- •Байланыс телефоны: 56-24
- •5.3. Оқу пәнінің міндеттері.
- •5.4. Оқу пәнінің мазмұны:
- •Іі семестр
- •6.Негізгі және қосымша әдебиет тізімі
- •7. Білімді бағалау
- •Студенттің білімін бағалаудың жалпы шкаласы
- •Глоссарий – сөздік
- •І Қатысымның әлеуметтік-тұрмыстық саласы
- •1. Отан – отбасынан басталады.
- •1.1.2. Қазақ тілінде амандасудың бірнеше нұсқасы бар.
- •1.1.3. Еске түсіріңіз.
- •1.1.4. Келесі сөздерді оқуға жаттығыңыз. Дыбыстардың үндесуіне назар аударыңыз.
- •1.1.5. Оқып, есте сақтаңыз. Өз сөзіңізбен мазмұндап айтыңыз.
- •1.1.6. Төмендегі сәлемдесу үлгілері кімдерге арналатынын анықтаңыз.
- •1.1.7. Төмендегі сәлемдесу ұнамды әдетке жата ма?
- •1.1.8. Мақалдарды еске сақтаңыз
- •1.1.10. Бос орындарға а, ә, о, ө, і, и, ұ, ү дауысты дыбыстарын қойыңыз, аудармасын есте сақтаңыз.
- •1.1.11. Танысу.
- •1.1.12. Мәтінді оқып, мазмұндаңыз.
- •1.1.13. Төмендегі сөз тіркестерінің мағынасын анықтаңыз.
- •1.1.14. Cұрақтарға, жақшадағы сөздер мен сөз тіркестерін пайдаланып, жауап беріңіз.
- •1.1.15. Жіктік жалғауларды есте сақтаңыз.
- •1.1.16. Жіктеу есімдіктері және жіктелу үлгілеріне мысалға назар аударыңыз.
- •1.1.17. Төмендегі көмекші етістіктерді жіктеп жаттығыңыз.
- •1.1.19. Төмендегі сөз тіркестерін есте сақтаңыз.
- •1.1.20. Төменде берілген жіктеу үлгісін жалғастырыңыз.
- •1.1.21. Жағдаяттық әңгіме.
- •1.1.22. Тест тапсырмаларын орындаңыз.
- •1.2. Отбасы – шағын мемлекет.
- •1.2.1. Сұрақтарға жауап беріңіз.
- •1.2.2. Мәтінді оқып, мазмұндап айтыңыз.
- •1.2.3. Сұраққа жауап жазыңыз.
- •1.2.4. Мәтінді оқып, мазмұндаңыз.
- •1.2.5. Сұрақтарға жауап беріңіз.
- •1.2.6. Көп нүктенің орнына тиісті ы, і әріптерін қойып, сөйлемдерді толықтырыңыз.
- •1.2.11.Сұрақтарға жауап беріңіз.
- •1.2.17. Мәтіннен алынған синонимдес сөздердің артығын сызып тастаңыз.
- •1.2.18. Төмендегі суретке қарап, сұрақтарға ііі жақтан жауап беріңіз.
- •1.2.19. Мәтінді оқып, мағынасын өз сөзіңізбен баяндаңыз.
- •1.2.20. Жағдаяттық тапсырма.
- •1.2.21. Пікірталас өткіземіз.
- •1.2.22. Мәтінді оқып, өз ойыңызды айтыңыз.
- •1.2.23. Тест тапсырмаларын орындаңыз.
- •2. Жас отбасы және дәстүр.
- •2.1. Қазақстан Республикасындағы демографиялық мәселелер. Қр отбасын әлеуметтік қорғау жүйесі.
- •2.1.1. Мәтінді оқып, мағынасын ұғып алыңыз.
- •2.1.2. Мақал-мәтелдерді есіңізде сақтаңыз және олардың мағынасын ұғып алыңыз..
- •2.1.3. Оқып, мағынасын анықтаңыз. Осы сөз тіркестерімен сөйлем құраңыз.
- •2.1.4. Сұхбатты толықтырыңыз.
- •2.1.5. Өлеңнің мазмұнын біліп, жаттап алыңыз.
- •2.1.6. Сұраққа жауап жазыңыз. «Сый, құрмет, ізеттілік» дегенді қалай түсінесіз?
- •2.1.7. Берілген фразеологиялық тіркестерді ұғып алыңыз.
- •2.1.8. Мәтінді оқып, мағынасын ұғып алыңыз.
- •2.1.9. Төменде берілген сөздермен және сөз тіркестерімен сөйлемдер құраңыз.
- •2.1.14. Жаңа сөздерге назар аударыңыз.
- •2.1.15. Мына сұрақтарды топ болып талқылаңыздар.
