- •1Метрологияның мәні,мазмұны және оның түрлері
- •2Метрологияның негізгі қызметтері
- •3Физикалық шама.Физикалық шаманың сипаттамалары. Терминдермен анықтамалар.
- •4.Физикалық шамалардың өлшем бірліктері.
- •5. Қазақстан Республикасының «өлшем бірлігін қамтамасыз ету туралы» заңы.
- •6 Метрологиялық қамтамасыз ету қызметінің ұйымдастырушылық құрылымы. Метрологияның экономикалық базасы.
- •7 Өлшеу бірыңғайлылығын қамтамасыз етудің ұйымдастырушылық негіздері. Метрологиялық қызметтің міндеттері.
- •8 Мемлекеттік метрологиялық қызмет жұмыстарының бағыттары
- •9 Мемлекеттік қадағалау. Заңнамалық база.
- •10 Мемлекеттік метрологиялық қадағалаудың негізгі міндеттері
- •11 Өлшеу құралдары. Метрологиялық, жұмысшы өлшеу құралдары.
- •12 Стандартталған, стандартталмаған, негізгі және қосалқы өлшеу құралдары.
- •13 Өлшеу құралдарының түрлері және сипаттамалары.
- •14.Өлшеу құралдарының метрологиялық сипаттамалары
- •15. Өлшеудің қателіктері. Пайда болу сипаты бойынша түрлері.
- •16.Тікелей өлшеу нәтижелерін өңдеу.
- •17. Өлшеудің классификациясы. Өлшеу нәтижелерін өңдеу.
- •18 .Жанама өлшеу.
- •19. Эталон. Бастапқы және арнайы эталон.
- •20.Екінші эталондарды жасау негіздемелері және оның түрлері.
- •21. Халықаралық, мемлекеттік эталондар.
- •22.Топтық эталон.
- •23. Қазақстан Республикасының эталондық базасы
- •24.Өлшеу құралдарын сенімдеу. Сенімдеу әдістері.
- •25.Сенімдеу түрлері және сипаттамалары.
- •26.Өлшеу құралдарын сенімдеу нәтижесін рәсімдеу.
- •27.Өлшеу құралдарын сенімдеу құқығына аккредитация.
- •28.Сенімдеушілердің жұмыс орнын аттестаттау.
- •29.Өлшеу құралдарын калибрлеу.
- •30.Өлшеу тұтастығын қамтамасыз ету бойынша құқықтық негіз.
- •31.Заттар мен материалдардың құрамы мен қасиеттерінің стандартты үлгілерінің мемлекеттік қызметі (сүмқ).
- •32.Мемлекеттік метрологиялық қызмет. Уақыт пен жиіліктің мемлекеттік қызметі (уж, мк).
- •33.Сенімделетін құралдың көрсеткішінің абсолюттік ауытқуы деген не?
- •34.Сенімделетін құралдың көрсеткішінің салыстырмалы ауытқуы деген не?
- •35.Құрал көрсеткішінің келтірілген салыстырмалы ауытқуы деген не?
- •36.Абсолюттік түзету деген не?
- •37.Дәлдік класы мен келтірілген салыстырмалы ауытқу арасындағы байланыс қандай?
- •38.Өлшеу құралы көрсеткішінің орнығу уақыты деген не?
- •39.Өлшеу құралының шкаласында қандай белгілеулер келтіріледі?
- •40.Эталондық құралдың дәлдік класы қандай болуы керек? МемСт бойынша құралдар неше дәлдік классқа бөлінеді?
- •41.Эталондық құрал қандай шарттарды қанағаттандыруы тиіс?
- •42.Эталондық құралдың қандай екі шарттары бар?
- •43.Абсолюттік ауытқудың шамасы қандай болуы керек?
- •44.Дәлдік класын білудің маңыздылығы неде?
- •45.Ығыстыру қандай мақсатта қолданылады?
- •46.Прибор көрсеткішінің рұқсат етілген салыстырмалы ауытқуы екі мүшелі өрнекпен нормаланатын жағдай үшін дәлдік класы қалай белгіленеді?
- •47.Бөлшек санмен белгіленген дәлдік класы туралы ақпаратты қалай қолданған жөн?
- •48) Амплитудалық модуляция коэффициенті дегеніміз не? Оны қалай өлшеуге болады?
- •50.Сенімделетін құралдың көрсеткішінің абсолюттік ауытқуы деген не?
- •51) Сенімделетін құралдың көрсеткішінің салыстырмалы ауытқуы деген не?
- •54.Мемлекеттік метрологиялық қадағалау. Метрологиялық ережелер мен нормалардың бұзылғандығы үшін жауапкершілік.
- •55.Өлшеу қателігі? Абсолютті қателік? Салыстырмалы қателік?
- •56.Өлшеу қателіктерінің қалыптасу тәсіліне қарай қалай бөлінеді?
- •57.Өлшеу қателіктерінің көріну тәсіліне қарай қалай бөлінеді?
- •58. Метрологияның қоғамдағы рөлі.
- •59.Си Халықаралық бірліктер жүйесі.
- •60.Өлшеудің тұтастығын қамтамасыз етуге қатысты нормативтік құжаттарға талдау жасау.
50.Сенімделетін құралдың көрсеткішінің абсолюттік ауытқуы деген не?
