27. Культура Беларусі ў 16 – першай палове 17 ст. Стварэнне першых гістарычных прац на Беларусі.

Развіццё культуры Беларусі ў XVI — пачатку XVII ст. атрымала назву «беларускае Адраджэнне». Яно было звязана з Рэнесансам — развіццём заходнееўрапейскай культуры ў перыяд зараджэння буржуазнага грамадства ў XIV—XVI стст. Культура Беларусі арганічна ўспрыняла гуманізм. Адметнай рысай Адраджэння ў Беларусі стала наяўнасць у яго прыхільнікаў веры ў магчымасць дасягнення гармоніі паміж народамі, веравызнаннямі, асобай и грамадствам. Развіццё культуры Беларусі адбывалася ва ўмовах рэлігійнай талерантнасці. Знакаміта імя беларускага і ўсход- неславянскага гуманіста, першадрукара і асветніка, вучонага і пісьменніка, ураджэнца старажытнага Полацка Францыска Скарыны (каля 1490—1551). 6 жніўня 1517 г. Ф. Скарына першы сярод усходніх славян выдаў друкаваную кнігу — Біблію. Друкарская дзейнасць Ф. Скарыны працягвалася таксама на тэрыторыі ВКЛ. У наладжанай ім у Вільні друкарні ў 1522 і 1525 гг. ён выдаў дзве кнігі: «Малую падарожную кніжку» і «Апостола». Паслядоўнікам Ф. Скарыны лічаць Сымона Буднага. Ён у 1562 г. у Нясвіжы выдаў першую на тэрыторыі Беларусі старабеларускую друкаваную кнігу пад назвай «Катэхізіс». Першая друкарня на тэрыторыі сучаснай Беларусі дзейнічалаў 1550—1570 гг. у Берасці пры падтрымцы магната Мікалая Радзівіла Чорнага, што з’яўляецца прыкладам мецэнатства. У 1619 г. у мястэчку Еўе была выдадзена «Граматыка» Мялеція Сматрыцкага. Заснавальнікам падарожніцкай літаратуры лічаць Мікалая Крыштофа, па мянушцы Сіротка. Прадстаўніком лацінамоўнай паэзіі стаў Мікола Гусоўскі (1470? — каля 1533), які піша на лацінскай мове сваю славутую паэму «Песня пра зубра».

Сістэма адукацыі на Беларусі ўключала пачатковыя школы пры праваслаўных брацтвах і пратэстанцкіх зборах; школы пры каталіцкіх ордэнах. У 1570 г. езуітамі быў заснаваны ў Вільні калегіум, пераўтвораны ў 1579 г у езуіцкую акадэмію — найстаражытнейшую навучальную ўстайову на тэрыторыі Беларусі і Літвы, якая мела універсітэцкі статус. Прававая культура ВКЛ найбольш яскрава была прадстаўлена ў XVI ст. Статутамі ВКЛ 1529, 1566 і 1588 гг. Статут 1588 г. быў падрыхтаваны пры актыўным удзеле А. Валовіча і Л. Сапегі. Даўнія гістарычныя традыцыі замкавага будаўніцтва ўвасобіліся ў манументальным дойлідстве, перш за ўсё ў будаўніцтве палацава-замкавых комплексаў у Смалянах, Геранёнах і Міры. Узорам успрымання лепшых традыцый заходнееўрапей- скай рэнесансавай культуры стаў палацавы ансамбль Радзівілаў у Нясвіжы. У царкоўным будаўніцтве захоўваліся рысы абарончага дойлідства. Тамаш Макоўскі, кіруючы Нясвіжскай друкарняй, стварыў у пачатку XVII ст. першую карту BKJI, якая ўключала найважнейшыя звесткі аб беларускіх землях. З другой паловы XVI ст. на беларускіх землях пачынае пашырацца партрэтны жанр. Характэрным становіцца так званы сармацкі партрэт. Для беларускага жывапісу XVI — першай паловы XVII ст. адметнай з’явай сталі новыя мастацкія якасці твораў іканапісу. Найбольш яскравым прыкладам развіцця тэатра на землях Беларусі стала распаўсюджанне лялечнага тэатра — батлейкі Помнікам музычнай культуры з’яўляецца Полацкі сшытак — рукапісны зборнік старадаўняй музыкі XVI —XVII стст., яркі ўзор свецкай кантавай музыкі.

Першымі гістарычнымі працамі былі «Хроніка» М.Стрыйкоўскага, «Гісторыя Літвы» А.Каяловіча. Зусім невядомай тагачаснай навук. супольнасці засталася «Хроніка Літвы» (верагодна, ВКЛ), дадзеная для азнаямлення М.Радзівілу Чорнаму ў 2-й пал. 16 ст.