- •2.1.16. Бөлтірік шешеннің төмендегі өлеңінің мағынасын ұғып алыңыз.
- •2.1.17. Берілген тіркестердің мағыналарын ұғып алыңыз және олармен сөйлем құраңыз.
- •2.1.18. Мәтінді оқып, мазмұндаңыз.
- •2.1.19. Сөйлемдерді толықтырыңыз.
- •2.1.20. Жазушы ғ.Мұстафиннің аталы сөздеріне назар аударыңыз.
- •2.1.21. Тест тапсырмаларын орындаңыз.
- •2.2. Қазақстандағы некеге тұру жүйесіндегі ұлттық салт-дәстүрлер. Жас отбасының бюджеті.
- •2.2.1. Мәтінді оқып, мазмұнын ұғып алыңыз.
- •2.2.2. Жаңа сөздермен танысыңыз.
- •2.2.8. Төменде берілген сөздермен сөз тіркестерін жасаңыз.
- •Неке қию.
- •2.2.9. Мақалдарға мән беріңіз. Олар адамды неге шақырады?
- •2.2.10. Сұрақтарға нақты мысалдармен жауап беріңіз.
- •2.2.11. Мәтінді оқып, мазмұндаңыз.
- •2.2.12. «Анасына қарап, қызын ал» деген мақалды қалай түсінесіз? деген сұраққа жазбаша жауап беріңіз.
- •2.2.13. Сөйлемдерді толықтырыңыз.
- •2.2.14. Отбасылық бюджет туралы.
- •2.2.15. Төмендегі сөз тіркестерінің мағыналарын салыстырып оқып, ұғып алыңыз.
- •2.2.16. Сұрақтарға жауап жазыңыз.
- •2.2.17. Анықтауыштық мағыналы сөз тіркестерін есте сақтаңыз.
- •2.2.18. Сұрақтарға жазбаша жауап беріңіз.
- •3.1. Тұрғын үй түрлері, дизайны. Қаладағы және ауылдағы тұрғын үй құрылысы
- •3.1.1. Мәтінді оқып, мағынасын ұғып алыңыз. Қазақстан Республикасындағы тұрғын үй мәселесі
- •3.1.2. Жаңа сөздермен таныс болыңыз.
- •3.1.3. Сұхбаттасыңыз.
- •3.1.4. Мақалдарды біліп алыңыз.
- •3.1.8. Жаңа сөздер мен сөз тіркестерін біліп алыңыз.
- •3.1.9. Төмендегі өлеңнен сілтеу есімдіктерін табыңыз.
- •3.1.10. Суретке қарап, мәтіннен құрыңыз. Мәтінде ілік, барыс, табыс және жатыс септігіндегі сөз тіркестері болсын.
- •3.1.11. Сөйлемнің дұрыс нұсқасын табыңыз.
- •3.1.12. Мәтінді оқып, баяндап беріңіз.
- •3.1.13. Төмендегі сұрақтарға өз сөзіңіхзбен толықтырып жауап беріңіз.
- •4. Мінез және келбет.
- •4.1. Адамның жан дүниесі және сыртқы келбеті.
- •4.1.1.Мәтінді оқып, мағынасын сөздіктің көмегімен ұғып алыңыз. Мінез – адам сыны
- •4.1.1.Жаңа сөздерді біліп алыңыз.
- •Әдеп жайлы біліп алыңыз.
- •4.1.14.Берілген сөздерді құрамына қарай талдап, жалғанған қосымшаларды атаңыз.
- •4.2. Замандас келбеті. Адам сәні
- •4.2.1. Төмендегі сын есімдерді төрт шырайда түрлендіріп жазыңыз, олармен сөйлем құраңыз (ауызша)
- •4.2.2. Мәтінді оқып, сөздіктің көмегімен мазмұнын ұғып алыңыз. Сұлулық жайлы
- •4.2.3. Жаңа сөздердің баламасын сөздіктен қарап, жазыңыз, біліп алыңыз.
- •4.2.4. Сұрақтарға жақша ішіндегі сөздерді пайдалана отырып жауап беріңіз.
- •4.2.5. Жағдаяттық тапсырманы орындаңыз.
- •4.2.6. Оқыңыз, қызық! Табиғат пен тағам арасындағы байланысты оқып, сын есімдерге мән беріңіз.
- •4.2.7. Есте сақтаңыз.
- •4.2.8. Сөйлемдерді сын есімдермен толықтырыңыз.
- •4.2.9. Мәтінді оқып, сөздіктің көмегімен мазмұнын ұғып алыңыз. Замандастарымыз арамызда жүр.
- •4.2.10. Жаңа сөздер.
- •4.2.15. Жаңа тіркестерге сұрақ қойыңыз, сөздіктің көмегімен орыс тіліне аударыңыз.
