1.Электр тізбегі – бір-бірімен сымдар арқ жалғанатын элементтерден құралған электр және энергияның басқа түрлерінің берілуі, таратылуы және өзара түрленуі үшін арналған құрылғы-ң жиынтығы. Электр тізбегіндегі элементтер-белгілі бір функция атқаратын, электр тізбегіне кіретін құрылғылар. Электр тізб-ң нег элем-не электр энергия көздері және қабылдағыштар жатады. Электр эн-я көздерінде энергияның көптеген түрлері электр эн-на айналады. Ал эл. эн-ң қабылдағыштарында керісінше электр эн-сы эн-ң басқа түрлеріне айналады. Өткізгіштік электр тогы-уақыт бойынша электр зарядынан алынған туынды, қарастырылып отырған бет арқылы өтетін, тасымалдап апаратын зарядқа тең. Кернеу-электр өрісі кернеулігінің сызықты интегралы Кернеу мен ток бағыты бірдей. ЭҚК Е-бөгде өрістің жіне индукцияланған электр өрісінің электр тогын қоздыру қабілетін сипаттайды. Қабылдағыш кедергісі R-электр эн тұтынуды, эл эн басқа энергия түріне өзгеруін сипаттайды. Қабылдағыш кедергісі токка тәуелді, кернеуі Ом заңымен анықталады:Өткізгіштік-кедергіге кері шамаИндуктивтік L-электр тізбегінің идеалды элменті, онда магнит өрісінің эн жинақталады. Конденсатор сыйымдалығы С-конденсатор электродтары арасындағы эл сыйымдылығы,электр өрісінің энергиясы жинақталып, сақталады

Электр сүлбесі – электр тізбектің графикалық көрінісі. Ол электр тізбектің элем-ң қосылуы қалай орындалғанды көрсетеді де, тізбекті есептеде қолданады. Сұлбаның 2 нег элем-рі бар: ЭҚК Е және ішкі кедергісі R көз және қабылдағыштармен сымдардың кедергісі R. ЭҚК-тің әрекет бағытын сұлбада тілмен көрсетеді. Қабылдағыштың кедергісі электр сүлбенің элементі ретінде эн-ң тұтынуын

2. Идеалды кернеу көзі (ЭҚК), идеалды тоқ көзі, баламалы сұлбалар. Кернеу көзіне жататн энергия көзі, шығу қысқышындағы кернеудің сыртқы тізбек қасиеттеріне тәуелді болмайды. Сыртқы қысқыштарындағы кернеу энергия көзінен берілген кернеуі немесе оның жай кернеуі деп аталады. Кернеу көзі шарт бойынша график түрінде келесі түрде белгіленеді. Идеалды ток көзі тоғы жалғанған жүктеме кедергісіне тәуелді емес, ал оның ЭҚК Е және ішкі кедергісі R шексіздікке тең. Екі шексіз үлкен шамалардың қатынасы Е/R шекті шамаға тең. Энергия көзінің балама сұлбаларының түрі. Е/R=I+ U/R=I+ gU немесе J=I+I_ішкі J=E/R_ішкі . Баламалы сұлбаларға баламалы кедергілердің сұлбалары жатады: параллель, тізбектей, аралас жалғануы.

3. Эқк бар тізбек бөлігі үшін Ом заңы.

ЭҚК ток бағытымен бағыттас болса, оң таңбамен ал қарама-қарсы болса, теріс таңбамен алынады. Қуаттар балансы: Кез келген тармақталған электр тізбектерінде қорек көздерінің қуаты тұтынушылардың қуатына тең болуы керек. =. S_қор.=S_тұт.

4. Тармақталмаған тұрақты тоқ тізбектің потенциалдық диаграммасы. Абцисса бірлігінде таңдалған кедергінің масштабында тізбекке қосылған бөліктерінің кедергілерін, ал ордината бірлігінде сәйкесті нүктелердің потециалдарын салсақ, онда тармақталмаған тізбектің потенциалдық диаграммасы шығады. Мысалы:а нүктенің потенциалы=0 деп алғанда в нүктенің потенциалы: =-IR₁. Басқа нүктелердің де потенциалы сәйкесінше болады. Тоқ пен кернеудің бағыттарын Ом заңы бойынша аламыз. Әр нүктедегі потенциалдарды анықтау үшін, қарастырылып отырған тізбектің бір нүктесіндегі потенциалын 0-ге тең деп аламыз.

