
MMATHAN05
.pdf
где t = √1 − x2.
3) Найти интеграл |
|
|
|
dx |
= |
x−145 (1 + x)−51 |
dx. |
|||
|
3 |
5 |
|
|
|
|||||
|
1 |
|
||||||||
|
|
x |
|
1 + |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
Третий случай интегрируемости биномиального дифференциала: |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
m = − |
14 |
, n = 1, p = − |
1 |
|
, |
|
m + 1 |
= |
− |
9 |
, |
m |
+ 1 |
+ p |
= −2 — целое |
||||||||||||||||||||||||
5 |
5 |
|
|
|
n |
|
|
|
5 |
|
n |
|
|
||||||||||||||||||||||||||
число. После замены |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
t = 5 1 + |
|
, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
получаем |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
1 |
|
= t5 − 1, |
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
dx = |
|
|
|
5t4 |
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x = |
|
|
|
, |
− |
|
|
|
|
dt, |
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
x |
t5 − 1 |
(t5 − 1)2 |
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
3 5 dx |
|
1 = (t |
|
−t 1) |
|
|
(−t5 |
|
|
1)2 = (5t3 − 5t8) dt = |
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
5 |
|
|
|
|
3 |
|
5t4 dt |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
x |
|
1 + |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
− |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
5 |
|
|
|
5 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
где t = 5 1 + |
1 |
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= |
|
t4 |
− |
|
t9 |
+ C, |
|
. |
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
9 |
x |
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
Подстановки Эйлера. Рассмотрим интеграл |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
+ bx + c |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
R |
|
|
x, |
|
|
ax2 |
dx, |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
где R(x, √ax2 + bx + c) — рациональная функция своих аргументов. Предполагаем, что квадратный трехчлен не имеет равных действительных корней. Различаются три подстановки, называемые подстановками Эйлера, с помощью которых интеграл можно свести к интегрированию рациональной функции.
1 подстановка. Эта подстановка применяется, когда квадратный трехчлен ax2 + bx + c имеет комплексные корни. В этом случае очевидно, что a > 0, а подстановка имеет вид
√ t = ax2 + dx + c ± x a.
Для определенности возьмем знак “+”. Возводя в квадрат обе части
равенства
√ ax2 + bx + c = t − x a,
31

получим bx + c = t |
2 |
− |
|
|
√ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
2 |
atx. Откуда следует |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
t2 − c |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
√ |
at2 + bt + √ |
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
x = |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ac |
, |
|
|||||||||||||||||||||||
|
, |
|
|
|
|
|
ax2 + bx + c = |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
|
b + 2√at |
|
|
|
|
|
√ |
at2 + bt + √ |
|
|
|
|
|
|
b + 2√at |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dx = 2 |
|
ac |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
(b + 2√ |
|
|
|
|
|
|
|
|
dt. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
at)2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
Таким образом, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
R(x, |
ax2 |
+ bx + c)dx = |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
√ |
|
|
|
|
|
|
√ |
|
|
|
|
|
|
|
|
√ |
|
|
|
|
|
|
|
|
√ |
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
b + 2√at |
|
|
|
|
|
|
|
b + 2√at |
|
|
|
|
(b + 2√at)2 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
= R |
|
|
t |
|
− c |
|
|
, |
|
|
at |
|
+ bt + |
|
|
ac |
2 |
at |
|
+ bt + |
|
|
ac |
dt. |
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Справа под знаком интеграла находится рациональная функция.
