Сэнсавыя разрады прыметніка

Якасныя

1. Якасныя прыметнікі абазначаюць якасць прадмета, якая можа выяўляцца ў большай ці меншай ступені, напрыклад: глыбокая рака — глыбейшая рака.

2. Якасныя прыметнікі найчасцей абазначаюць прыметы, якія ўспрымаюцца нашымі органамі пачуццяў (зрокам, слыхам, на дотык, смак, нюх) і называюць колер: белы снег, чорны парасон, ружовая кветка;

смак: салодкае варэнне, кіслы яблык, горкі агурок;

памер і форму: вялікае дрэва, доўгі плашч, вузкі касцюм, круглае бервяно;

знешнія і ўнутраныя якасці людзей і іншых жывых істот: малады хлопец, смелы воін, злы сабака.

3. Якасныя прыметнікі:

• спалучаюцца са словамі вельмі, дужа, надта (вельмі худы, дужа смелы, надта доўгі);

• маюць формы ацэнкі (даўгаваты, маленькі, вялізны);

• могуць утвараць прыслоўі з суфіксамі -о, -а;

• утвараюць ступені параўнання;

• могуць мець пощную и кароткую форму (вясёлы – весел, зялёны – зелен).

Па гэтых прыметах пазнаюць некаторыя якасныя прыметнікі, якія не маюць ступеней параўнання: барадаты, кульгавы, глухі, гняды.

Адносныя

Адносныя прыметнікі абазначаюць такую прымету прадмета, якая паказвае на яго адносіны да іншага прадмета. Гэта могуць быць адносіны:

• да матэрыялу, з якога зроблены прадмет (сталёвы трос — трос са сталі);

• да месца яго знаходжання (школьны сад — сад каля школы);

• часу існавання (летні дзенъ — дзень лета);

• да нейкага дзеяння (навучалъная кніга — кніга для навучання).

Адносныя прыметнікі маюць толькі поўную форму. Прымета, выражаная імі, нязменная, таму яны не маюць формаў ацэнкі і ступеней параўнання.

Прына­лежныя

Прыналежныя прыметнікі абазначаюць прыналежнасць прадмета пэўнай асобе ці іншай жы­вой істоце і адказваюць на пытанні: чый? чыя? чыё? чые?

(матчын хлеб, сынаў сшытак)

Прыналежныя прыметнікі ўтвараюцца:

• пры дапамозе суфіксаў -ав- (-аў-), -ев- (еў-) ад назоўнікаў мужчынскага роду: бацькава сумленне, бацькау падарунак, дзядулеу погляд, дзядулевы мары;

• пры дапамозе суфіксаў -ын- (ін) ад назоўнікаў жаночага роду:

цётчын сшытак, мамін пацалунак.

Прыналежныя прыметнікі, утвораныя ад уласных імёнаў, пішуцца з вялікай літары: Аленчыны вершы, Сашава (хлопчык) дапамога, Сашына (дзяўчынка) дапамога.

Прыналежныя прыметнікі ў назоўным склоне маюць кароткую форму, ва ўскосных склонах – поўную (бацькаў кажух – бацькавага, бацькаваму, аб бацькавым)