Tryb rozkazujący

T ryb rozkazujący tworzy się od tematu czasu teraźniejszego. Rozkaźnik nie ma formy l osoby liczby pojedynczej. Czasowniki trybu rozkazującego, utworzone od czasowników 2 osoby liczby pojedynczej, l i 2 osoby liczby mnogiej – są proste, np.: pisz, piszmy, piszcie. Czasowniki trybu rozkazującego, utworzone od czasowników 3 osoby liczby pojedynczej i 3 osoby liczby mnogiej są złożone, dodajemy do nich niech, np.: niech pisze, niech piszą.

Przykłady czasowników w trybie rozkazującym

Liczba pojedyncza	Liczba mnoga
–	czytajmy, piszmy, róbmy
czytaj, pisz, rób	czytajcie, piszcie, róbcie
niech czyta, niech pisze, niech robi	niech czytają, niech piszą, niech robią

Proszę utworzyć od podanych czasowników formy trybu rozkazującego.

Chodzić, witać, śpiewać, robić, zdążyć, przeczytać, móc.

Proszę przeczytać podane zdania zawierające rozkaz. W jakiej formie są użyte w nich czasowniki? Proszę odpowiedzieć, w których zdaniach czasownik oznacza rozkaz kategoryczny, a w których – poradę, prośbę?

Nie jeździć na rowerze po chodniku!

Nie biegać po ulicach!

Nie wyskakiwać z jadącego tramwaju!

Uważać na ulicy!

Lepiej byś milczał.

Pobawiłybyście się trochę.

Zaśpiewalibyśmy piosenkę.

Nie depcz trawników!

Nie niszczmy mienia społecznego.

Siedźcie cicho!

Zdejmuj nakrycie głowy, gdy wchodzisz do mieszkania.

Proszę przepisać podany tekst, zastępując umieszczone w nawiasach bezokoliczniki odpowiednimi formami trybu rozkazującego.

(Napisać) krótkie opowiadanie o waszym ulubionym zajęciu. (Przypomnieć) sobie, czym się najchętniej zajmujecie w wolnych chwilach. Gdy zbierzecie materiał do opowiadania, (ułożyć) plan, (odrzucić) wszystko niepotrzebne. Gdy napiszecie w brulionie, uważnie (sprawdzić) to, coście napisali. (Nie spieszyć się)! Jeśli się spieszycie, to możecie nie zauważyć błędów. (Przeczytać) głośno swoje opowiadanie, (zaznaczyć) na marginesie przeoczenia i błędy, (poprawić) je, (uzupełnić) opowiadanie. Teraz możecie je przepisać na czysto.

Proszę utworzyć formy trybu rozkazującego.

WZÓR: (ty) Jedź (jechać) ze mną!

(wy) (kupić) dla mnie litr mleka!

(ty) (zacząć) wreszcie myśleć!

(ty) (zapłacić) chociaż za siebie!

(ty) (mówić) do mnie jeszcze!

(wy) (zaprosić) nas kiedyś do siebie!

(wy) (spędzić) z nami ten wieczór!

(ty) (dać) mi jeszcze jedną szansę!

(wy) (przestać) sami siebie oszukiwać!

Proszę utworzyć zdania według wzoru.

WZÓR: Czy Adam ma jechać? - Niech jedzie!

1. Oni nie chcą iść do dentysty.

2. Czy Anna ma kupić bilet dla ciebie?

3. Czy oni mogą jeść tak późno?

4. Czy Adam może wejść?

5. One chcą spać.

6. Czy również on może próbować?

7. Czy wszyscy muszą tego słuchać?

8. Oni nie chcą na to patrzeć.

9. Rodzice chcą odpocząć.

10. Adam chyba umiera z miłości do Anny.

Podane zdania proszę przekształcić, używając form trybu rozkazującego.

WZÓR: Możesz mi zrobić herbatę? – Zrób mi herbatę.

1) Możesz przyjść punktualnie? 2) Możesz skończyć projekt? 3) Możecie śpiewać w chórze? 4) Możesz kupić gazetę? 5) Możecie uczyć się dobrze? 6) Możecie pilnować swojego psa? 7) Możesz zanieść Krystynie książkę? 8) Możecie uważać? 9) Możesz mi powiedzieć, ile to kosztuje? 10) Możesz być dla niej miły? 11) Możecie zadzwonić do Janka? 12) Możecie zawiadomić profesora? 13) Możesz mi wyprasować koszulę? 14) Możesz nam zagrać na skrzypcach? 15) Możecie zjeść obiad?

Podane zdania w czasie pryszłym proszę przekształcić, używając form trybu rozkazującego.

WZÓR: Będziesz oglądać film. – Olądaj film.

1) Będziecie tańczyć do rana. 2) Będziemy korzystać z życia. 3) Będziesz czytać powoli. 4) Będziesz czekać na nas. 5) Będziemy spotykać się dwa razy w tygodniu. 6) Będziecie jeść jabłka. 7) Będziemy słuchać koncertu. 8) Nie będziesz złośliwy. 9) Nie będziecie się spóżniać. 10) Nie będziemy ich więcej zapraszać. 11) Nie będziesz się starał go zrozumieć. 12) Nie będziemy zamawiać kawy. 13) Nie będziesz płakać. 14) Nie będziecie się przejmować. 15) Nie będziesz się martwić.