66)Қазақстандағы дамыған кәсіпкерлік түріне талдау жасау

«Кәсiпкерлiк – азаматтардың пайда табуға немесе дербес табысқа бағытталған ынталы дербес қызметі. Ол оның мүлiктiк жауапкершiлiгi негізінде және заңды тұлғаның заңды жауапкершілігі негізінде жүзеге асады.

Қазақстандағы кәсiпкерлiк жоғарғы деңгейге жетті. 2001 жылдан 2010 жылға дейін шағын бизнесінің құқықтық-ұйымдастыру құрылымындағы заңды тұлғалар үлесі 1,9 есеге азайды, ал, жеке кәсіпкерлер үлесі 1,5 есеге артты. Осыған қарамастан, шағын бизнес субъектілерінің өндірген өнімдері 4 есеге артты.

Қазақстанда кәсіпкерлік жөнінде 90-жылдардың басында, қайта құрудың басталуымен айтыла бастады. Бұл кезде былайша айтқанда, «комсомолдық кәсіпкерлік» басталды

Қазақстан территориясында пайда болған өнеркәсіп ошақтарын ол халық шаруашылығының табиғи дамуының негізінде емес, шеттен келген капитал күшімен құрылып, өнеркәсіптің жекелеген ошақтарын жасады.Бүгінгі күні Қазақстан экономикасында үлкен орын алып, мемлекеттің гүлденуіне үлес қосып отырған өнеркәсіп салаларының бұрынғы қалыптасуы мен дамуы тарихын зерделеп қарайтын болсақ, оның бірнеше кезеңнен өткенін көруге болады.

Қазіргі таңда Қазақстан экономикасындағы өнеркәсіптердің алатын орны өте зор. Өнеркәсіп өнімі өндірісінің жыл сайынғы өсу қарқыны өте жоғары.

2007 – 2009 жылдары орта есеппен 7,2 – 8,8% деңгейінде болжанып отыр. 2008 жылғы қаңтар-наурызда 2007 жылғы қаңтар-наурыздағы деңгейге өнеркәсіп өндірісінің нақты көлем индексі 103,7% құрады. Есепті кезеңде қолданыстағы бағамен 2361,8 млрд. теңгенің өнеркәсіп өнімі өндірілді. Тұтастай өнеркәсіп бойынша нәтижелердің қалыптасуына кен өндіру өнеркәсібі аса үлкен ықпал етеді (106,8 %), электр энергиясын, газ бен су өндіру және бөлуде.

Тау-кен өндірісі өнеркәсібінде 2008 жылғы қаңтар-наурызда 1 511,5 млрд. теңгенің өнімі өндірілді, бұл 2007 жылғы қаңтар-наурыз деңгейінен 6,8% жоғары. Негізінен мұнай өндіру өсті, сондай-ақ табиғи газ конденсаты мен көмір өндірісі ұлғайды. Сонымен қатар, кен құрамындағы металдың аздығынан және мыс кенін; жасасылған шарттарға сәйкес темір кендері жентектері өндірудің азаюынан мыс қоспаларынан мыс өндіру қысқарды.

Мұнай өнеркәсібі. Үстіміздегі жылғы І тоқсанда жедел деректер бойынша газ конденсатты 17 680 мың тонна мұнай өндірілді (107,0%). Республиканың мұнайды қайта өңдеу зауыттары 3 088,4 мың тонна (106,3%) мұнайды қайта өңдеді және 663,2 мың (98,2%) тонна бензин, 940 тонна (100,2%) дизель отынын, 853,8 мың тонна (145,5% мазут, 92,9 мың тонна (171,8%) авиакеросин өндірді.

Көмір өнеркәсібі. 2008 жылғы қаңтар-наурызда жедел деректер бойынша республиканың көмір өндіретін кәсіпорындары 28 млн. тонна көмір өндірді. 2007 жылғы ұқсас кезеңмен салыстырғанда өндіру көлемі 4,9 млн. тоннаға немесе 21,2%-ға ұлғайды.

Мұнайхимия өнеркәсібі. Қазақстанның мұнайхимия өндірісін құру бойынша 2008 жыл саланы дамытудың жаңа дейңгейіне көшу жылы болып табылады. Іске асыру үшін әлемдік деңгейдегі мұнайхимия өндірістерін құрудың бірнеше өзара байланысты инвестициялық жобалары әзірленді және дайындалды. Бұл ретте, мұнайхимия кен орын.дарының ресурстық мүмкіндіктері ғана емес, сонымен бірге жаңғыртылған Атырау мұнайды қайта өңдеу зауытының технологиялық мүмкіндіктері мен өндірістік ресурстары да ескерілді, болашақта басқа да мұнайда, газды қайта өңдеу зауыттарының ресурстық және технологиялық мүмкіндіктері айқындалатын және тартылатын болады. Мұнайхимия кешендерінің жоғары капитал сыйымдылығын ескере отырып оларды салу «Ұлттық индустриалды мұнайхимия технопаркі» арнаулы экономикалық аймағы шеңберінде жүзеге асырылатын болады.

Қорытындылай келгенде Қазақстанда өнеркәсіп кәсіпкерлік түрі қарқын даму үстінде.