5. Тармақталмаған тұрақты тоқ тізбегі. Тармақ, түйін, контур. Тоқтары мен кернеулері уақыт бойынша өзгермейтін тізбектерді тұрақты тоқ тізбектер дейміз. Тізбектеліп қосылған ЭҚК-тердің көздерінен және кедергілерден құралған электр тізбегінің бөлігі тармақ деп аталады. Түйін үш және одан да көп тармақтардың қосылған орны немесе нүктесі электр тізбегінің түйіні деп аталады. Бірнеше тармақтардан өтетін тұйықталған жол электр тізбегінің контуры деп аталады.

6.Тұрақты ток тізбегін контурлық тоқтар әдісімен есептеу.

Контурлық токтар әдісі. Контурлық ток-алынған контурдың әр бөлігі үшін бірдей болатын есептеу шамасы. Есептеуді мына ретпен жүргізеді:а)тізбектің барлық тәуелсіз контурындағы контурлық токтардың бағытын бірдей етіп алады(сағат тілі бойынша немесе керісінше);б) контурдың айналу бағытын да сондай бағытпен белгілейді.Кирхгофтың екінші заңы бойынша контурдың әрқайсысына тәуелсіз теңдеулер құрылады. Бұл үшін әрбір контурда кездесетін бөліктердегі ЭҚК-імен контурлық токтардың теңдеу құрылып жатқан контурға қатыстығын қарастырады;в)алынған теңдеулер жүйесін шешіп, контурлық токтарды табады, ол арқылытармақтардағы негізгі токтарды есептейді. Контурлық токтар жәнеолардыайналым бағыттары сағат тілінің бағытымен алынған. 1231контуры үшін: 1361контур үшін:3463контур үшін:4564контур үшін:Тармақтардағы негізгі токтарды табу үшін мынаны ескеру керек, егер кез-келген тармақтан тек бір ғана контурлық ток өтсе, негізгі ток контурлық токтың өзіне тең, ал тармақтан бірнеше контурлық ток өтсе, онда негізгі ток осы контурлық токтардың алгебралық қосындысына тең.

7.Түйіндік потенциалдар әдісімен токтарды анықтау. Кирхгофтың 1 заңына нергіжделген шартты түрде 1 түйіннің потенциалын 0-ге теңестіреміз. Сонда қалған отенциалдар үшін теңдеулер жүйесі келесі түрді қабылдайды. Негізгі потнециал «+» қалғаны «-» (Сурет лекцияда берілген) --Түйінен шықса «-» кірсе «+»Кез келген әдіспен белгісізпотециалдарын анықтаймыз. Сонда тармақтағы токтар Ом заңы бойынша анықталады.

8.Тұрақты ток электр тізбегін екі түйін әдісімен есептеу.Көп жағдайда екі түйіннен тұратын сұлбалар кездеседі. Мұндай сұлбаларда түйіндік әлеуеттер әдісінің жеке түрі екі түйін әдісімен есептеледі. Электр тізбегін есептеу үшін екі қолдану дегеніміз-ол екі түйін арасындағы кернеуді табу.Бұл екі түйін арасындағы кернеуді табайық:.таңбалары жоғарыдағы түйіндік әлеуеттер әдісіндегідей қабылданады. Кернеу табылғаннан кейін, барлық тармақтардағы токты анықтаймыз:

9.Эквивалент генератор әдісі. Кез-келген активті екі полюсті ЭҚК көзінің ж/е кірістік кедергінің тізбектей жалғасуымен көрсетіле алады. Бұл ЭҚК-нің мәні активті екі полюстік қысқыштарына қатысты есептелетін бос жүріс кернеуіне тең болады. Кірістік кедергі активті екі полюстіктен ЭҚК-ді алып тастау жолымен алынған пассивті екі полюстіктің эквиваленттік кедергісіне тең болады.

10.Беттестіру әдісі бойынша токтарды есептеуКТӘ-бойынша тендеу жүйесіндегі(*)Е11,Е22,Е33, белгілі бір контурдағы барлық тармақтарының электр қозғаушы күштерінің алгебралық суммасы болып табылыды. Егер осы тендеулерде барлық контурлық электр қозғаушы күштердің, тармақ- тардың электр күштерінің алгебралық қосындысы ретінде көрсетсек,онда контурлық токтар әртармақтын электр қозғауыш күшінің әрекет етуінен пайда болатын,токтардың алгебралық қосындысы ретінде көрсетуге болады.Электр тізбегінің мұндай манызды қйасиеті беттестіру принцпі д.а. Мысал

U’12=(E2 =0) ; I’2 =;=(E1=0) ;

=;=;=

Яғни қандай да бір тармақтың тогын беттестіру әдісімен анықтау үшінсулбадагы электр қозғаушы күштерді кезек-кезек қалдырып қалған ЕҚК-терді 0-ге тенестіріп анықтаймыз,нәтижелері ток сол ЕҚК-нің кезек-кезек әрекет еткен кездегі токтардың алгебралық қосындысна тең болады.