10.Кодтарды салыстыру құрылғысы.Цифрлік компараторлар.Кодтарды түрлендіргіштер.ИндикаторларПреобразователикодов. Индикаторы.

Кодтарды салыстыру құрылғысы-егерде кірісіне түскен екі саның кодтары бірдей болған жағдайда шығатын сигналды жасауға арналған құрылғы.

Егерде А және В санының разрядтық коэффициентіері бірдей болса,яғни a_i=b_i=1 немесе a_i=b_i=0А және В тең болып саналады .Бұл теңдеулерді бір теңдеу түрінде бұлай жазуға болады

. Бұл теңдік әр бір разряд үшін орындалатын болғандықтан, Y шығыс сигналын мына логикалық функция түрде жазуға болады:

Мұндаn-разрядтар саны.

38 сурет. Кодтарды салыстыру құрылғысы: а)-құрылым сұлбасы; б)- бір разрядта салыстыратын сұлбаныңминималданған варианты; в) — бір разрдты компаратор; г)- 4-разрядты компаратордың шарты графикалық белгісі 38,а суретінде көрсетілген.

Жоғарғыда көрсетілген теңдеудің негізінде құрылған, кодтрды салыстыру құрылғысының құрылғы сұлбасы 38,а. Егерде салыстыру нәтижесі барлық салыстыртын разрядтарда 1 тең болатын жағдайда ғана, шығатын сигнал Y=1 болады. Қарылып отырған сұлбаның кемшілігі оның кірістерінің көптігі, ал құрылғының жұмыс істеуіне A және В сандарының тек қана тура кодтары ғана емес және инверсті

кодтары қажет болады. Логика алгебрасының заңдарының негізінде тек қана тура кодпен жұмыс істейтін құрылғылар.

Осы теңдеудің негізінде іселгенбірразрядты салыстыру элементінің сұлбасы 38,б суретте көрсетілген. Бұл элементермен істелген функциональдық сұлбаның кірістерінің саны екі есе аз болады. Цифрлық компараторлар-екі санның тең екендігінің немесе қайсысының үлкен екендігін анықтайтынсалыстырудың универсаль құрылғысы болып саналады.

Екі бір разрядты санды салыстыру қарапайым есебін карастырайық. Бұл жұмысты іске асыратын бір разрядты компаратордың сұлбасы 38,б суретте көрсетілген. Бұл сұлбаның жұмыс істеу принципін қарастырғанда мыныны: егер a_i<b_i, сонда a_i = 0, алb_i = 1 және керісінше екенін еске алу керек.

Көп разрядты сандарды салыстыру үшін келесі алгоритм қолданылады. Басында үлкен разрядтарының мәні салыстырылады. Егер олар әр түрлі болса,онда бұларды салыстыру нәтижесін солар анықтайды. Егер олар тең болса, онда одан кейінгі кіші разрядтарды, тағысы басқалар.

Цифрлық компараторлар жеке микросхема түрде шығарылады. Мысалы, К561ИП2 екі 4-разрядты санды теңсіздік таңбасымен анықтайды.38, г суретте оның ШГБ (шарты графикалық белгісі) келтірілген. Құрылғының екі салыстыратын санның разрядын өсіру қасиеті бар. Мысалы, 8-разрядты сандарды салыстыру үшін екі төртразрядты микросхемаларды қолдануға болады.Бұл мақсатта МС К561ИП2 үш қосымша кіріс қарастырылған:A > B, A = B және A > B, оларға кіші разрядты салыстыруды орындайтын микросхемалардың сәйкес шығыстары келтірілген. Егерде тек бір ғана микросхема қолдынылатын болса, онда A = B кірісіне лог. «1»,ал A < B және A > Bлог. «0» беру керек.

