- •1.Літаратура перыяду Вялікай Айчыннай вайны
- •2. Творы беларускіх паэтаў, якія загінулі ў гады Вялікай Айчыннай вайны.
- •5) Эстэтычнае абнаўленне беларускай паэзіі другой паловы 50-60 гг.. Эвалюцыя вершаванага мастацтва ў 70-80-я гг..
- •6) Жанравае і тэматычнае развіццё беларускай прозы ў 60-80 гг.
- •9.Аркадзь куляшоў(1914—1978)
- •12. Філасафізм паэтычнага эпасу а. Куляшова ( Цунамі, Варшаўскі шлях)
- •14. Лірыка п.Броўкі: трагедыйныя матывы ў творах ваеннага чксу, глыбіня аўтаскага пачуцця, адбітак часу
- •15. Духоўны свет лірычнага героя п.Броўкі ў паэзіі 50-70-х гг. Маральна гуманістычная пазіцыя паэта.
- •17.Паэзія п. Панчанкі. Этапы творчай эвалюцыі. (вершы, што курсівам—выпішыце ў дзённік і цытуйце. Ён будзе рады. Матэрыял з яго ж падручніка. :)
- •18. Паэзія панчанкі ваеннага часу
- •18. Паэзія панчанкі ваеннага часу
- •20. Адлюстраванне сучасных праблем у паэзіі п. Панчанкі другой паловы 80—90-х гг. Аўтарская пазіцыя, адметнасць стылю.
- •21. Ідэйна-мастацкая эвалюцыя творчасці Максіма Танка.
- •23. Агляд творчасці м.Лынькова 20-30-х гг. Ас-сці аўтарск. Стылю
- •25. Ваеннае мінулае ў мастацкім паказе і. Мележа.
- •31. Ваенная тэма і філасофскія матывы ў паэзіі Аляксея Пысіна
- •34. Шматграннасць творчай асобы у. Караткевіча.
- •35. Асноўныя тэмы і вобразы паэзіі у.Караткевіча. Кніга “Быў. Ёсць. Буду”
- •33. Праблемы сацыяльнага і духоўнага жыцця ў аповесці а. Кулакоўскага “Нявестка”
- •38. Гісторыка-дэтэктыўны жанр у творчасці караткевіча (“дзікае паляванне караля стаха”).
- •39. Каласы пад сярпом тваім.
- •43. Сатыра і гумар у беларускай камедыі 50 -80-х гг. (к.Крапіва, м. Матукоўскі, а. Дзялендзік і інш – два- тры аўтары на выбар)
- •44. Творчасць Янкі Маўра
17.Паэзія п. Панчанкі. Этапы творчай эвалюцыі. (вершы, што курсівам—выпішыце ў дзённік і цытуйце. Ён будзе рады. Матэрыял з яго ж падручніка. :)
Пімен Панчанка — пясняр высокага гуманiзму, палымяны
абаронца духоўнасцi i маральнасцi жыцця.
Жыццёвая i творчая бiяграфiя П. Панчанкi (1917–1995)
насычаная падзеямi. Гэта чалавек i творца, якi прайшоў складанымi
пуцявiнамi ХХ стагоддзя. Сапраўдная духоўная Радзiма Пiмена
Емяльянавiча Панчанкi (хоць нарадзіўся ён у Таліне 23 жніўня
1917 г.) — Бягомльшчына (Вiцебская вобласць), куды ў 1920 г.
прыехала яго сям’я.
Пімен Панчанка рана выйшаў на дарогу самастойнага жыцця.
Пасля Бягомльскай сямiгодкi ён выбраў прафесiю настаўнiка.
Закончыў педагагiчныя курсы ў Бабруйску i з 1934 да 1938 г.
настаўнiчаў на Магiлёўшчыне. Займаўся самаадукацыяй, завочна
вучыўся ў Мiнскiм настаўнiцкiм iнстытуце, якi закончыў у 1939 г.
Потым была служба ў армii, удзел у Вялікай Айчыннай вайне.
Першыя вершы П. Панчанка надрукаваў у 1934 г. У даваенны
час выдаў зборнiкi “Упэўненасць” (1938) i “Вераснёвыя сцягi” (1940).
Многiя творы з гэтых паэтычных кнiг адлюстроўваюць тыповы
настрой i адчуваннi тагачаснага маладога пакалення: у iх струменяць
радасць, рамантычная вера ў чалавечае шчасце, упэўненасць, што
заўтрашнi дзень адкрые новыя, яшчэ больш шырокiя далягляды
жыцця. Напрыклад, верш «Упэўненасць»
Чуваць, як дыша вераснем зара
Па ўсёй зямлi, што ў вечаровым дыме,
I добра нам маўчаць i пазiраць
На родны край вачыма маладымi!