- •4.2.20. Мағыналары бір-біріне қарама-қарсы және бір-бірімен мағыналас тұрақты тіркестерді ажыратып жазыңыз.
- •5. Уақыт және адам.
- •5.1.4. Мәтінді жоспар бойынша мазмұндаңыз.
- •5.1.5. Мәтінде кездесетін жаңа сөздерді біліп алыңыз.
- •5.1.6. Сан есімдерге тиісті қосымшалар жалғап, сұхбаттасыңыз. Дара, күрделі сын есімдерді табыңыз.
- •5.1.7. Өлеңді оқып, мазмұнын ұғып алыңыз.
- •5.1.8. Төмендегі сөз тіркестерінің мағынасын жазыңыз.
- •5.1.9. Сұхбаты толықтырып жазыңыз.
- •5.1.10. Мәтінді оқып, мазмұндаңыз. Сұрақтарға жауап беріңіз.
- •5.1.11.Есте сақтаңыз:
- •5.1.12.Үлгіге сәйкес сұхбат құрыңыз.
- •5.1.13.Досыңызбен сөйлесіңіз. Сіз досыңызбен келісесіз бе?
- •5.1.15. Тест тапсырмаларын орындаңыз.
- •6. Бос уақыт және қызығушылық.
- •6.1.Студенттің бос уақыты. 50 минуттық дәріс және студент.
- •6.1.2.Төмендегі сан есімдерден реттік сан есімдер жасап, олармен ауызша сөйлем құраңыз.
- •6.1.3. Жинақтық сан есімдерді табыңыз.
- •6.1.4. Мәтінді оқып, сөздіктің көмегімен аударыңыз, мағынасын өз сөзіңізбен айтыңыз. Студенттің бос уақыты
- •6.1.5. Жаңа сөздермен танысыңыз.
- •6.1.6. Сұрақтарға жауап жазыңыз.
- •6.1.7. Сөйлесіңіз.
- •6.1.8. Мәтінді оқып, мағынасын ұғып алыңыз, баяндаңыз.
- •6.1.9. Төмендегі суретке қарап, сұрақтарға жауап жазыңыз.
- •7.Денсаулық – зор байлық
- •7.1. Дені саудың – жаны сау
- •7.1.1. Мәтінді оқып, мағынасын ұғып алыңыз.
- •7.1.2. Сұрақтарға жауап беріңіз.
- •7.1.3. Оқып жаттығыңыз. Асты сызылған сөздерге назар аударыңыз.
- •7.1.4. Сөйлесіңіз, қажетті жалғауды қойыңыз.
- •7.1.5. Мақалдарды, ғұламалардың сөздерін еске сақтаңыз
- •7.1.6. «Иә» және «жоқ» сөздерін пайдалана отырып, сұрақтарға жауап беріңіз.
- •7.1.7. Қазақ тілінде апта күндерін еске түсіріңіз, сұрақтарға жауап беріңіз.
- •7.1.8. Сұхбатты оқыңыз және еске сақтаңыз.
- •7.1.9. Мәтінді оқып, ауызша талдаңыз.
- •7.1.10. Тірек сөздерді пайдаланып, сұрақтарға жауап беріңіз.
- •7.1.11. Сөйлемдердегі сөздерді, тиісті септік жалғауларын қойып, толықтырыңыз.
- •7.1.12. Берілген сөздермен барыс септігінде сөйлем құраңыз.
- •7.1.13. Мәтінді оқып, мағынасын ұғып алыңыз.
- •7.1.14. Сұхбатты, сөйлемдерді толықтырып оқыңыз. Жаңа сөздерді есте сақтаңыз.
- •7.1.15. Мәтінді оқып, орыс тіліне аударыңыз.
- •7.1.16. Сұхбаатты толықтырыңыз.
- •7.2. Ауру – астан. Тазалық – денсаулық кепілі
- •7.2.2. Мәтіннен есімшелерді теріп жазыңыз.
- •7.2.9. Сұрақтарға жауап беріңіз.
- •7.2.10. Мақалдар мен мәтелдерді еске сақтаңыз.
- •7.2.11. Мәтінді оқып, мағынасын ұғып алыңыз.
- •7.2.12. Сұхбатты толықтырыңыз.
- •7.2.13. Үлгі бойынша сөйлем құраңыз.
- •7.2.19. Жаңа сөздермен таныс болыңыз.
- •7.2.20. Сұрақтарға жауап беріңіз.
- •7.2.21. Тест тапсырмаларын орындаңыз.
- •Сегізінші сабақ (1-сағат)
- •Грамматикалық нұсқа
- •Лексика-грамматикалық тапсырмалар
- •Сегізінші сабақ (2-сағат)
- •Тоғызыншы сабақ (1-сағат)
- •Тәуелсіздік жолында
- •Тәуелсіздік тұғыры
- •Оныншы сабақ (1-сағат)
- •7. Мына сөз тіркестерін қалай түсінесіз?
