лизингі бойынша немесе сенімгерлік басқаруға берілген мүлік үшін; депозиттер бойынша;борыштық бағалы қағаздар бойынша төлемдер – дисконт не купон

-Ұтыстар.

Ұтыстар – жарыстарда, фестивальдарда, лоторея бойынша, салымдар мен борыштық бағалы қағаздар бойынша ойындарды қоса алғанда, ұтыс ойындары бойынша салық төлеушілер алатын заттай және ақшалай түрдегі табыстардың кез келген түрі.

-Роялти.

Роялти – мынадай құқықтар үшін төленеді:

пайдалы қазбаларды өндіру және техногендік құрылымдарды қйта өңдеу процесінде жер құқығын пайдалану құқығы үшін;

авторлық құқықтарды, бағдарламалық қамтамасыз етуді, патенттерді, сызбаларды, тауар белгілерін пайдалану құқығы үшін төленетін төлем.

- Бұрын шегерімге жатқызылған банктердің құрылған провизияларының мөлшерінің кемуінен кірістер және т.б. кіріс түрлері кіреді.

Мысал: Жыл басында Н банкiнiң проценттердi есепке алмағанда 100 млн. теңге өтелмеген кредитi болды. Н банкi күмәндi резерв және 10 млн. теңге үмiтсiз борышқа батты және осы соманы алдыңғы жылдың табысынан шегерiп тастады. II банкi қолданылып жүрген ережелерге сәйкес күмәндi және үмiтсiз борышқа арналған резервтi 8 млн. теңге дейiн қысқартуы тиiс. Осының нәтижесiнде II банкi салық салынуға жататын 2 млн. теңге табыс алды.

2. Салық заңы кәсіпкерлік қызметтен келген залалды келесі кезеңдерде салық салынатын табыс есебінен жабу үшін белгілі бір мерзімге ауыстыруға рұқсат етеді. Жіберілген залалды есепке алу нәтижесінде салық төлемін азайту есебінен әлеуетті үнем алуды қам/з етеді. Мұндай үнем сол кезеңде таза табыс (залал) есебіне қосылады, ол өзгеруі де мүмкін.

Міндеттеме әдісі б/ша табыс салығының есебін ұйымдастыру талап/на сәйкес ағымдағы есептік кезеңде бюджет алдындағы бір уақытта көрсетумен табыс салығы бша шығындар сомасын есептеу қажет.

Кәсіпкерлік қызметтен шеккен залалдар келешектегі кезеңнің ССТ-ы есебінен ауыстырылатындықтан, салық заңының осы тәртібі келесі кезеңдегі бюджет алдындағы есептелген қарыздың әлеуетті өзгеруіне әкеледі, яғни осы кезеңдегі шеккен залалдар келесі есептік кезеңіне есептелген табыс салығы б/ша кредит қарыз/р/ң азаюына әкеледі.

Міндеттеме әдісі б/ша корп/в/к табыс салығы табыс алу барысындағы заңды тұлға шеккен шығын ретінде қарастырылады ж/е соған сәйкесті табыс пайда болған сол кезеңде есептеледі.

Шығынмен байланысты есептелген корп/в/к табыс салығының есептелген сомасының әлеуетті азаюы келесі жағдайда залалы болған есептік кезеңдегі таза табыстың есеп айырысуына қосылуы мүмкін:

• Келешектегі ССТ, бұл залалды жабу үшінжеткілікті болатынына толық сенімділіктің болуы;

• *Кейінге қалдырылған корп/в/к табыс салығы* кредиттік қалдық шотының болуы.

Залал болған, таза табыстың есеп айырысуы кезіндегі табыс салығы б/ша үнем есебінің мысалын келтіреміз. Төменде келтірілген кестеде көрсетілгендей, 2013жылы шару/қ жүргізуші субьектіге залал келді деп болжайық:

Бух/к табыс (залал)	(500,0) (500,0)
Бух/к есепте есептелген өтелім аударымы	50,0 50,0
Салық салымы мақсаты үшін есептелген өтелім аудырымы	100,0 100,0
Кері уақытша айырмашылық, өйткені ССТ бқл жағдайда бухгалтерліктен аз болады	(50,0) (50,0)
ССТ (залал)	(550,0) (550,0)

Табыс пен шағын туралы есеп беруде келесі көр/ш/р көрсетілуі керек:

• Салық салынуға дейінгі әдеттегі қызметтен табыс (залал) – 500,0 мың тг;

• Кор/в/к табыс салығы б/ша шығындар (табыс салығы б/ша үнем) – 150,0 мың тг;

• Кейінге қалдырылған табыс салығы;

• Таза табыс (залал) – 350,0мың тг.

28-БИЛЕТ

1. ЖЖТ есеп айырысу жолымен алынатын, салық есебі мен бух/к есепті жүргізу нәтижесінде қалыптасады. Жұмыс жоспарындағы к/о-ң табыс/р/ң бух/к есебі үшін, Қаржылық ұйымдастырудың х/қ стандарттары б/ша шоттардың *Табыс* шотының 6-бөлімі қарастырылған.

Табыс-бұл капиталда қатысатын тұлғаның жарнасымен байланысты, көбеюден айрықшаланатын, капиталдың кюбеюіне әкелетін, есептік кезең ішіндегі түсім түріндегі эк/қ пайданың өсуі н/е актив/р/ң өсуі н/е міндеттерме/р/ң азаюы. Есеп беру кезеңінің аяғында осы бөлімнің шоты-5510 *Есепті жылдың бөлінбеген пайдасы (жабылмаған залал)* тобының шотына жабылады.

1. Тауар/ды өткізуден түсетін табыс/р ҚР-ң трансферттік бағаны қолдану кезіндегі мәселе/і б/ша қарастырылмағаннан басқа, тауар/р/ң, орындалған жұмыс/р/ң, көрсетілген қызмет/р/ң құны б/таб. Тауар/ды өткізуден түскен табыс/р/ң салық/қ есебі бух/к деректер б/ша есептеледі. Егер ұйым қызметтің бірнеше түрін жүзеге асырса онда табыс/ды қызмет түрі б/ша көрсету керек. Одан басқа салық төлеуші туралы жалпы ақпарат оның қызметінің әр түрінің үлестік салмағы б/ша дерек/ді көрсетуі тиісті.

Тауар/ды өткізуден түсетін табыс мынадай жағдайда түзетілуі тиісті:

• Тауар/ды толық н/е жекелей қайтарған кезде;

• Мәміле жағдайы өзгергенде;

• Өткізілген тауарлар үшін келісілген өтемақы өзгергенде;

• Өткізілген тауардың құнын теңгемен төлеу кезіндегі айырмашылық/ды алу.