18.Эллинизм философиясының негізгі мектептері және олардың ерекшеліктерін салыстырма түрінде беріңіз.

Элей мектебіМектеп өзінің ірі өкілдері Ксенофан, Парменид, Зенондар өмір сүріп, ілім насихаттаған Элей қаласының атымен аталады. Элеаттықтар бірінші болып дүниені рационалды түрде, барынша жалпы «болмыс», «бейболмыс» «қозғалыс» - филосиялық ұғымдарын қолдана отырып түсіндіруге тырысты. Бұған дейінгі барлық философтар дүниеге деген өз көзқарастарын ғана баян еткен болса, элеаттықтар алғаш болып дүниені рационалды тұрғыдан негіздеп, өз тұжырымдарын дәлелдеуге бет бұрды. Сезімдік, тәндік дүниенің «елес» екндігі, ақиқат еместігі туралы түсінік пен баға бірінші болып элеаттықтарда туды. «Елес» дүниесіне – ақылмен ғана танылатын «ақиқат» дүниесі қарсы қойылды.

Ілім тағдыры. Элеаттықтар ілімі Платон мен Аристотель және олардан кейінгі бүкіл европалық философияға ықпал етті, ал Зенон апориялары әлі күнге дейін толассыз қызығушылық пен шешу жолдары туралы талпыныстарға толы.

Атомизм Демокрит – Элладаның Абдера қаласында туылып, Афиныда

өмір сүрген, көп саяхаттап Египетте, Вавилонда, мүмкін Үнді мен Эфиопияда болған, әрдайым адамда кездесетін ақыл таяздығын

әжуалаумен өткендіктен «Күлегеш» Демокрит атанған ежелгі грек философы.Демокрит түрлі салалар бойынша 70-ке жуық еңбек жазған деген мәлімет бар. Бірақ олардың бірде – бірі бізге жетпеген. Атомизм мәселесі Демокриттің «Большой домострой», «Малый домострой» еңбектерінде баяндалған.Демокрит пікірінше, болмыс түпнегізі: атом және атомдар қозғалатын бос кеңістік. Атомдар – заттың ұсақ, бөлінбейтін бөлшектері. Әрбір атом мәңгі және өзгеріссіз. Атомдар пайда болмайды және жойылмайды. Атомдардың саны шексіз, олар көлемі, формасы және кеңістікте күн сәулесі түскенде көрінетін шаң – тозаңы сияқты «билеп жүреді»

Дүниеде бар заттардың барлығы атомдардан және бос кеңістіктерден құралады, заттардың пайда болуы мен жойылуы – атомдардың бірігуі мен бөлінуінің нәтижесі. Уақыт өте барлық заттар ыдырайды, ал оларды құраған атомдар өз тіршілігін жалғастырады. Дәстүрлі төрт стихияны Демокрит басқа нәрсенің барлығы құралатын «орта басқыштар» деп атайды. Ауа, су, жер – түрлі формадағы атомдардан құралады, ал от – тек шар бейнелі атомдардан.

19.Ибн-Рушдтың ақиқаттың екі жақтылығы туралы ілімінің мәнін ашыңыз.

Кордова халифаты кезеңінде Испанияда өмір сүрген ортағасырлық араб философы. Әбул-Уәлид Мұхаммед ибн Рушд материялар мен қозғалыстардың мәңгіліктілігін және олардың жаратылмағанын (құдаймен «мәңгі бірлігін») дәлелдеді, жеке адам жанының өлмейтіндігі мен о дүниелікөмірді жоққа шығарды. Әбул-Уәлид Мұхаммед ибн Рушд қос ақиқаттылық ілімінің негізін қалады. Оның Аристотель шығармаларына жазған түсініктемелері еуропалық философтардың ежелгі грек философиясымен танысуына елеулі ықпал етті.

Ибн Рушдтың (еуропада «Аверроэс») ілімі (аверроизм) мұсылмандық және христиандық қасаң қағидаларды өзгертпей сақтауға тырысушылар қуғынға ұшырады. Ибн Рушдтың негізгі шығармалары: «Терістеулерді терістеу», «Философия мен діннің арасындағы байланыстарға қатысты қорытынды жасайтын пікір».Ибн Рушдтің әйелдердің жағдайы туралы ой-тұжырымдары қоғамдағы адамдардың тең дәрежелілігі туралы ұғымның дамуына қосқан елеулі үлесі болып табылады. Ол бұл мәселеде өз заманындағы қоғамдық құрылымды сынға алды. Ол былай деп атап өтеді:

«Біздің әлеуметтік құрылымымыз әйелдерге өз қабілеттерін танытуға мүмкіндік бермейді; біздіңше ол бала тууға және оны тамақтандыруға жаралған сияқты және оның құлдық (күңдік) жағдайы ондағы қандай да бір парасатылыққа деген мүмкіндігін жойып жіберген»

Осылайша, Ибн Рушд барлық адамдардың тең дәрежелілігін олардың қабілеттерін ашудың алғышарты ретінде жақтады