- •7. Кестенің оң жағы мен сол жағын сәйкестендіріңіз.
- •8. Мәтіннен мына сөз тіркестері кездесетін сөйлемдерді тауып оқыңыз.
- •9. Қазақстанның төмендегі елдермен ынтымақтастығы елімізге қандай мүмкіндіктер береді деген сұраққа жауап беріңіз.
- •10. Сөйлемдерді оқыңыз. Жақшаның ішіндегі етістіктерді осы, өткен, келер шақтарда көрсетіңіз.
- •ОНыншы сабақ (3 сағат) Қазақстан жӘне халықаралық ұйымдар
- •2. А) Мәтіннен тірек сөздер мен сөз тіркестерін тауып жазыңыз.
- •Он бірінші сабақ (1-2 сағат)
- •Мен қазақ елінің патриотымын
- •Он бірінші сабақ (3-сағат)
- •Сабақты пысықтау сұрақтары:
- •Лексика-грамматикалық тапсырмалар
- •Он екінші сабақ (2-сағат)
- •Елордасы – Астана
- •Он екінші сабақ (3-сағат) Астананың үш ерекшелігі
- •Он үшінші сабақ (1сағат)
- •Жалғаулықтар
- •Лексика-грамматикалық тапсырмалар
- •Мемлекетіміздің тілі
- •Ұлттық тіл
- •Боөж тапсырмасы
- •Он төртінші сабақ (1-2сағат)
- •Он төртінші сабақ (3-сағат)
- •Ұлттық дәстүр
- •14 Сабақ
- •Қос сөз және біріккен сөздер
- •Лексика-грамматикалық тапсырмалар
- •Он бесінші сабақ (2-сағат)
- •Ұлттық мәдениет
- •Он бесінші сабақ (3-сағат) Мәдени мұра
- •Екінші семестр бірінші сабақ (1- сағат)
- •Лексика-грамматикалық тапсырмалар
- •Бірінші сабақ (2-сағат)
- •Екінш сабақ (1-сағат)
- •Септеулік шылаулар
- •Лексика-грамматикалық тапсырмалар
- •Екінші сабақ (2-сағат)
- •Екінші сабақ (3-сағат)
- •Боөж тапсырмасы
- •Үшінші сабақ (1-сағат)
- •Лексика-грамматикалық тапсырмалар
- •Үшінші сабақ (2-сағат)
- •Классикалық әдебиет
- •Үшінші сабақ (3-сағат) Мейірімді бала
- •Ы. Алтынсарин ортақ Абай
- •Төртінші сабақ (1-сағат) Адам мен табиғат егіз Мен және қоршаған орта
- •1. Төмендегі сұрақтарды топ болып талқылаңыздар.
- •2. Мәтіннен шылауларды тауып, олардың сипатын анықтаңдар: қандай мәнде қолданылып, қандай қызмет атқарып тұрғанын көрсетіңдер.
- •6. Алматы қаласының экологиялық жағдайы туралы ой алмасыңыздар.
- •7. «Айнала, қоршаған орта және оны дамыту» тақырыбына шығарма жазыңыз.
- •8. Р.Мұқанованың «Мәңгілік бала бейне» қойылымы бойынша пікір алмасу.
- •Шылау сөздер
- •3. Жалғаулық шылаулар
- •Семей сынақ алаңының зардаптары
- •2. Мәтіннен шылауларды тауып, тіркескен сөздерге қандай мағына үстеп тұрғанын байқаңыз.
- •3. Септеулік шылау арқылы байланысып тұрған сөздерді септеулігімен бірге теріп жазыңыз. Арал теңізі
- •Бесінші сабақ (1-сағат)
- •Грамматикалық нұсқа
- •Көсемше Лексика-грамматикалық тапсырмалар
- •Тоғызыншы сабақ (2-сағат) Адам және табиғат
- •Бесінші сабақ (3-сағат)
- •Алтыншы сабақ (1-сағат)
- •Грамматикалық нұсқа
- •Лексика-грамматикалық тапсырмалар
- •Алтыншы сабақ (2-сағат) Саяхат және туризм
- •Алтыншы сабақ (3-сағат)
- •Есептік
- •Жетінші сабақ (1-сағат)
- •Туризмнің даму тарихы
- •6. Сөздерді тиісті орнына қойыңыз.
- •7. «Әлемдегі туристік орталыққа» саяхат жасаңыз.
- •8. Кестеге жоғарыдағы мәтіннен дара сан есімдерді бір бағанға, күрделі сан есімдерді екінші бағанға жазыңыз.
- •9. Берілген есептік сан есімдерден реттік, топтау, жинақтық, болжалдық сан есімдер жасап, сөзбен жазыңыз.
