4. Мультипликатор

Мультипликатор деп - инвестицияның өзгеруіне байланысты табыстың өзгеру тәуелділігін көрсететін коэффицентті айтады.

Мультипликатор тұжырымдамасының мазмұнды автономдық инвестициялары мен жалпы ұлттық өнімдері (ЖҰӨ) өзгеруінің арасында тұрақты байланыс бар.

Мультипликатор нәтижесі нарықтық экономикада инвестициялық өсуі ұлттық табыстың бастапқы кездегі инвестиция өсімінен үлкен көлемде өсуіне әкеледі.

Мультипликатор табыс өсімінің инвестиция өсімінен асып түсуін сипаттайтын сандық коэффицент.

Егер инвестиция өсімі 10 млрд. ақша бірлігін құрауымен ЖҰӨ-нің өсімі 20 млрд. ақша бірлігінің өсуіне экелсе, осыған сәйкес мультипликатор екіге тең. Егер ЖҰӨ өсімі 30 млрд. ақша бірлігіне өссе, онда мультипликатор ушке тең болар еді.

5. "AD -AS" үлгісіндегі жалпы экошшикалық тепе-теңдік

Жиынтық сұраныс құндық көріністе - бұл экономикада ондірілген түпкі тауар мен қызмет көрсетуге жұмсалған барлық шығын жиынтығы. Ол халықтан, өнеркәсіп орындарынан, мемлекет тарапынан туындаған сұраныстың барлық өндірілген өнімнің көлемімен байланысты экономикадагы жалпы баға деңгейінің арасындағы байланысты көрсетеді.

Жиынтық сұраныс жүйесін былайша бөліп көрсетуге болады:

1. тұтыну, тұтыну тауарларына сұраныс;

2. инвестициялар - инвестициялық тауарларға сұраныс;

3. мемлекеттің сатып алуы, мемлекет тарапынан тауарлар мен қызметтерге сұраныс.

4) таза экспорт - шетел азаматтарының отандық тауарларға сэдэанысы мен шетел тауарларына деген отандық сұраныс арасындағы айырмашылық.

Жиынтық сұраныс ақша массасы мен ақша айналымьшың жылдамдығына тікелей тәуелді және керісінше, баға деңгейіне кері тәуелді.

Жиынтық сұраныс бағаға кері тәуелділікте және оның төмендеуі бірқатар басқа факторларға байланысты.

Оларға жататындар:

1. Пайыздық мөлшерлеме деңгейінің көтерілуі.

1. "Қоймалық қалдықтардың нәтижесі" немесе "нәтиженің байлығы".

2. "Импорт тауарларының нәтижесі".

Жиынтық ұсыныс - бұл экономикада өндірілген барлық түпкі тауарлар мен қызмет көрсетулердің жалпы саны.

Жиынтық үхыныс баға деңгейіне тәуелді. Неғұрлым жоғары баға тауарлардың өндірілуі мен ұсынылуын ынталандырады. Неғұрлым төменгі баға керісінше, тауар өндірісІ мен ұхынысьш төмендетеді.

Жиынтық ұсынысқа тек бағалық қана емес, сонымен қатар, бағалық емес факторлар да әсер етеді.

Бағалық емес факторларға шығындарды өзгерте алатын факторлар жатады. Атап айтқанда:

1. Ресурстар бағасы. Олардың өсуі өндіріс шығындарын арттырады, сондықтан жиынтық үхынысты азайтады.

2. Еңбек өнімділігін арттыру. Еңбек өнімділігін артгыру өндіріс көлемін өсіреді, нәтижесінде жиынтық ұсыныс көбейеді.

3. Құқықтық реттеу (салықтар, субсидиялар). Еғер салыктар өссе, онда өндіріс шығындары өседі, жиынтық ұсыныс азаяды.

Тауар рыногында нарықтық тепе-теңдік жиынтық сұраныс пен жиынтық ұсыныстың нарықта қалыптасу қатынасы ішкі ұлттық өніммен (ІҰӨ) нарықтық бағаның нақты деңгейін анықтайды.

Жалпы нарықтық тепе-теңдік сатушылар мен сатьш алушылар қанағаттанғанда немесе нарықта қалыптасқан баға деңгейІ олардың

көңілінен шыққанда, яғни, қалыптасқан баға деңгейі - сатушылар қанша тауар өндіруге және оны сатуға дайын болып, сатып алушылар да соншалықты тауарды сатып алуға дайын болса (толем қабілеті болса), сонда ғана нарықтық тепе-теңдік орнауы мүмкін.

3-тақырып. ЭКОНОМИКАЛЫҚ ДАМУДЫҢ ЦИКЛДІК

АУЫТҚЫМАЛЫ БОЛУЫ МАКРОЭКОНОМИКА

ЗАНДЫЛЫҒЫ РЕТІНДЕ