2 подстановка При комплексных корнях квадратного трехчлена ax2 +bx+c очевидно, что и c > 0. Учитывая это, в некоторых случаях выгодно сделать следующую подстановку
|
|
|
|
|
|
= tx ± √ |
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
ax2 + bx + c |
|
|||||||||||||||||||||
|
c. |
|
|||||||||||||||||||||
Тогда, например, в случае знака “+” |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
2√ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
√ |
ct2 − bt + √ |
|
|
|
||||||||
x = |
ct − b |
|
|
|
|
|
|
|
ca |
|
|||||||||||||
, |
|
ax2 |
+ bx + c = |
, |
|||||||||||||||||||
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
a − t2 |
|
√ |
|
|
2 |
− bt + |
√ |
|
|
|
|
|
a − t2 |
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
dx = 2 |
ct |
|
|
ca |
dt, |
|
||||||||||||||
|
|
|
|
(a − t2)2 |
|
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
и рассматриваемый интеграл сводится к интегралу от рациональной функции
R(x, ax2 + bx + c)dx =
= R |
|
|
|
−t2 |
a − |
||||
|
2√ct |
b |
|
√ |
|
|
2 |
− bt + |
√ |
|
|
|
|
√ |
|
2 |
bt + √ |
|
|
|
|
ca |
|
|
ca |
|
||||||||||||
, |
ct |
|
|
2 |
|
ct − |
dt. |
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
(a − t2)2 |
3 подстановка. Рассмотрим теперь случай, когда квадратный трехчлен ax2 + bx + c имеет действительные корни λ и μ. Тогда квадратный трехчлен допускает разложение на множители ax2 +bx+c =
32

= a(x−λ)(x−μ). В этом случае интеграл сводится к интегрированию рациональной функции с помощью подстановки
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ax2 + bx + c |
= t(x − λ). |
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
Действительно, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
−aμ + λt2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= |
a(λ − μ)t |
, |
dx = 2 |
a(λ − μ)t |
dt, |
|||||||||||||||||||
x = |
, |
|
|
ax2 + bx + c |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
и |
|
t2 − a |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
t2 − a |
|
|
|
|
|
|
(t2 − a)2 |
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
R(x, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
)dx = |
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ax2 + bx + c |
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
= |
|
R |
|
−aμ + λt2 |
, |
a(λ − μ)t |
|
2 |
a(λ − μ)t |
dt. |
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
t2 − a |
t2 − a |
|
|
(t2 − a)2 |
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
П р и м е р ы |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
1) Найти интеграл |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
x x2 − 2x + 2 dx. |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
Применяя 1-ю подстановку Эйлера |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= t − x, |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x2 − 2x + 2 |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
получаем |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
t2 − 2 |
|
|
|
|
1 t2 |
2t + 2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
= |
t2 − 2t + 2 |
|
|||||||||||||||||||||
x = |
|
, |
|
dx = |
|
dt, |
|
|
x2 |
−2 |
2x + 2 |
, |
||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
2(t − 1) |
|
|
|
|
|
|
|
|
2 (−t − 1)2 |
|
|
|
(t |
2 |
|
|
|
|
|
2 2(t − 1) |
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
dx = |
1 |
|
|
|
|
− |
2)(t |
− 2t + 2) |
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
x |
|
x2 |
− |
2x + 2 |
|
|
|
dt. |
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
(t − 1)4 |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
8 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Последний интеграл проще всего вычисляется заменой t − 1 = z. Тогда
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
(z |
2 |
+ 2z |
|
1)(z2 |
+ 1)2 |
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
x |
|
x2 − 2x + 2 dx = |
|
|
|
|
|
|
− |
|
dz = |
||||||||
|
8 |
|
|
|
|
z4 |
|
|||||||||||||
|
|
|
1 |
|
|
|
|
4 |
|
|
|
1 |
|
2 |
1 |
dz = |
||||
|
= |
|
|
|
z2 + 2z + 1 + |
|
|
− |
|
+ |
|
− |
|
|||||||
|
|
8 |
z |
z2 |
z3 |
z4 |
33

|
|
|
1 |
|
z3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
1 |
|
+ C, |
|
|
|
|||||||||||||||
= |
|
|
|
|
|
|
+ z2 + z + 4 ln |z| + |
|
− |
|
|
|
|
+ |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
8 |
3 |
|
z |
z2 |
3z3 |
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
где z = x − 1 + |
√ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
2 |
− 2x + 2. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
x |
|
|
|
|
