26. Культурнае жыцце на Беларусі ў 14-15ст. Этнічныя працэссы на беларускіх землях.

Развіццё дойлідства ў XIV—XV стст. Было звязаназ палітычнымі абставінамі жыцця В К Л (войны з крыжа- камі і татарамі), якія абумовілі патрэбу ў абарончых збудаваннях. Барацьба са знешняй пагрозай выклікала будаўніцтва цэлага шэрагу замкаў,якія належаць да раманскага стылю (для яго характэрны масіўны і суровы выгляд пабудоў, такі архітэктурны элемент як паўкруглая арка). У першай палове XIV ст. будуюцца замкі ў Лідзе і Крэве. У царкоўным будаўніцтве XIV—XV стст на змену раманскаму стылю прыходзіць гатычны. Прыкладам пабудовы гатычнага стылю з’яўляецца касцёл Тройцы у в. Ішкалдзь. Пачынаючы з XIV ст. шырокае распаўсюджванне атрымлівае кафля — керамічныя пліткі.

Прыкладамі жывапісу XIV—XV стст. з’яўляюцца фрэскі і абразы. Праваслаўныя і каталіцкія саборы, многія княжацкія палацы і храмы былі ўпрыгожаны фрэскамі — роспісамі вадзянымі фарбамі па свежай тынкоўцы на сюжэты Новага запавету. Так, напрыклад, у фрэсках капліцы святой Тройцы ў Люблінскім замку, што захаваліся да нашага часу, адлюстравана выява Ягайлы — адна з першых вядомых сёння партрэтных выяў у беларускім мастацтве. Беларускія мастакі-жывапісцы стваралі ў гэты час абразы, у т. л. адзін з першых вядомых сёння твораў — абраз «Маці Божая Замілаванне» з в. Маларыта (XIV—XV стст.).

Выдатнымі ўзорамі кпіжнай справы з’яўляюцца рукапісныя Лаўрышаўскае і Друцкае евангеллі XIV ст., Жыровіцкае евангелле XV ст., якія змяшчаюць мініяцюры У XV ст. у ВКЛ таксама развівалася агульнадзяржаўнае летапісанне. Да нашага часу захаваўся беларуска-літоўскі летапіс 1446 г., у якім апісваюцца падзеі ад IX да сярэдзіныXV ст., у т. л. падрабязна расказваецца аб княжанні Вітаўта. Багатым на мініяцюры (618 выяў) з’яўляецца «Радзівілаўскі летапіс» канца XV ст., які быў перапісаны з больш старажытных тэкстаў. Ён уяўляе сабой сапраўдную энцыклапедыю, якая дае звесткі аб Кіеўскай Русі і Полацкім княстве

У XIV—XV стст. жыхары Беларусі ўжо вылучалі сябе сярод іншых народаў, што знаходзіліся ў складзе BKJI. Назва «русіны», а пазней «беларусцы» хутчэй адносілася да насельніцтва Падзвіння і Падняпроўя, назва «ліцвіны» — часцей да жыхароў Верхняга Панямоння, больш позняя назва «палешукі» — да тых, хто жыў на Палессі.

Пасля ўваходжання беларускіх зямель у склад ВКЛ праваслаўе было тут пануючай верай да Крэўскага пагаднення 1385 г. 3 увядзеннем дынастычнай уніі 1385 г. паміж ВКЛ і Полыпчай праваслаўная царква ў ВКЛ была пазбаўлена ўсіх ранейшых правоў. Ягайла ў абмен на пасаду польскага караля прыняў каталіцтва і выдаў прывілей, які надаваў дадатковыя правы і вольнасці феадалам-католікам, імкнуўся зрабіць каталіцкую царкву пануючай у ВКЛ. Гэта выклікала абвастрэнне супярэчнасцей паміж феадаламі-католікамі і праваслаўнымі феадаламі. У сярэдзіне і другой палове XV ст. вялікія князі літоўскія Казімір і Аляксандр пацвердзілі ўраўнаванне ў маёмасных правах праваслаўнай і каталіцкай царквы. Такі крок быў выкліканы тым, што абсалютную большасць усходнеславянскага насельніцтва ў BKJI (маецца на ўвазе беларусы, украінцы, рускія) складалі ў XIV—XV стст. праваслаўныя, у т. л. і сярод феадалаў.

Такім чынам, развіццё культуры Беларусі ў XIV—XV стст. адбывалася ў цеснай сувязі з этнічным і дзяржаўна-палітыч- ным фактарамі, абумоўленымі фарміраваннем беларускай народнасці і ўтварэннем В К Л.