- •1.Берілген сөздердің мағынасын түсіндіріп, сөйлем құраңыз.
- •Қазақстандағы туризм
- •4. Мәтін құрамындағы сан есімдерге толық талдау жаса-ңыз. Яғни құрамына, мағынасына, сұрағына, атқаратын қызме-тіне қарай табыңыз.
- •6. Қазақстанға шетелден досыңыз (туысыңыз, танысыңыз) келді, қайда апарар едіңіз?
- •7. Алматыға ауылдан досыңыз келді, саяхатты неден бастайсыз? Сұхбат құрастырыңыз.
- •8. Мына сұрақтардың жауаптарын жазыңыз.
- •10. Төмендегі кестені толтырыңыз.
- •Сегізінші сабақ
- •Боөж тапсырмалары
- •Боөж тапсырмалары
- •Боөж тапсырмалары
- •Он бірінші сабақ Қазақстан – әлемдік кеңістікте Шартты бағыныңқы сабақтас құрмалас сөйлем
- •Қазақстан – Азия барысы
- •Боөж тапсырмалары
- •Он екінші сабақ Тәуелсіз Қазақстанның жарқын бейнесі Сабақтас құрмалас сөйлем
- •Жаса, Қазақстан
- •Он үшінші сабақ Қазақстандағы білім беру жүйесі Себеп бағыныңқы сабақтас
- •Білім беру жүйесіндегі тың серпіліс
- •Білім де бәсекеге түседі
- •1. Сұрақтарға жауап беріңіздер.
- •2. Сөздердің мағынасына мән беріңіздер:
- •3. «Елдің мақсаты – елулікке жету» туралы пікіріңіз қандай?
- •6. А) Сөз тіркестерін пайдаланып сөйлем құраңыздар.
- •8. Сөйлемнің құрылысын өзгертіңіздер.
- •9. Мақал-мәтелдердің мәнін түсініңіздер.
- •1. Сұрақтарға жауап беріңіз.
- •2. Сөз тіркестерінің мағыналарына көңіл аударыңыз.
- •3. Жоғарыдағы сөз тіркестерімен жай сөйлем құрастырыңыз.
- •6. А) Сөйлемнен жай және тәуелді септеліп тұрған сөздерді табыңыз.
- •7. Сұрақтарға жауап беріңіз.
- •Ғылым мен техника Мақсат бағыныңқы сабақтас
- •Ғылым – инновациялық экономиканың негізі
- •1 Семестрдегі аралық бақылау жұмысының тапсырмалары
- •14. Дұрыс жазылған сөздердің қатарын белгілеңіздер
- •15. Отбасына байланысты ұғымдарды белгілеңіздер.
- •16. Мамандықпен байланысты ұғымдарды белгілеңіздер.
- •18. Табиғат құбылыстарына байланысты ұғымдарды белгілеңіздер.
- •2. Шартты бағыныңқы сабақтас құрмалас сөйлемді көрсетіңіздер.
- •18. Сұраулы сөйлемді көрсетіңіздер.
- •7. Сөйлемді толықтырыңыз.
- •1. Дұрыс жауабын таңдаңыз.
4. Мәтін құрамындағы сан есімдерге толық талдау жаса-ңыз. Яғни құрамына, мағынасына, сұрағына, атқаратын қызме-тіне қарай табыңыз.
Сөйлемдерден сан есімдерді тіркескен сөзімен бірге теріп алып, сөзбен жазыңыз.
Қазір бірқатар мемлекеттерде туризмнен түсетін табыс ел экономикасының 20 пайызын құрайды. Ол 1955 жылдың аяғына қарай ашылған болатын. Алматы қаласы өзінің ең алғашқы шетелдік туристерін 1956 жылы қабылдаса, 1974 жылы бұл сан 8 мыңнан асып үлгерді. 1981 жылы Интуристке «Отырар» қонақ үйі пайдалануға берілді. Шетелдіктердің Қазақстанға көп келген кезі 1985-86 жылдар аралығы болатын. Онда Польша, Германия, Франция, Италия, Ұлыбритания елдерінен 42 мыңдай турист келген еді.
6. Қазақстанға шетелден досыңыз (туысыңыз, танысыңыз) келді, қайда апарар едіңіз?
7. Алматыға ауылдан досыңыз келді, саяхатты неден бастайсыз? Сұхбат құрастырыңыз.
8. Мына сұрақтардың жауаптарын жазыңыз.
1955 жылы Қазақстанда қандай туристік компания құрылды?
Туризм туралы Заң қай жылы қабылданды?
Туристер Алматы қаласына қай жылдан келе бастады?
Тарихи мекендер мен ескерткіштер қай жерлерде орна-ласқан?
Туризмге шыққанда өзіңді қалай ұстауың керек?
