13.3 Алатын және реверсивті санауыштар

Реверсивті санауыштар қосатын және алатын құрылғы түрде жұмыс істей алады.

Реверсивный счётчикможет работать в качестве суммирующего и вычитающего.

Жоғарда көрсетілгендей ,егер алғашғы каскадтың кірісіне соңғы каскадтың тура шығысын жалғасақ қосқыш санауыш аламыз.Әр кіретін импульс санауышқа жазылған санды бірге өсіреді.

Ақпаратты соңғы разрядтан келесі разрядқа ауыстыру үрдісі соңғы разрядтың күйін1-ден 0-ге өзгерткенде өтеді.

Суммирующий счётчик, как было показано выше, получается при подсоединении к входу последующего каскада прямого выхода предыдущего.

Каждый входной импульс увеличивает число, записанное в счётчик, на 1. Перенос информации из предыдущего разряда в последующий происходит при смене состояния предыдущего разряда (триггера) с 1 на 0.

Соңғы каскадтың кірісіне алғашқының инверсті шығысын жалғасақ алатын санауыш шығады.Ол кері бағытта былай жұмыс істейді:санауышта сақталған сан әр импульстің келуімен 1 азаяды.

Вычитающий счётчик получается при подсоединении к входу последующего каскада инверсного выхода предыдущего. Он действует обратным образом: двоичное число, хранящееся в счётчике, с каждым поступающим импульсом уменьшается на 1.

Кіші разрядтың 0-ден 1 күйіне айырбастағанда кіші разрядтан жоғарғы разрядқа ауысуы орын алады. Санауыш нольдік күйге жеткенде ғана толып кетеді ,сол кезде санауыш максималь мүмкін мәнін жазады, яғни барлық разрядтарға бірлік жазады.

Перенос из младшего разряда в старший имеет место при смене состояния младшего разряда с 0 на 1.

Переполнение происходит после достижения счётчиком нулевого состояния, при  этом в счётчик записывается максимально возможное значение, т.е. во все разряды — единицы.

Екілік қосқыш санауыштың сұлбасына(60 сурет) бастапқы тригердің тура және инверсті шығысын соңғының кірісіне ауыстырып қосатын қосымша ЛЭ кіргізігенен кейін, реверсивті санауыш сұлбасы шығады.Реверсивті санауыштардың сұлбасының 61 суретте келтірілген.

Путём включения в схему двоичного суммирующего счётчика (рисунок 60), дополнительных ЛЭ, переключающих на вход последующего триггера прямого и инверсного выходов предыдущего, получается схема реверсивного счётчика. Фрагмент схемы реверсивного счётчика приведён на рисунке 61.

61сурет Реверсивті санауыштың сұлбасының фрагменті

Сұлба кіретін сигналдар берілетін екі кірісі бар:қосу режимінде істегенде -+1 ,ал алу режимінде -1. Қосымша басқаратын N коды санау бағытын көрсетеді.Қосымша кіріс N=0 тең болғанда (61сурет)қосатын, ал N=1-алатын санауыш секілді жұмыс істейді.

13.4 Санауының еркін коэффициенті бар санауыштар

Екілік санауыштарда санау коэффициентіK_СЧ=2ⁿ және2, 4, 8, 16, 32 т.б. тең болуы мүмкін.

Нақты істе санау коэффициенті 2ⁿ тең емес санауыштар,мысалы 3, 6, 10, 12, 24 және басқалар.

Олар екілік санауыштардың негізінде, K_СЧ=2ⁿсануыштардан S артық күйіне сәйкес сандарды шығарып тастап:S = 2ⁿ – K_СЧ.Мысалы, 4-разрядты санауышты, K_СЧ=16күйінен 6-уын алып тастап екілік-ондық (декадылық) санауышты жасайды.

Сұлбаны істеудің 2варианты болуы мүмкін:

а) санау циклдық түрде 0000-ден 1001-ге дейін жүреді,ал келесі импульспен нольденеді;

б)бастапқы күйі болып 6 саның коды 0110 болады және санау 1111₂=15дейін жүредіде, келесі импульспен нольденеді.

62сурет сКсч =10санауыштың сұлбасы

K_СЧ=10 тең бірінші вариантпен істелген санауыштың сұлбасы 62 суретте көрсетілген.K_СЧ=24=16 екілік санауыштың сұлбасымен салыстырғанда (60 сурет),сұлбаға салмақ коэффициенті 2 және 8 екі «1»сәйкес келгенденольге келтіретін,қосымша D₅элементі енгізілген.Жоғарғыда келтірілген сұлбаны қолданылуы және 4 кірісі барD₅ЛЭсанау коэффициенті 2-ден 15-ке дейінгі санауыш алуға мүмкіндік береді.

Сұлбаны екінші вариантпен іске асыру үшін, асинхронды түрге келтіретін кірісі бар тригерлер қолданылады.