Тэма 11. Палітычнае становішча, эканоміка і культура Беларусі ў другой палове XVIII ст. Уключэнне Беларусі ў склад Расійскай імперыі

Эканамічны ўздым у Беларусі ў сярэдзіне – другой палове XVIII ст. Развіццё сельскай гаспадаркі. Узнікненне вотчын­ных мануфактур. Гарады – цэнтры рамеснай і гандлёвай дзейнасці. Структура рамеснай вытворчасці, рост яе спецыя­лізацыі. Унутраны і знешні гандаль. Развіццё шляхоў зносін. Рэформы ў галіне эканомікі.

Вытокі крызісу ў Рэчы Паспалітай. Узмацненне ўлады маг­натаў. Шляхецкая анархія. Права “ліберум вета”. Правы шляхты на стварэнне канфедэрацый. Барацьба паміж магнац­кімі групоўкамі за каралеўскі трон пасля смерці Аўгуста ІІІ. Стварэнне Слуцкай і Торуньскай шляхецкіх канфедэрацый. Барская канфедэрацыя і яе барацьба за незалежнасць краіны.

Саюз Аўстрыі, Прусіі і Расіі супраць Рэчы Паспалітай і яе першы падзел. Далучэнне ўсходняй і паўночнай частак Бе­ларусі да Расійскай імперыі.

Чатырохгадовы сойм. Канстытуцыя 3 мая 1791 г. Таргавіц­кая канфедэрацыя. Другі падзел Рэчы Паспалітай. Далучэнне цэнтральнай часткі Беларусі да Расіі.

Паўстанне 1794 г. Тадэвуш Касцюшка. Якуб Ясінскі. Ваен­ныя дзеянні на тэрыторыі Беларусі. Прычыны паражэння паўстання і лёс яго ўдзельнікаў.

Трэці падзел Рэчы Паспалітай. Далучэнне заходняй часткі Беларусі да Расіі.

Культура Беларусі ў XVII–XVIII стст. Асвета. Ідэі Асвет­ніцтва ў Беларусі. Уклад беларусаў у развіццё культуры і навукі Расіі.

Дойлідства, архітэктура і выяўленчае мастацтва. Дэкара­тыўнае мастацтва.

Тэатр і музыка. Прыдворныя магнацкія тэатры. Творчасць Міхала Казіміра Агінскага і Міхала Клеафаса Агінскага. Народнае песеннае і харэаграфічнае мастацтва. Літаратура.

Тэма 12. Беларусь у складзе Расійскай імперыі ў апошняй чвэрці хvііі – першай палове хіХст.

Перамены ў эканамічным, палітычным і сацыяльным стане беларускіх зямель пасля далучэння іх да Расійскай імперыі. Пазіцыя пануючага саслоўя Вялікага Княства Літоўскага адносна царскага ўрада. Зямельная палітыка Кацярыны ІІ. Перавод часткі шляхты ў склад падатных саслоўяў. Падатко­вая палітыка. Рэкрутчына.

Рэлігійная палітыка царызму. Прымусовы перавод уніятаў у праваслаўе. Прыхільныя адносіны да езуітаў. Адкрыццё Полацкай езуіцкай акадэміі.

Адміністрацыйны падзел Беларусі. Мяжа яўрэйскай асед­ласці. Пачатак навуковага вывучэння тэрыторыі Беларусі. Палітыка царызму ў сістэме адукацыі. Віленскі ўніверсітэт і Віленская вучэбная акруга. Дзейнасць А.Чартарыйскага па ўзмацненні польскага ўплыву ва ўстановах адукацыі. Ужы­ванне беларускай мовы ва ўніяцкіх школах.

Расійска-французскія адносіны і палітычная сітуацыя ў беларускіх губернях напярэдадні вайны 1812. Праект аўта­номіі Вялікага Княства Літоўскага ў складзе Расіі (М. Кл. Агінскі).

Ваенныя дзеянні на тэрыторыі Беларусі летам 1812 г. Аба­рончыя баі каля мястэчкаў Мір і Клясціцы і вёскі Салтанаўка. Спадзяванні беларускай шляхты на аднаўленне Вялікага Княства Літоўскага. Палітыка французскіх акупацыйных улад. Метады партызанскай барацьбы беларускага насельніц­тва. Адступленне французаў і пераправа цераз раку Бярэзіну. Заканчэнне вайны і яе вынікі для Беларусі.

Эканамічнае развіццё беларускіх губерняў у першай пало­ве ХІХ ст. і іх уключэнне ў агульнарасійскі рынак. Спецыя­лізацыя ў сельскай гаспадарцы, распаўсюджанне тэхнічных культур і іх значэнне для з’яўлення новых галін вытворчасці. Люстрацыя дзяржаўных маёнткаў і інвентарызацыя памеш­чыцкіх маёнткаў. Значэнне названых рэформ. Развіццё гара­доў і мястэчак. Узнікненне купецкіх мануфактур і першых фабрык. Крамны гандаль і кірмашы. Пашырэнне ўнутранага рынку.

Захаванне рэвалюцыйных настрояў сярод беларускай шляхты. Тайныя таварыствы моладзі: прамяністыя, філама­ты, філарэты. “Дэмакратычнае таварыства”. Ф. Савіч. “Саюз свабодных братоў”. Паўстанне 1830–1831 гг., яго мэты, сацы­яльны склад, ход і значэнне. Наступствы паўстання для Беларусі. Зараджэнне беларускага нацыянальна-культурнага руху. Дзейнасць Я. Чачота,Т. Зана, Я. Баршчэўскага, В. Дуні­на-Марцінкевіча.