dx |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||
2) Найти интеграл |
|
|
1 + √ |
|
|
|
|
|
|
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
1 2x |
− |
x2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
− |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
Применим 2-ю подстановку Эйлера |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= tx − 1. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 − 2x − x2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
Тогда |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
x = 2 |
t − 1 |
|
|
|
|
|
dx = 2 |
−t2 + 2t + 1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= 2t |
t − 1 |
|
||||||||||||||||||||||||||||
, |
|
|
|
|
dt, |
|
1 + |
|
1 |
− |
2x |
− |
x2 |
, |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
t2 + 1 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
t2 + 1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
(t2 + 1)2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dx |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
t2 + 2t + 1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
1 + √ |
|
|
|
|
|
|
|
= |
|
|
|
− |
|
dt = |
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
t(t − 1)(t2 + 1) |
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
1 − 2x − x2 |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
t |
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
= − |
|
+ |
|
|
− |
|
|
dt |
= ln |
|
− |
|
− 2 arctg t + C, |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
t |
t |
1 |
t2 + 1 |
|
|
t |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
− |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
где t = |
1 + √ |
|
|
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
1 − 2x + x2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
√ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
3) Найти интеграл |
|
|
x − |
|
|
+ 3x + 2 dx. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
x + √ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
x2 + 3x + 2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Применим 3-ю подстановку Эйлера |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= t(x + 1). |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
(x + 1)(x + 2) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
Тогда |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
x = |
2 − t2 |
|
|
|
dx = |
|
|
−2t |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
t |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
, |
|
|
|
|
|
|
|
|
dt, |
|
|
|
|
|
x2 |
+ 3x + 2 = |
|
, |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
t2 − 1 |
|
|
(t2 − 1)2 |
|
|
|
|
t2 − 1 |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
√ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
−2t |
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
x − |
2 |
+ 3x + 2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
t |
+ t − 2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
x |
dx |
= |
|
|
|
|
|
|
|
dt = |
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
x + |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
t2 − t − 2 (t2 − 1)2 |
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
√x2 + 3x + 2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
−2t2 − 4t
=(t + 1)3(t − 1)(t − 2) dt.
34

Коэффициенты в разложении |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
−2t2 − 4t |
|
|
|
|
= |
|
|
|
A0 |
|
|
|
+ |
|
|
|
A1 |
|
|
|
|
|
+ |
|
A2 |
+ |
|
|
B |
|
|
+ |
|
C |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
(t + 1)3(t − 1)(t − 2) |
(t |
+ 1)3 |
|
(t + 1)2 |
t + 1 |
t − 1 |
|
t − 2 |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ищем с помощью формулы (1.4): |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 dk |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
P (x) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Ak = |
|
|
|
|
|
|
|
(x − a)n |
|
|
x=a . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
k! |
dxk |
Q(x) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
Итак, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
2t2 |
|
|
4t |
|
t= |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
A0 |
= |
|
|
− |
|
|
|
− |
|
|
1 = |
|
|
, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0! |
t2 |
− |
3t + 2 |
− |
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 d |
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
t |
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
5 |
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
A |
|
= |
|
|
