М.Танк. Праметэй

Каторы дзень я,

Збіўшыся з дарогі,

Ішоў па горных кручах і разлогах,

На паратунак страціўшы надзею.

І раптам знекуль голас Праметэя:

– Каго сюды нягода прывяла,

Дзе толькі чуць

Мой стогн ды крык арла.

А, чалавек!

Скажы, як там на доле:

Ці людзі задаволеныя доляй?

Ці згода і любоў жыве між імі?

Ці маці цешыцца дзяцьмі сваімі?

Ці дорыць шчодрая зямля дары?

Ці ў хатах мірных мой агонь гарыць?

Чаму маўчыш?

Скажы, няўжо дарма я

Тысячагоддзі ў путах паміраю.

І мой агонь,

Вам дадзены, гаротным,

Для свету стаў пагрозаю смяротнай?

Маўчыш!

Ну што ж, вяртайся на свой дол...

Зноў, бачыш,

Кружыць нада мной

Арол.

Парадыраванне (з грэч. – спевы навыварат) –– камічнае перайманне стылю асобнага твора ці аўтара, асаблівасцей пэўнага жанру, нейкага літаратурнага напрамку. Пры гэтым знарок зніжаюцца, акарыкатурваюцца рысы арыгінала. “Энеіда навыварат”. “Дон Кіхот”. Прыём і жанр (пародыя). Парадыраванне – своеасаблівая, праз прыпадабненне, крытыка літаратурных, навуковых і інш. твораў. Пародыя гумарыстычная. Г.Юрчанка на манеру пісьма М.Танка (“Перашкода”):

На ранку /за спеў жаўрука зачапіўся

у поўдзень / ублытаўся ў клёкат бусліны

пад вечар / аб звон камара спатыкнуўся

вось так і не здолеў / дайсці да суседкі.

Прыклад сатырычнай пародыі – эпізод абароны дысертацыі ў паэме Р.Барадуліна “Смаргонская акадэмія”.

Стылізацыя –– свядомае перайманне стылю асобнага твора ці аўтара, фальклорнай спадчыны. Вельмі часта сустракаецца апошняе.

Верабеечкі чы-чы, чы-чы,

А я, малада, ўсё плачучы.

Ці харты па цямні / Бяды наяхкалі,

Авохці мне, / Свякроў у мяне / Ніякая!

Аблачынка падталая – / Белая плотка.

Свякроў загадала / Рабіць работку:

На лесе сушыць, /каб было ладно.

Не небе качаць – / да зары канчаць,

У арэшак складаць, /як пачне халадаць.

Не можа нявестка гэта храбіць, бо не качачка, каб плысці па моры, не сонейка, каб хадзіць небам сінім.

Сама пайду / Дарогаю

Голас пушчу / Дуброваю.

Няхай голас / Галасуе,

Няхай мяне мамка / Чуе!.

ІІ. ПРАКТЫЧНЫ РАЗДЗЕЛ

Тэматыка практычных заняткаў

Спецыяльнасць 1– 02 03 01 Беларуская мова і літаратура

ІІ курс:

4 семестр – 12 пр.+2 КСР пр.

1. Мастацкі вобраз. 2 гадзіны.

1. Вобраз як асноўная адзінка мастацкай формы. Вызначэнне тэрміна. Яго шырокае і вузкае разуменне.

2. Этапы (узроўні фарміравання мастацкага вобраз. Структура мастацкага вобраза як сінтэзнае засваенне акаляючага свету. Выяўленне мастацкай экспрэсіўнасці ў творы (пафас).

3. Аўталагічны і металагічны тыпы вобраза. Гратэскавы вобраз. Падтэкст. Вечныя вобразы, іх мадыфікацыі. Вобраз-характар. Вобраз-тып. Архетып.

4. Сістэма вобразаў у лірычным, эпічным, драматычным творах. Пытанне пра вобразы аўтара і чытача.

2. Літаратурныя роды. 1 гадзіна кср.

1. Тэарэтычнае абгрунтаванне падзелу літаратуры на роды (Арыстоцель, Гегель, Бялінскі і інш.). Канцэпцыя ўзнікнення літаратурных родаў А.Весялоўскага ў агульнай тыпалогіі мастацкай літаратуры.

2. Родавыя асаблівасці зместу і формы эпічных твораў. Прадмет лірычнага выяўлення. Паняцце пра лірычнага героя. Лірычны змест як існаванне і ўзаемадзеянне лірычных матываў.

3. Драма як узнаўляльны “пабочны род” (Г.Паспелаў).

4. Спецыфіка слова, асаблівасці мовы эпасу, лірыкі, драмы.