Өздерің тұрған жерде табиғаттың қандай әсем жері бар?
Қазақстан туризмінің болашағы туралы сұхбат құрыңыз-дар?
Тыңдайық!
9. Мәтінді тыңдап, өз пікіріңізді қосыңыз.
Статистика ұйымдарының көрсеткіштері бойынша Қазақ-станға келген туристер мен экскурсанттарға қызмет көрсету туралы мәлімет жинап, одан түсетін пайда көлемін есептеңіз?
10. Төмендегі кестені толтырыңыз.
|
Туристер мен экскурсанттарға қызмет көрсетілді | |||
2000-2003 |
2004-2006 | |||
Адам саны |
жалпы көлемдегі бөлігі % |
адам саны |
жалпы көлемдегі бөлігі % | |
Кіру туризмі |
|
|
|
|
Шығу туризмі |
|
|
|
|
Ішкі туризм |
|
|
|
|
Барлығы |
|
|
|
|
БОӨЖ тапсырмасы.
«Қазақстандағы туризм ошағы» тақырыбына шығарма жазыңыз.
Сегізінші сабақ
Менің мамандығым
Құрмалас сөйлем
Құрмалас сөйлем – екі немесе бірнеше жай сөйлемнен құралып, күрделі ойды білдіретін сөйлем.
1–тапсырма. Берілген сөздер мен сөз тіркестерінің орысша баламасын табыңыздар, олармен сөйлем құрастырыңыздар.
Сәндік бұйымдарды зерлеу, айшықтау, кәсіби шеберлік, өз мамандығының данышпаны, ізденушілік, зерттеушілік, ізгілік тұрғысынан, жүрегінен орын алу, тәжірибе жинақтау, машықтану, икемділік, тамақ асырау, күнелту, жеке қасиеттері мен қызығулары, мағлұмат алу, ауып кету.
2-тапсырма. Мәтінді оқып, мамандық иелері атауларының орысша баламасын табыңыздар. Сөйлемдерді түріне қарай ажыратыңыздар. (Жай немесе құрмалас)
Өмірде мамандықтың түрі өте көп. Жақсы маман болу үшін еңбек ету керек. Инженер, дәрігер, мұғалім, ғалым, жазушы, тілші, жорналшы, мүсінші, суретші, сәулетші, экономист, есепші, ұшқыш, ғарышкер болу үшін оқу керек. Жақсы жұмысшы, кенші, металлург, жүргізуші, балташы, құрылысшы, тоқымашы, тігінші, болу үшін өндірісте істеу керек. Бақташы, егінші, мал дәрігері, бағбан, сауыншы, мақташы болу үшін ауылда жұмыс істеу керек. Ал аяқ киім жөндеуші, сатушы, шаштараз, сағат шебері, зергер болу үшін тұрмыстық қызмет көрсететін салада істеу керек, Өнер саласына жататын мамандықтар: әнші, биші, музыкант, композитор, режиссер т.б. Экономист мамандығы атқарушылық, әкімшілік және қаржылық қызмет түрлеріне жатады. («Алуан-алуан кәсіп бпр, Таңдай біл де талап қыл» Анықтама.)
3–тапсырма. Аталған мамандық иелері қандай істермен айналысады? Олар туралы өз пікіріңізді жазыңыз.
Мысалы: Зергерлік - әшекейлі бұйым жасау өнері, бұл өнер түрімен айналысатын адамдарды зергер деп атайды. Зергер – сәндік бұйымдарды зерлеп, айшықтап жасаушы шебер, ұста.
4– тапсырма. Жағдаяттық тапсырма.
Мамандық таңдар кез келді. Сіздің таңдаған мамандығыңызға ата – анаңыз қарсы болды. Мамандықты дұрыс таңдағаныңызды, сол мамандыққа бейіміңіз бар екенін дәлелдеңіз, сұхбаттасыңыз.
5– тапсырма. Сұрақтарға жазбаша жауап беріңіздер.
- Сіз оқитын факультетте қандай мамандықтар бар?
-Олардың бір – бірінен айырмашылығы неде?
-Сіздің мамандығыңыз бойынша қай салада жұмыс істеуге болады?
6-тапсырма. Сіз таңдаған мамандық бойынша жұмыс істейтін адамнан интервью алуға қажетті сұрақты ойластырып, жазыңыз.
7 -тапсырма. Оқыңыз. Өз көзқарасыңызды білдіріңіз, дәлелдеңіз.
Мұғалім үшін кәсіби шеберлікке жету, өз мамандығының данышпаны болу бір күнде пайда болатын дүние емес. Бұл - өмір бойы ізденушілікті, зерттеушілікті талап ететін мамандық. Мұғалімнің әрбір сөзі мен ісі, қимылы, жүрісі , көзқарасы психологиялық және ізгілік тұрғысынан шәкірт жүрегінен үлкен орын алады. Сондықтан әрбір ұстаз үшін оқу мен тәрбие процесін ұйымдастыру мол білімділікті, ақылдылықты, іскерлікті қажет етеді.