|
|
−2t |
|
|
− 4t |
|
|
|
|
|
|
|
|
= |
10 |
|
|
− |
8t − 8 |
t= |
|
|
|
= |
, |
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
1! dt |
|
|
|
3t + 2 t= |
|
|
1 |
(t2 |
|
|
|
|
|
|
1 |
18 |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1 |
|
|
|
t2 |
− |
− |
|
|
|
− |
3t + 2)2 |
− |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
1 |
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
2t |
2 |
|
|
4t |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
10t |
3 |
+ 12t |
2 |
|
+ 24t |
|
32 |
|
|
|
|
|
|
17 |
|
||||||||||||||||||||||
|
|
d |
|
− |
|
|
|
t= |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
t= |
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
A2 = |
|
|
|
|
|
− |
|
|
1= |
− |
|
|
|
(t2 |
|
|
|
|
− |
|
|
|
|
1= − |
|
, |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2! |
dt2 |
t2 |
− |
3t + 2 |
− |
|
|
|
|
− |
3t + 2)3 |
|
|
− |
108 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
4t |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
16 |
|
|
|
|
||
|
B = |
|
|
|
−2t |
|
− |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= |
, C = |
|
|
|
−2t |
|
− 4t |
|
|
|
|
= |
|
|
. |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
(t |
+ 1)3(t |
|
|
2) |
t=1 |
|
(t |
|
|
|
1) t=2 |
− |
27 |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
− |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
− |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Окончательно получаем
√
x − √x2 + 3x + 2 dx = x + x2 + 3x + 2
= |
|
|
1 |
|
+ |
|
|
5 |
|
|
− |
17 |
1 |
+ |
3 |
1 |
|
− |
16 |
1 |
|
dt = |
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
3(t + 1)3 |
18(t + 1)2 |
108 |
t + 1 |
4 |
t − 1 |
27 |
t − 2 |
||||||||||||||||||||||||
1 |
5 |
|
|
17 |
ln |t + 1| + |
3 |
ln |t − 1|− |
16 |
ln |t |
− 2| + C, |
|||||||||||||||||||||
= − |
|
|
|
− |
|
|
− |
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
6(t + 1)2 |
18(t + 1) |
108 |
4 |
27 |
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
√ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
где t = |
|
x + 3x + 2 |
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
x + 1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
35 |

1.6. Интегрирование тригонометрических функций
Рассмотрим интегралы вида
R(sin x, cos x)dx,
где R(sin x, cos x) - рациональная функция своих аргументов sin x и
cos x. Этот интеграл всегда сводится к интегралу от рациональной функции с помощью универсальной подстановки
|
|
|
|
|
t = |
tg |
x |
|
|
|
(−π < x < π). |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
Действительно, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 sin |
|
x |
cos |
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
2 tg |
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2t |
|
|
|
|||||||||
|
|
|
x |
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
sin x = 2 sin |
cos |
= |
|
|
2 |
2 |
|
= |
|
|
2 |
|
|
|
= |
|
|
, |
|
|||||||||||||||||||||||||||||
2 |
2 |
cos2 |
|
x |
|
+ sin2 |
x |
|
1 + tg 2 |
|
x |
1 + t |
2 |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
cos2 |
|
x |
− sin2 |
|
|
x |
|
|
|
|
1 − tg |
2 |
x |
|
|
|
|
1 − t2 |
|
|||||||||||||||||
|
x |
|
|
|
|
x |
= |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
cos x = cos2 |
|
− |
sin2 |
2 |
2 |
|
= |
2 |
|
= |
, |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 + t2 |
|||||||||||||||||||||||||||||||
2 |
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
2 x |
|
|
|
2 x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 x |
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
cos |
|
+ sin |
|
|
|
|
|
|
1 + tg |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
2 |
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
x = 2 arctg t, |
dx = |
|
|
2dt |
|
, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
1 + t2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
так что |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
R(sin x, cos x)dx = |
|
|
R |
|
2t |
|
|
|
|
, |
|
1 − t2 |
|
|
|
2dt |
|
. |
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 + t2 |
|
1 + t2 |
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 + t2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
Рассмотрим теперь некоторые частные случаи интегрирования функции R(sin x, cos x), когда получаются более простые подынтегральные выражения, нежели при универсальной подстановке.
Установим предварительно следующую лемму
Лемма 1.1
Пусть R(u, v) - рациональная функция двух переменных.
36

10. Если R(u, v) нечетная относительно аргумента u, т.е.
