Қазақ гуманитарлық-заң университеті

Пән: Мемлекет және құқық теориясы Кредит саны:_________

Дәріс № ______ Соның ішінде сабақ түріне байланысты_________

Дәріс тақырыбы Мемлекет және құқықтың пайда болуы

Факультет_____________________________ Оқытушы __________________________________

Академиялық жыл 2010-2011 Курс 1 Семестр ______

Дәрістің мақсаты:

Мемлекет және құқықтың пайда болу жолдарын және негізгі теорияларды оқып үйрену.

Жоспары:

1.Рулық құрылыс.

2. Мемлекеттің құрылуының нышандары.

3.Әр түрлі халықтардың мемлекеттігінің құрылу ерекшеліктері.

4. Қазақстан территориясында мемлекеттіліктің пайда болу ерекшеліктері.

5. Мемлекеттің пайда болуының негізгі теориялары.

6.Құқықтың пайда болуы.

Дәрістің қысқаша мазмұны:

Алғашқы қауымдық қоғамның экономикасы ортақ меншікке негізделген және онда екі түрлі қағида жүзеге асырылған: 1) рецепроктылық - барлық табылған өнім ортаға жинақталған, 2) редистрибуция – ортақ табыс барлығына бірдей тең негізде бөлінген.

Алғашқы қауымдық құрылыстың әлеуметтік негізі – ру, яғни туыстық байланыстардың дәнекер болуына және шаруашылықты бірлесіп жүргізуіне негізделген адамдардың тарихи қалыптасқан бірлестігі болды. Тайпа көсемін сайлаған. Бұлардың билігі әлеуметтік биліктің негізін құраған. Мемлекет пайда болғанға дейінгі кезеңде өмір сүрген нормалардың белгілері:

а) алғашқы қауымдық қоғамдағы қатынастар - әдет -ғұрыптармен, яғни тарихи қалыптасқан, бір ұрпақтан екінші ұрпаққа беріліп, дәстүрге айналған әрекет тәртібі нормаларымен реттеліп отырған;

ә) жазбаша түрде бекітілмесе де, адамдар әрекеті мен санасында өмір сүрген;

б) негізінен дәстүрге айналу күшімен, сондай-ақ сендіру және мәжбүрлеу (рудан аластау) шараларымен қамтамасыз етіліп отырған;

в) барлық ру және тайпа мүшелерінің мүдделерін білдірген.

Мемлекет ерте таптық қоғамның саяси, құрылымдық, аумақтық ұйымы ретінде. Мемлекет - қоғамдағы аса маңызды таптық қатынастарды және өзге де жалпы адамзаттық мәселелерді шешуді және орындауды қамтамасыз ететін, тарихи қалыптасқан қоғамды ұйымдастыратын бірден-бір жан-жақты әмбебап саяси ұйым.

Мемлекетті алғашқы қауымдық қоғамдағы әлеуметтік өкіметтен ажырататын белгілері. Мемлекеттің шығуының негізгі теориялары: материалистік теория, табиғи-құқықтық теория, органикалық теория, күш көрсету теориясы, психологиялық теория, діни, технократиялық, патриархалды, келісімдік және өзгелер.

Мемлекеттің шығу нысандары: шығыстық, афиндік, римдік, германдық және өзгелер.

Мемлекет анықтамаларының әртүрлілігі. Мемлекет қоғамның саяси, құрылымдық және аумақтық ұйымы ретінде. Мемлекет мәніндегі жалпы әлеуметтік және таптық. Мемлекет саяси-құқықтық қауымдастық ретінде. Мемлекеттік егемендік. ¦лт және мемлекет. Мемлекет пен экономиканың өзара байланысы. Мемлекеттілік дамуы. Мемлекеттің даму кезеңдері. Әр түрлі халықтарда мемлекеттіліктің дамуының әртүрлілігі.

Глоссарий (терминдер): рецепроктылық, редистрибуция, материалистік теорияия, табиғи-құқықтық теория, органикалық теория, күш көрсету теориясы, психологиялық теория, діни, технократиялық, патриархалды, келісімдік теория.

СӨЖ тапсырмасы:

№1 СӨЖ: Мына нормативті-құқықтық актілерді конспектілеу:

1. Қазақстан Республикасы Конституциясы. Өзгертулер мен толықтырулар енгізілген. Алматы: Жеті Жарғы, 1998.

