2. Эпидемиологиялық талдауда статистикалық әдістер.

Эпидемиологиялық талдаудағы статистикалық әдістер:

• Параметриялық әдістер

• Параметриядан тыс әдістер

Зерттеуде эпидемиологиялық әдістерді қолданып, қоғамдағы патологиялық процесстердің, дерттердің және физиологиялық жағдайлардың пайда болу себептерін және заңдылығын анықтайтын ғылымды эпидемиология дейміз.

Берілген аймақта берілген құбылыстың таралуына әсер ететін эпидемиологиялық процесстің ерекшелігін анықтау мақсатымен әдістердің жиынтығын және шараларды даярлауын –эпидемиологиялық талдау дейміз.

Эпидемиологиялық талдаудың критериилері:

• Әлеуметтік-экономикалық (еңбек жағдайы, тұрмыс жағдапйы,т.б.)

• Әлеуметтік биологиялық ( жасы, жынысы, т.б. )

• Экологиялық (қоршаған ортаның ластығы )

• ұйымдастыру-медициналық (медициналық жәрдемнің деңгейі, сапасы, қолжетерлігі)

Эпидемиологиялық талдаудың көрсеткіштері:

• Індет дерттерді тіркеу және талдау (құрамын, жиілігін)

• Індеттен тыс дерттерді тіркеу және талдау (құрамын, жиілігін)

• Диспансерлеу (диспансерлік әдісімен толық қамту көрсеткіші)

• Профилактикалық тексеру (жалпы, алғашқы сырқаттанушылық)

3.Колмогоров –Смирновтың сәйкестік критерийі.

Колмогоров – Смирнов критерийі

Бұл критерий қарапайым жорамалды тексеру үшін қолданылады. Бірдей таралған кездейсоқ шамалар Х₁,Х₂, ... Х_{n ,} үздіксіз таралу функциясы бар F_(x) екенін білдіреді.

№ 33билет

1. Интервалдық статистикалық қатар.

Зерттеу белгілерден және оның жиіліктерінен құралған қатарды дискретті статистикалық таралу қатары дейміз

Бөлшек интервалдардан және олардың жиіліктерінен құралған қатарды интервалдық статистикалық таралу қатары дейміз

Варианттардан және олардың жиілігінен не салыстырмалы жиілігінен құралатын қатарды статистикалық дискреттік қатар дейміз.

Зерттейтін белгі (х)

Белгі жиілігі (m)

(х) =m

∑ m= n. Жиіліктің қосындысытаңдаманың көлеміне тең. Жиіліктің (m) таңдама көлеміне (n) қарым-қатынасы салыстырмалы жиілік дейміз (P). P= m/ n Интервал мәндерінен және олардың жиілігінен не салыстырмалы жиілігінен құралатын қатарды интервалдық дискреттік қатар дейміз

2. Стерджс формуласы. Интервалдық статистикалық қатардың сандық сипаттамалары.

Экспериментальдық зерттеуде алынған сандық мәліметтер ретсіз болады. Сол себептен бұл мәліметтер арқылы қортынды шығармаймыз. Сондықтан алғашқы деректерді өңдеу және топтастыру қажет.

Мәліметтерден керек ақпарат алу мақсатымен, алғашқы деректерді жүйелеу процессін топтастыру дейміз.

Интервалдардың санын және енін талдау келесі әдістер арқылы анықталады:

Стерджес формуласы: lgn

N 1 кесте арқылы

Топтың интервал санын таңдау.

Таңдама көлемі n	Интервал саны, К
25-40 40-60 60-100 100-200 >200	5-6 6-8 7-10 8-12 10-15

Интервал енін анықтаймыз

Интервал ені (есеп бойынша)

Ұсақ интервалдан және олардың жиілігінен не салыстырма жиілігінен құралатын қатарды интервалдық қатар дейміз. Интервалдлың бір мөлшеріне келетін жиілікті, жиілік тығыздығы дейміз.

Тік төртбұрыштан құралатын баспалдақ тәрізді фигураны гистограмма дейміз. Кездейсоқ шамалардың таралу сызығының симметриялығын және сүйір ұшының түрін ассиметрия және экцесс коэффициенттері көрсетеді:

Егер =0 таралу симметрия тәрізді болады.

Егер < 0 таралу кері болады

Таралудың сүйір бұрышының түріне экцесс коэффициенті сипаттама береді.

=

Егер > 0 таралудың сүйір ұшы үшкір болады.

Егер < 0 таралудың сүйір ұшы тегіс тәрізді болады.