- Ұстаз болу үшін тағы қандай қасиеттер қажет?
- Сіз таңдаған мамандықты игеру үшін сіздің бойынызда қандай қасиеттер болу керек?
- Қай қасиетті бірінші орынға қояр едіңіз?
8–тапсырма. Құрмалас сөйлемдерді тауып , түріне қарай ажыратыңыз. (салалас, сабақтас) Мәтін бойынша пікірлесіңіз.
(Латын. Professio – өз ісім) – кәсіп – кәсіптік оқу және тәжірибе жинақтау нәтижесінде алынатын белгілі бір білімдер мен машықтарды талап ететін еңбек қызметінің түрі. Көптеген кәсіптер мамандықтарға ажыратылады. Мамандықтың жаманы жоқ, бірақ, мұның кез келгеніне икемділік қажет. Бұл жай күнелту, тамақ асыраудың ғана жолы емес, үлкен өнерді, зор шеберлікті қажет ететін нәрсе. Кейбір жастар мамандық таңдау ережесін білмегендіктен, өзі қызықпайтын мамандықты таңдайды. Осыдан өз мамандығына қанағаттанбаушылық , реніш сезімдері пайда болып, тіпті алдарына жоспар да құрғысы келмейді. Мамандықты дұрыс таңдау үшін, өзінің жеке қасиеттерін, қызығулары мен икемділіктерін анықтап, оқу орындары мен түрлі мамандық туралы толық ақпарат алулары керек. Сонымен қатар, мамандықты таңдау ережесі жайлы мағлұмат алу, таңдаған болашақ мамандығының ісін анықтап алу да артықтық етпейді. Мамандық таңдаудағы қиындықтар мен қателіктер: бірден жоғары квалификациялы мамандыққа бағыт беру; достарынан қалмау үшін мамандық таңдау; мамандыққа бағыт – бағдар берушілерге ауып кету; мектептегі пәннің мамандыққа сәйкес келуі; өзінің қабілетін, жеке қасиетін анықтай алмау, кемшіліктерін білмеу.
9–тапсырма. Құрмалас сөйлемдердің екінші сыңарын тауып, сөйлемді аяқтаңыздар..
Жастар көбіне өздері қызықпайтын мамандықты таңдайды, себебі ----------- . Мамандық үлкен өнерді, зор шеберлікті қажет етеді, ол -------------------------- . Мамандықты дұрыс таңдау үшін өзіңнің жеке қасиеттеріңді білу аз, ол үшін ------------------------------ . Егер дұрыс мамандық таңдағыңыз келсе, ----------------- . Сен мамандыққа бағыт – бағдар берушілерді көп тыңдадың, сондықтан ----------- .
10-тапсырма. «Менің болашақ мамандығым» деген тақырыпта шығарма жазыңыз.
Салалас құрмалас сөйлем
Салалас құрмалас – құрамындағы жай сөйлемдердің баяндауыштары тиянақты болып, өзара тең дәрежеде байланысқан құрмалас сөйлемнің түрі. Мысалы: Қорқақ дос дұшпаннан да жаман, өйткені дұшпаннан сақтанасың, ал досқа сеніп қаласың.(Л.Толстой) Жүйелі пікірі бар адам негізінен ойлай біледі, ал ойлау оқумен тікелей байланысты.
1-тапсырма. Сөздік жұмысын жүргізіңіздер.
2-тапсырма. Осы сөздер мен сөз тіркестерін пайдаланып салалас құрмалас сөйлем құрастырыңыздар.
Университет – білім ордасы
Университет – (лат.universitas –жиынтық, жинақ) – жаратылыстану, қоғамдық, техникалық, әлеуметтік ғылымдар саласынан кең көлемде жоғары білімді мамандар даярлайтын, көп салалы жоғары оқу орны. Университетте студенттер жан – жақты терең теориялық даярлықтан өтеді. Университетке тән ерекшелік - оқу және ғылыми – зерттеу жұмыстарының үйлестіріле жүргізілуі. Алғашқы университет ХII ғасырда Батыс Еуропада пайда болды. Ресейдегі тұңғыш университет – Мәскеу университеті. (1755ж.) Байырғы университеттерге Львов(1661ж, алғашқыда академия ретінде құрылған), Тарту(1802ж.), Вильнюс (1803ж.), Қазан (1804ж.), Харьков (1805ж.), Санкт –Петербург (1819ж.), Киев (1834ж.), университеттері жатады. Орталық Азияда 1920жылы Түркістан мемлекеттік университеті (кейін Орта Азия университеті), ҚазМУ(1934, қазіргі ҚазҰУ), Қарағанды мемлекеттік университеті(1972ж.) ашылды. Қазір Қазақстанда 7 ұлттық, 35 мемлекеттік және көптеген жекеменшік университеттер бар.