R(−u, v) ≡ −R(u, v),
то она представима в виде
R(u, v) = R1(u2, v)u.
20. Если R(u, v) нечетная относительно аргумента v, т.е.
R(u, −v) ≡ −R(u, v),
то она представима в виде
R(u, v) = R2(u, v2)v.
30. Если R(u, v) четная функция относительно двух своих аргументов u и v, т.е. R(−u, −v) = R(u, v), то она представима в виде
(когда v = 0)
R(u, v) = R3 uv , v2 .
Д о к а з а т е л ь с т в о
10. Если функция R(u, v) — нечетная относительно u, то функция
R(u, v) — четная относительно u и, очевидно, она может быть u
приведена к виду
R(u, v) = R1(u2, v), u
содержащему лишь четные степени u. Откуда следует, что
R(u, v) = R1(u2, v)u.
20. Устанавливается аналогично.
30. Пусть функция R(u, v) удовлетворяет условию
R(−u, −v) = R(u, v).
37

В этом случае, заменяя u на |
u |
v, будем иметь |
|
|||||||||||||
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
v |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
R(u, v) = R |
u |
= R˜ |
u |
|
|
|
|
||||||||
|
|
v, v |
|
|
, v . |
|
||||||||||
|
v |
v |
|
|||||||||||||
В силу четности функции R по обоим аргументам имеем |
||||||||||||||||
R˜ |
|
v , −v = R˜ −v , −v = R˜ |
|
v |
, v . |
|||||||||||
|
|
u |
|
|
|
|
|
u |
|
|
|
|
|
u |
|
|
|
|
|
|
|
− |
|
|
|
|
|
|
|||||
Но тогда можем записать |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
R(u, v) = R˜ |
|
u |
|
u |
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
, v = R3 |
|
, v2 . |
|
||||||||||
|
v |
v |
|
Рассмотрим случаи, в которых можно избежать универсальной подстановки.
1 случай. Пусть
R(− sin x, cos x) = −R(sin x, cos x).
Тогда, сделав подстановку
t = cos x,
получаем интеграл от рациональной функции. Действительно, применяя п. 10 леммы, имеем R(sin x, cos x) = R1(sin2 x, cos x) sin x, и
R(sin x, cos x)dx = R1(sin2 x, cos x) sin xdx =
= − R1(sin2 x, cos x)d cos x = − R1(1 − t2, t)dt.
2 случай. Если
R(sin x, − cos x) = −R(sin x, cos x),
то подстановка
t = sin x
приводит к интегрированию рациональной функции.
38

Используя п. 20 леммы, получаем
R(sin x, cos x)dx = R2(sin x, cos2 x) cos xdx =
= R2(sin x, cos2 x)d sin x = R2(t, 1 − t2)dt.
3 случай. Пусть, наконец,
R(− sin x, − cos x) = R(sin x, cos x).
В этом случае делается подстановка |
|
|
|
||||
t = tg x, |
− |
π |
|
π |
|||
|
< x < |
|
. |
||||
2 |
2 |
||||||
Тогда x = arctg t, dx = |
dt |
, и используя п. 30 леммы, получаем |
|||||
|
|||||||
1 + t2 |
|||||||
|
|
|
|
|
|
R(sin x, cos x)dx = R3( tg x, cos2 x)dx =
= R3 tg x, |
|
|
1 |
|
dx = |
|
R3 t, |
1 |
|
dt |
||
|
|
|
|
. |
||||||||
1 + tg 2x |
1 + t2 |
1 + t2 |
||||||||||
П р и м е р ы |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1) Найти интеграл |
|
|
sin5 x |
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
dx. |
|
|
|
|
|
|
||||
|
cos2 x |
|
|
|
|
|
|
Подынтегральная функция нечетная относительно sin x. После замены t = cos x имеем
sin5 x
cos2 x dx = −
= 1 + 2t − t3 t 3
2) Найти интеграл
|
(1 |
t2)2 |
1 |
|
|
|
|||
|
|
− |
dt = − |
|
+ 2 − t2 dt = |
||||
|
t2 |
t2 |
|||||||
|
|
1 |
|
|
|
1 |
|
||
+ C = |
|
+ 2 cos x − |
|
cos3 x + C. |
|||||
cos x |
3 |
sin2 x cos7 x dx.