3. Жалпы, факторлық және қалдық дисперсиялар.Бақылау нәтижесі бойынша бірдей дисперсиялары бар, бірнеше қалыпты таралған жиынтықтардың бас орташаларын салыстыру үшін дисперсиялық талдауды қолданады. Дисперсиялық талдау қалыпты таралған жиынтықтарға, бірнеше деңгейлері бар, факторлардың әсерін зерттеу үшін қолданылады.

Зерттейтін факторлардың санына байланысты бірфакторлық және көпфакторлық дисперсиялық талдау түрлері бар.

Бірфакторлық дисперсиялық талдау – қалыпты таралған кездейсоқ шамаға (Х) L тұрақты деңгейлері бар қайбір А фактордың әсерін зерттейді.

Бірфакторлық дисперсиялық талдаудың негізі болып топтық орташаның (Х) арасындағы айырмашылық және қалдық пен факторлық дисперсияларының арақатынасы болып табылады.

Факторлық дисперсия (Х) кездейсоқ шамаға (А) факторының әсерін сипаттайды, ал қалдық дисперсия (Х) кездейсоқ шамаға кездейсоқ факторының әсерін сипаттайды. Қалыпты таралған кездейсоқ шамаға (Х), екі фактор (А және В) әсерлерін зерттейді.

№ 34билет

1. Статистикалық жорамалдарды тексеру.Жорамалдарды тексеру теориясының негізін американдық математик Ежи Нейман мен ағылшын математигі Эгон Пирсон қалаған. Олардың теориясы бойынша, жорамалды тексеру негізіне, ең алдымен статистикалық кепілдікті (критерииін) жасау жатады. Ол үшін, зерделеніп отырған көптеген таңдалымдардан (х₁,х₂,..х_n) тұратын жиынтық белгілі бір кеңістікте орын алған деп қарастырылады да,ол таңдалым кеңістігі деп аталады. Зерделеніп отырған Х таңдалым осы кеңістік ішінде соған жататын болса (орналасқан), негізгі нөлдік жорамал дұрыс емес деп табылатын, және бәсекелес (Н₁) гипотеза рас деп табылатын аймақ (v) анықталады. Осындай айқындаушы аймақ «қауіпті аймақ» деп аталады.

Қауіпті аймақты таңдап (анықтап) алудың әртүрлі жолдары бар. Яғни, анықтауға қажетті әртүрлі статистикалық кепілдіктерді де әртүрлі жолдармен жасауға болады. Нөлдік жорамалды статистикалық тексеру кезінде екі түрлі қателер және, соның нәтижесінде, қате шешім қабылдануы мүмкін. Болуы мүмкін қателіктер екі тектес болады. Бірінші тектес қателік – нөлдік жорамалды жоққа шығару – яғни айырмашылық жоқ жерде оны бар деп тауып, шешім қабылдау. Ал егер, шындығында бар, орын алып отырған айырмашылықты зерттеу барысында таба алмасақ немесе осы айырмашылықты «мәнсіз» (маңызы жоқ) деп тапсақ, онда екінші тектес қателік орын алады.

І- ші тектес қателік ықтималдығының көрсеткіші «мәнділік деңгейі» деп аталады және «а» белгісімен белгіленеді.Шартты түрде алған «мәнділік деңгейі» шамасының маңызы зор. Мәнділік деңгейі неғұрлым аз болса, қабылданған және тексеріліп отырған нөлдік жорамалды жоққа шығару ықтималдығы да азая береді. Басқаша айтқанда, І-ші тектес қателіктің болуы оған жол берілуі де аз болады.

Нөлдік жорамалды бағалау кезінде әртүрлі мәнділік деңгей ( 5; 1; 0,1%) қойылуы мүмкін. Медициналық және биологиялық зерттеулерде әдетте ол 5%шамасында қабылданады. Егер, мәнділік деңгейі 1%-дан аз болса , ол жоғары статистикалық маңызға ие, яғни сенімділік ықтималдығы - 99%.

Мәнділік деңгейіне байланысты тағы да бір шама- нөлдік жорамалға сенімсіздік дәрежесі. тОл, мәнділік деңгейін І-ге дейін жеткізуге қажетті шаманы (1-а) көрсетеді. Ешер оның мәні 1-ге таяу

олса, нөлдік жорамалдың сенімділік дәрежесінің же жоғары болғаны және , керісінше , ол нөлге таяу болса – сенімсіздік дәрежесі жоғары.

Екінші тектес қателік ықтималдығы «β» әрпімен белгіленеді.Орын алған айырмашылықты табу ықтималдығы кепілдік (критерии) сезімталдығы немесе әлеуеті деп аталады.Ол, 1- β- ға тең. Басқа жағдайлардың барлығы тең (бірдей) болса сезімталдығының жоғары болуы себепті, ІІ-ші тектес қателік ықтималдығында осы аз кепілдіктің артықшылығы мол.