10.1 Кодтарды түрлендіргіштер. Индикаторлар

Саның кодын өзгерту операциясы оны түрлендіру деп аталады.Бұл операцияны орындайтын интегральдық микросхемалар кодты түрлендіргіштер деп аталады.Кодты түрлендіргіштеринтегральдық микросхемалар айрықша кең таралған, екілік кодты ондық кодқа, оналтылық кодқа, Грей кодына және керісінше айналдыратын операцияларға арналған түрде шығарылады.

Кодты түрлендіргіштер өзінің құрлымына байланысты дешифраторлар болып саналады, тек қана олар екілік кодты тек қана біреуінде ғана емесбірнеше шығысында түрленділеді.

Мысал ретінде екілік кодты 7-сегменті цифрлық индикатордың кодына түрлендіргішті қарастырайық.39,а суретте индикатордың қосу сұлбасы келтірілген. Индикатор сегіз сегменті бар, светодиодтардан тұратын жартылай өткізгіштен жасалған құрылғы.Жеке сегментерді қосу және ажырату арқылы цифрларды немесе белгілерді алуға боладыы. Индикатордың сегментерінің орналасуы және конфигурациясы 39,а суретте көрсетілген.Әр цифр үшін индикатордың өзінің анықталған сегментерінің терімдері сәйкес болады.Цифрлар мен ондық бөлшектің нүктесінің бейнелеу кестесі 39,б суретте келтірілген.

39сурет.екілік кодты 7 сегментті индикаторлық кодқа түрлендіргіш:

а)индикатордың қосу сұлбасы; б) —күйлерінің кестесі.

Ішкі қосу сұлбасына байланысты индикаторларекі түрге бөлінеді: жалпы катодымен және жалпы анодымен. Екі түрінің сұлбасыда40,а және 40,б сурет көрсетілген. Жеті сегментті индикаторлардыңәр түрлі модификациялары өте көп таралған. Олардың бір-бірімен айырмашылығы: шығыстарының орналасуы, өлшемдері, жарықтану түсі және жарықтылығы.

40суретиндикаторлар сұлбасы: а) жалпы катодпен; б) жалпы анодпен.

Жалпы катодты индикатормен басқару үшін мысалы К514ИД1дешифраторы, ал жалпы анодпен-К514ИД2қолдынылады. Құрылғыларда басқа сериялардың дешифраторлардың микросхемалары да қолдынылады, мысалы 176ИД2, 176ИД3, 564ИД4, 564ИД5, К133ПП1және тағы бақалар.

Жалпы катодымен немесе жалпы анодымен светодиодтардан тұратын сызғыштардышкалалы индикаторлар деп атайды.Олар щиттің өлшегіш приборларныңанологі болып табылады және үздіксіз өзгеретін ақпаратты көрсетеді.Жарықталатын шкалалар жанармайдың бактегі деңгейін,қозғалыс жылдамдыңын және басқа параметрлерін индикациялау үшін, автомобильдің немесе ұшақтың прибор щитогына орнатылады. Шамаларды салыстыру үшін көршілес бағанша түрдеорналасқан конструкция өте ыңғалы.Екілік кодты шкалалық индикаторды басқаратын кодқа түрлендіргіш,екілік кодпенанықталатын адрестік кірістегі жарқырайтын таңбаның орынауыстыруын мүмкін етеді.

Бағандармен жолдармен орналасқан светодиодтардың терімдерін матрицалы(қалыптамалы) индикаторлар деп аталады . Ерекше кең таралған матрицалы индикаторлардың 5 бағанасы және 7жолы бар. Бұл индикаторларда 35 светодиодтар (жарық диодтары) бар.Матрицалы индикаторларды басқару үшін

светодиодтардың орыны бағана мен жолдарының номерлерімен берілетін миросхемаларшыңырылады,бірақ бүкіл комбинациялары толық қолданылмайды. Мұндай кодтарды түрлендіргіштер тоық емес деп аталады.Оларға, мысалы К155ИД8 және К155ИД9 микросхемалары жатады.