39

Подынтегральная функция нечетная относительно cos x. В этом случае удобно сделать замену t = sin x. Тогда,
|
sin2 x cos7 x dx = |
|
t2(1 − t2)3 dt = |
(t2 − 3t4 + 3t6 − t8) dt = |
|||||||||||||||
|
|
|
|
t3 |
|
|
|
3 |
|
3 |
|
|
|
t9 |
|||||
|
= |
|
|
− |
|
|
t5 + |
|
|
t7 − |
|
+ C = |
|||||||
|
3 |
5 |
7 |
9 |
|||||||||||||||
|
1 |
|
|
3 |
|
|
|
|
3 |
|
|
1 |
|
||||||
|
= |
|
sin3 x |
− |
|
|
sin5 x + |
|
sin7 x − |
|
sin9 x + C. |
||||||||
|
3 |
5 |
7 |
9 |
|||||||||||||||
3) Найти интеграл |
|
|
|
1 + sin2 x |
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
dx. |
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
1 + cos2 x |
|
|
|
|
Подынтегральная функция четная относительно cos x и sin x. За-
мена t = tg x. Имеем |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
cos2 x = |
|
|
|
1 |
, sin2 x = |
|
t2 |
dx = |
|
|
|
dt |
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
, |
|
|
|
|
, |
|
|||||||||||||||
|
1 + t2 |
1 + t2 |
1 + t2 |
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
1 + sin2 x |
|
|
|
|
|
1 + 2t2 |
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
1 |
|
|||||||||
|
|
|
|
|
dx = |
|
|
|
|
|
dt = |
|
|
|
|
|
− |
|
dt = |
||||||||||
|
1 + cos2 x |
(2 + t2)(1 + t2) |
t2 + 2 |
t2 + 1 |
|||||||||||||||||||||||||
|
3 |
|
|
|
t |
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
tg x |
|
|
|
|
|||||||||
|
|
= √ |
|
arctg |
√ |
|
|
− arctg t + C |
= √ |
|
arctg |
√ |
|
|
|
− x + C. |
|||||||||||||
|
|
2 |
2 |
2 |
2 |
||||||||||||||||||||||||
|
4) Найти интеграл |
|
|
dx |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
sin x + 2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
В этом случае подынтегральная функция — функция общего вида относительно sin x и cos x. Делаем универсальную замену:
t = tg |
x |
x = 2 arctg x, |
dx = 2 |
|
dt |
|
sin x = |
|
|
|
|
2t |
|||||||||||||||||||||
|
, |
|
|
|
|
, |
|
|
|
|
. |
||||||||||||||||||||||
2 |
1 + t2 |
1 + t2 |
|||||||||||||||||||||||||||||||
Тогда |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dx |
= |
|
|
|
dt |
|
|
|
|
dt |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
= |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= |
|
||||||||||||
|
sin x + 2 |
t2 + t + 1 |
t + |
1 |
|
2 |
|
|
|
3 |
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
+ |
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
4 |
|
|
|
||||||||||
|
2 |
|
|
|
|
|
1 |
|
2 |
|
|
|
2 |
|
|
|
2 tg |
x |
+ 1 |
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
t |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
= |
√ |
|
arctg |
+ |
|
√ |
|
|
+ C = √ |
|
arctg |
|
|
√2 |
|
|
|
|
|
|
+ C. |
||||||||||||
|
2 |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||
3 |
3 |
3 |
|
|
3 |
|
|
|
|
40