3-тапсырма. Оқыңыз. Екі журналистің жауабын салыстырып, әңгімелеңіз.
Олардың мамандығына деген махаббаты мен жалпы журналистиканың бүгінгі беделіне байланысты пікірлерін білу мақсатында төмендегідей сауалдар қойылған: 1. Журналист мамандығын не үшін таңдадың? 2. Қалам ұстаған қауымның қоғамдағы мәртебесі қандай? 3. Қазақ журналистикасына қалдырар қолтаңбаң бар ма?
Максим Рожин, «Жетінші арна» тілшісі:
1. Бір қызығы мен журналист болғаныммен, мамандығым мүлде басқа. Кәдімгі еңбек пәнінің мұғалімімін. Алайда, журналистикаға қазақ тілін жетік меңгергенімнің арқасында келдім. Журналистік қызметімді тележүргізуші болып бастадым.
2. Қоғамда журналистиканың мәртебесі әжептәуір. Әйтсе де, көп жағдайда БАҚ өкілдеріне көзқарас ала –құла. Лайықты деңгейде мойындалмайды. Өйткені жұртты мақтап қана жағасың. Ал, проблема көтерсең, бәлеге қаласың.
3. Өз қолтаңбамды қалдыратын уақыт алда деп есептеймін.
Жәнібек Амангелдіұлы, «Заң және заман» («Закон и время») журналының редакторы:
1. Бала кезімнен кітап оқуға құмар болдым. Үздік туындыларды оқи отырып, оқиға желісін көркем суреттеген жазушылардың шеберлігіне қызықтым. Осы қызығушылық мені журналистикаға алып келді.
2. Жалпы БАҚ – ты қоғамдағы төртінші билікке балап жатады. Қалам ұстаған қауымға бұл күлкілі естіледі. Көпшілігі журналистиканың өз тұғырына қона алмай жатқандығын тілге тиек етеді. Мұндай пікірмен келісуге болады. Оның бірқатар себептері бар. Бір ұшы кешегі кеңес өкіметі кезіндегі цензураға тиеді. Журналистер еркін шығармашылықпен айналыса алмады. Қоғамдық пікір де тек бір сарынды болды. Айналып келгенде барлығы биліктің қас – қабағына қарады. Осы жалтақтық кейбір БАҚ – та әлі күнге дейін бар. Шындықты шырылдатып жазбаған кейбір басылымдар журналистиканың мәртебесіне кедергісін келтіріп келеді.
3. Қазіргі таңда азаматтық журналистика, жаңа медиа бағыты қарқын алып барады. Жалпы интернетті әлем ақпарат құралы ретінде мойындап қойған. Өйткені, бүгінде жұртшылық БАҚ – қа қарағанда ғаламторды көбірек ақтарады. Блогшылар қауымының жазғаны баспасөзге басылған мақалалардан кем түсіп жатқан жоқ. Мен де «менің қолтаңбам!» деп айтуға тұрарлық дүние қалыптастыру бағытында еңбектеніп жатырмын.
4-тапсырма. Сұрақтарға жауап беріңіздер.
-Олар өз таңдаған мамандықтары бойынша еңбек етіп жүр ме?
- Журналист мамандығы ның мәртебесі туралы көзқарастары қандай?
-Қазақ журналистикасында өзіндік қолтаңбалары бар деп есептей ме?
5-тапсырма. Мәтін мазмұны бойынша сұхбат құрастырыңыздар.
Ұлттық кадрлар – мемлекеттің негізі. Яғни, ұлттық кадрларды дайындау үшін жоғары білімнің ұлттық жүйесі жасалуда. Оған жаһандану жағдайындағы аймақтық кірігу, элитарлы білім берудің негіздері, Болон декларациясы мен Еуразия аймағындағы жоғары мектептің дамуы секілді факторлар да әсер етеді. Мемлекет тарапынан ұлттық кадрларды дайындауға жасалып жасалып жатқан шаралардың бірі – «Болашақ» бағдарламасы. Бұл бағдарлама бойынша, сарапшылырдың қатал сынынан іріктеліп өткен талапкерлер шет елдің ең алдыңғы оқу орындарынан білім алған соң елімізге оралып, теориялық білімдерін тәжірибе жүзінде көрсетеді. Сондай – ақ шет елден келіп жұмыс істеп жатқан ірі – ірі өндірістік компанияларға қойылып отырған талаптардың бірі – жергілікті халықты жұмысқа тарту, оларға жаңа технологияларды үйрету.