Абсолют ауытқу дегеніміз – өлшенген шаманың оның нақты мәнінен ауытқуы болып табылады. Сенімделетін құрал көрсеткішінің абсолют ауытқуы – құрал көрсеткішінің нақты мәннен ауытқып көрсетуі. Абсолют ауытқудың әр құрал үшін өзінің шегі болады. Ол әр түрлі факторларға тәуелді. Ауа қысымына, өлшеу құралының дұрыс орнатылмауына . Құрал көрсеткішінің абсолют ауытқуы аз шама болғандықтан, оған көбіне жол беріледі. Құрал көрсеткішінің метрологиялық сипаттамаларында ауытқу шамасы көрсетілген болу керек.
51) Сенімделетін құралдың көрсеткішінің салыстырмалы ауытқуы деген не?
Сенімделетін құралдың көрсеткішінің салыстырмалы ауытқуы дегеніміз – абсолют ауытқудың шын мәнінен нақты мәннің ауытқуы. Салыстырмалы ауытқу дәлдікке кері шама болып табылады. Дәлдік өлшенетін шама мәнінің оның шын мәніне жақындығын білдіреді. Ал салыстырмалы ауытқу салыстырмалы ауытқу осы шын мәннен қаншалықты ауытқығанын көрсетеді.
Сенімделетін құрал көрсеткішінің салыстырмалы ауытқуы құралдың нақты көрсету керек мәнінен ауытқып көрсетуі. Көп жағдайда салыстырмалы ауытқу абсолют ауытқуға қарағанда көбірек шама, сондықтан жол бермеуге тырысу керек. Құралдың метрологиялық сипаттамаларына байланысты салыстырмалы ауытқу шамасын табуға болады. Орта факторларын да ескеру қажет.
Лабораториялық қондырғы келесі сенімделетін және эталондық құрылғылардан, сенімдеу сүлбелеріндегі ток пен кернеуді реттеуге арналған құралдар, эталондық құрылғылардың өлшеу шектерін кенейтуге арналган ток пен кернеуді өлшеу трансформаторларынан тұрады. Әртүрлі сырткы себептерге байланысты құрал олшеніп отырган электрлік А шамасының мәнін кандай да бір қателікпен корсетеді. Бұл кателік курал корсеткішінің абсолюттік ауыткуы деп аталады. А=; мұндагықұралдын корсеткіші.бұдан А олшенетін шаманын шын мәніжәнеинтервалында жатады. Негұрлым курал дәл олшитин болса согуллымшамасы кіші болады, ендеше интервалда сонша кіші болады. Абсолюттік ауыткуолшенетін шама бірлігінде орнектеледі. Шын мәнді алу үшін олшенгеншамага косылатын шаматүзету деп аталады.
А=будан түзетуэталондвк куралдармен салыстыру әдісімен куралдарды сенімдегенде корсеткіштің абсолюттік ауыткуы былай аныкталады:
; мундагы шамасын олшегендегі сенімделіп жаткан құралдын корсеткіші;дәл осы шаманы олшегендегі эталондык куралдын корсеткіші.
Баскаша айтканда эталондык куралдын корсеткіші накты, ягни олшеніп отырган шаманын шын мәніне жакын болады. Бул келесі екі шарттын орындалуы тиіс екенін корсетеді:
Эталондык курал сенімделетін куралдан ен болмаганда уш есе дәлірек болуы керек және онын жогаргы шегі сенімделетін куралдын жогаргы шегіне жакын болуы керек;
Олшеніп жаткан шама сенімделетіп жаткан куралга және эталондык куралга бирдей әсер етуі керек.
сенімделетін курал шкаласынын әр түрлі нүктелерінен алынган абсолюттік ауыткудын тәдірибелік мәні куралдын салыстырмалы ауыткуын есептеу ушүн колданылуы мумкин
Абсолюттик ауыткудын шамасы әр түрлі мәндерді кабылдауы мүмкін, бірак ол сол куралдын ен улкен абсолюттік кателігіне шамасынан аспайды.шамасына томенде келтірілген куралдын ен улкен салыстырмалы кателігі сайкес келеді:
. Осылайша куралдын келтірілген салыстырмалы ауыткуы салыстырмалы ауыткудын жеке жагдайы болып табылады: салыстырмалы ауыткудын осуыне байл. азаяды. Сондыктан олшеніп жаткан шама куралдын номиналына жакын болган сайын олшеу дәлірек болады.
53.Мемлекеттік басқару органдарының, заңды және жеке тұлғалардың метрологиялық қызметі 1. Мемлекеттiк басқару органдары, жеке және заңды тұлғалар қажет болған жағдайларда өлшем бiрлiгiн қамтамасыз ету жөнiндегi жұмыстарды орындау, сондай-ақ метрологиялық бақылауды жүзеге асыру үшiн метрологиялық қызметтер құрады. Осы Заңның 23-бабында көзделген салалардағы жұмыстарды орындау кезiнде метрологиялық қызметтердiң құрылуы немесе ұйымдастыру шараларының жүргiзiлуi мiндеттi болып табылады.
2. Мемлекеттiк басқару органдарының, жеке және заңды тұлғалардың метрологиялық қызметтерiнiң жұмысы уәкiлеттi мемлекеттiк органмен келiсiлген нормативтiк құжаттарға сәйкес