Малады аўтар паэтызуе працу, калгасныя буднi i багатыя
ўраджаi, вiтае пераўтварэнне рэчаiснасцi, поспехi савецкага
будаўнiцтва. За кадрам заставалiся негатыўныя бакi жыцця, яго складаная глыбінная супярэчлівасць, бо традыцыя павярхоўнага аптымiстычнага светабачання тады ўжо
моцна ўсталявалася ў лiтаратуры, а да таго ж моладзь успрымала свет
i час у ружовым, iдылiчным святле. I ўсё ж у паэзii П. Панчанкi
знайшлося месца i вечным, неўвядальным пачуццям. Каханне,
радзiма, прырода — вось тыя асноўныя тэмы, на якiх трымаецца яго
паэтычны свет i якiя ратуюць ад суцэльнай аднапланавасцi i
аднастайнасцi.
Вершы “Восень”,“У навальнiцу”.
У вершы “Журавы” (1938) паэт гаворыць пра моц i
невынiшчальнасць пачуцця радзiмы. I даносiць да нас гэтую думку
праз пранiкнёную мелодыку радка, вобразную яркасць слова:
Пад залатымi сонечнымi промнямi
Не хочацца i птушкам памiраць,
I будуць доўга галасамi сумнымi
Радзiму жураўлiную гукаць.
Па-новаму з вышынi сучаснага дня ўспрымаецца верш “Зубр”
(1940), якi ўражвае сваёй iншасказальнасцю i фiласофскай
падтэкставасцю. Вобраз зубра ў запаведнiку ўвасабляе няволю,
скаванасць духу, i таму падобнага лёсу не жадае зазнаць паэтаў
герой, якi iмкнецца абудзiць зубрыную годнасць:
Што сталася з табой, магутны бык,
Дзе сiлу, спрыт i ваяўнiчасць страцiў?
Чаму не ўсхопiшся, як вiхар, на дыбы?
За выгляд твой аж сорамна мне, браце.
А ведаеш што, зубр, давай-ка уначы...
Я памагу... Не бойся, нас не чуюць...
Гайда туды, дзе спеў драздоў гучыць,
На папарацi мяккай заначуеш.
Гэтыя пытаннi, адрасаваныя зубру-маўчуну, i заклiк да
свабоды мiжволi ўспрымаюцца як пытаннi да грамадства i народа.
У гады вайны муза паэта апранула ваенны шынель. Пімен
Панчанка ганарыўся тым, што Янка Купала назваў яго як паэта-франтавiка. Перамогу П. Панчанка сустрэў у
далёкiм Iране, сустрэў пасля таго, як пабыў на чатырох франтах,
зведаў сапраўдную цану i жыццю i смерцi. Вайна прымусiла iнакш
зiрнуць на рэчаiснасць, i пра гэты набыты новы i суровы вопыт
П. Панчанка добра сказаў у “Паэме сораму i гневу” (1986):
Вайна усiм прачысцiла мазгi:
Жыццё i смерць,
I праўда, i сумленне
Адкрылiся мiж гора i тугi
У першародным матчыным значэннi.
Зборнiкi “Дарога вайны” (1943) i “Далёкiя станцыi” (1945) —
балючая споведзь паэта пра зведанае, перажытае ў вiхуры крывавага
грознага лiхалецця. Творчасць П. Панчанкі ваеннага часу — гэта
лiрыка суровай праўды, паэзiя надзвычай трагедыйнага гучання. Яго
лiрычны герой, поўны мужнасцi i рашучасцi абаранiць родную зямлю,
у вершы “Беларусi” (1941) выказвае свой боль i гнеў. Паэт згадвае
нашу гiсторыю, гаворыць пра велiчны i няскораны дух беларускага
народа i, як некалi Янка Купала, з грамадзянска-публiцыстычным
пафасам сцвярджае iдэю свабоды i адраджэння Беларусi: “Пакуль
сонца не згасне, // Пакуль свецяцца зоры, // Беларусь не загiне,
будзе жыць Беларусь!”
Верш “Кожны з нас прыпасае Радзiмы куток...” (1942)
пачуццi салдата, якi
выйшаў з акружэння i апынуўся ля спаленай роднай хаты.
Не прыпомню цяпер, што ў адказ я
шаптаў —
Цi зямлю суцяшаў, цi пра мацi пытаў.
Слоў вуголле злятала з патрэсканых губ,
I растоптаны кут быў да болю мне люб.
Налiвалiся кветкi сцюдзёнай расой,
I прамыла раса мае сумныя вочы,
Каб убачыў я ўсё, каб запомнiў усё,
Каб я думаў пра помсту i ўдзень, i уночы.
Гэтыя радкi раскрываюць драматызм i пакуты чалавечай
душы.
З псiхалагiзмам напiсаны i такiя вершы ваеннай пары, як
“Сiнiя касачы”, “Будуць вечна сады расцвiтаць...”, “Лес асеннi глуха
гудзе...” i iнш.