2. Қазақстан Республикасы конституциялық заңы «Қазақстан Республикасы Парламенті және оның депутаттарының мәртебесі туралы» 16 қазан 1995, 2007 жылғы 19 маусымдағы өзгерістері мен толықтыруларымен қоса// Парламент Жаршысы, 2007. №12; Егемен Қазақстан 2007. 19. 06. №171-172;

3. Қазақстан Республикасы конституциялық заңы «Қазақстан Республикасы Президенті туралы» 26 желтоқсан 1995, 2007 жылғы 19 маусымдағы өзгерістері мен толықтыруларымен қоса// Парламент Жаршысы, 2007. №12; Егемен Қазақстан 2007. 19. 06. №171-172;

4. Қазақстан Республикасы конституциялық заңы «Қазақстан Республикасы Үкіметі туралы» 18 желтоқсан 1995, 2007 жылғы 19 маусымдағы өзгерістері мен толықтыруларымен қоса// Парламент Жаршысы, 2007. №12; Егемен Қазақстан 2007. 19. 06. №171-172;

5. Қазақстан Республикасы конституциялық заңы «Қазақстан Республикасы сот жүйесі және соттардың мәртебесі туралы» 25 желтоқсан 2000 жыл//2008 жылғы 17 қазандағы өзгерістері мен толықтыруларымен қоса// Егемен Қазақстан, 2008. 21 қараша. №351-352;

Парламент жаршысы, 2008

6. Қазақстан Республикасы Президентінің конституциялық заң күші бар Жарлығы «Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесі туралы» 29 желтоқсан 1995, /2008 жылғы 17 маусымдағы өзгерістері мен толықтыруларымен қоса// Егемен Қазақстан, 2008. 20 маусым. №182-183;

Парламент жаршысы, 2008 №10-11

7. Қазақстан Республикасы Президентінің конституциялық заң күші бар Жарлығы «Қазақстан Республикасындағы прокуратура туралы» 29 желтоқсан 1995 2008 жылғы 10 желтоқсандағы өзгерістері мен толықтыруларымен // Егемен Қазақстан, 2008. 13 желтоқсан.

8. Қазақстан Республикасы Президентінің конституциялық заң күші бар Жарлығы «Қазақстан Республикасы ұлттық қауіпсіздік органдары туралы» 30 желтоқсан 1995, 2002 жылғы 21 наурыздағы өзгерістері мен толықтыруларымен // Егемен қазақстан, 2002. 27 наурыз. № 67, Парламент жаршысы, 2002 №6

9. Қазақстан Республикасы Президентінің конституциялық заң күші бар Жарлығы «Қазақстан Республикасы ұлттық қауіпсіздік органдары туралы» 30 желтоқсан 1995 // Егемен қазақстан, 1996. 15 қаңтар.

№2 СӨЖ: Глоссарий

Бұл жұмысты орындау үшін оқу курсының басынан бастап, ұсынылған тақырыптармен жұмыс істеп, терминдер сөздігін жасау қажет. Яғни, сіз үшін таныс емес, жаңа сөздердің (терминдердің) барлығын жазып алып, оларға анықтама бересіз.

СӨЖ тапсырмасын бағалау критерийлері

5. Мәтінді заңда негізделген нысан бойынша толтыру

6. Казустарды тақырыпқа сай ұйымдастыру

7. Рәсімдеу сапасы

8. Сауатты талқылау

СОӨЖ тапсырмасы: Мемлекеттің пайда болуының батыстық және шығыстық жолының рекешеліктерін қарастыру. Схема құрастыру.

Тақырып бойынша туындайтын сұрақтарды оқып келіп оқытушымен пікір алмасу.

Үй тапсырмасы:

Дәрістің қарастырылатын сұрақтарына байланысты кесте сызасыз.

Тақырып бойынша әдебиеттер тізімі:

Негізгі әдебиеттер:

1. Ағдарбеков Қ. Мемлекет және құқық теориясы. Қарағанды, 2001.

2. Байжанова Г.Т., Әділбекова Қ.Қ. Мемлекет және құқық теориясы пәні бойынша мемлекет бөліміне арналған дәрістер жинағы. Қарағанды, 2003.

3. Жоламан Қ.Д., Мұқтарова А.К., Тәуекелов А.Н. Мемлекет және құқық теориясы. Алматы, 1999.

4. Ибраева А.С., Сапарғалиев Ғ.С. Мемлекет және құқық теориясы. Алматы, 1998.

5. Өзбекұлы С. Қопабаев Ө. Мемлекет және құқық теориясы. Алматы, 2006.

Қосымша әдебиеттер:

1. Алексеев А.С. К учению о юридической природе государства и государственной власти. М., 1995.

2. Бачило И.Л. Факторы, влияющие на государственность // Государство и право. 1993. № 7.

3. Берман Г. Западная традиция права: эпоха формирования. М., 1994.

4. Бутенко А. П. Государство: его вчерашние и сегодняшние трактовки // Государство и право. 199,3. № 7.

5. Власть. Очерки современной политической философии Запада. М., 1989.

6. Косарев А. И. Происхождение и сущность государства. М., 1969.

7. Нурпеисов Е.К., Котов А.К. Государство Казахстан: от ханской валсти - к президентской республике. – Алматы: Жеты жаргы, 1995.

8. Филиппов Г. Г. Социальная организация и политическая власть. М.,1985.

Энгельс Ф. Семьяның, жеке меншіктің және мемлекеттің пайда болуы. Алматы,1982.

Семинарлық сабаққа бақылау сұрақтары:

«Мемлекет және құқықтың пайда болуы» тақырыбына талқылау жасау. Талқылау келесі сұрақтар бойынша жүргізіледі: Рулық құрылыс. Жеке меншіктің пайда болуы. Мемлекеттің пайда болуының негізгі теориялары. Құқықтың пайда болуының негізгі теориялары.