Героiка-драматычны пафас вызначае гучанне балады “Герой”
(1943). Салдат здзяйсняе самаахвярны подзвiг:
Злосна сказаў: “Уставай, пяхота!
Мы не на пляжы, а на вайне”.
I лёг на змяiныя скруткi дроту.
I дзвесце салдацкiх запыленых ботаў
Прайшлi па яго спiне.
верш “Курганы” (1943).
“Заўтра ранiцай сонца узыдзе
крывавае, // Праплывуць над акопамi журавы. // Калi ляжам i мы ў
курганы, дык са славаю, // Вось за гэты бяскрайнi прастор баравы”.
Знаходзячыся ў Iране, П. Панчанка стварыў вельмы адметны i
цiкавы цыкл вершаў “Iранскi дзённiк” (1944–1945). Паэт здолеў
перадаць экзотыку i хараство краявiдаў паўднёвай краiны, яскрава
паказаць народнае жыццё i побыт. Вершы “На Ардабiльскiм перавале...”, “Сустрэча з бярозай”, “Я ўсё
пераблытаў...”, “Бутэлька цынандалi”, “Дождж”, “Дэмавенд, галоўная
гара iранцаў”, “Караван” i iнш. Увесь час у думках i снах паэт згадвае
вобраз роднай зямлi — “Беларусь... у рамонку i верасе”, “сасновую
хату з пахам свежага хлеба i паранага малака”.
Далёка, ў зялёнай хваёвай старонцы,
Ёсць хата свая ў мяне, пушча i поле,
Сваё найсвятлейшае добрае сонца.
Я iх прамяняць не згаджуся нiколi.
(“Я ўсё пераблытаў...”)
Зiмой 1946 г. Пімен Панчанка дэмабiлiзаваўся, вярнуўся ў
Мiнск. Ён не ўяўляў свайго жыцця без творчасцi, працаваў шмат i
актыўна, стварыў дзесяткi паэтычных кнiг. Працаваў у рэдакцыях
часопiса “Вожык”, газеты “Лiтаратура i мастацтва”, узначальваў
часопiс “Маладосць”, з’яўляўся сакратаром праўлення Саюза
пiсьменнiкаў рэспублікі. Ён стаў народным паэтам Беларусi (1973).
Гэта не толькi афiцыйнае званне, але i шырокая вядомасць у народзе.
Пiк у творчасцi П. Панчанкi прыпадае на другую палову 50-
х — 60-я гг. У гэты час чытач сустрэўся з такiмi яго зборнікамi, як
“Кнiга вандраванняў i любовi” (1959), “Нью-Йоркскiя маланкi” (1960),
“Тысячы небасхiлаў” (1962), “Пры святле маланак” (1966) i iнш.
Яшчэ ў 1962 г. Пімен Панчанка ў сваiм дзённiку зрабiў запiс:
“Паэзiя — споведзь веку, прапушчаная праз уласнае сэрца”. Паэзiя П. Панчанкi — гэта гаворка пра самае галоўнае, набалелае, важнае для грамадства.
Праўда, якая адкрылася пасля ХХ з’езда партыi (люты 1956 г.),
спарадзiла крытычнасць і спавядальнасць, публiцыстычную
завостранасць твораў паэта. “Праўда веку! Зрабi нас дужымi...” — так
вызначыў сацыяльна-духоўны пафас таго часу П. Панчанка ў вершы
“Сумленне” (1964). Творца смела, па-новаму паяднаў палiтыку i
гуманiзм, сацыяльнае i маральнае, асабiстае i грамадскае. Ён павёў
усхваляваную размову пра сучаснае, мiнулае, лёс чалавека,
грамадства, пра неабходнасць вяртання да маральна-гуманiстычных
асноў жыцця. Паэт у той час прызнаваўся, што яго “катуюць...
памяць i сумленне”. Ён не прымаў аморфнага iдылiчнага гладкапiсу,
безаблічнасці, iмкнуўся, каб яго радок увасобiў “пакуты i радасць,
праклён i бязлiтаснасць, споведзь...”. “У паэтаў няма забароненай
зоны...” — даводзiў мастак слова.
У 70–90-я гг. з-пад пяра П. Панчанкі выйшлі кнiгі “Снежань”
(1972), “Крык сойкi” (1976), “Вячэрнi цягнiк” (1977), “Лясныя воблакi”
(1985), “І вера, i вернасць, i вечнасць” (1986), “Горкi жолуд” (1988),
“Высокi бераг” (1993) i iнш.
Творчае самавыяўленне П. Панчанкi i ў 70–90-я гг.
вызначалася бескампрамiснай праўдзiвасцю, баявiтасцю духу i
шчырай спавядальнасцю. Яго паэзiя арганiчна спалучае ў сабе
грамадзянска-публiцыстычны, эмацыянальна-тэмпераментны пафас
выказвання i пранiкнёны, глыбокi лiрызм. Вершы пра чарнобыль, боль з=за станут роднай мовы.