Muratbay Nızanov Tańlamalı shıǵarmaları

—Allaniyaz aǵa, erteń bizler paxtaǵa ketip baratırmız,

—dedi ájaǵam oǵan. — Mınaw — inim. Men kelgenshe ornımda jatıp tursın. Qalada basqa tanıs-bilisimiz joq.

—Tártipsiz emes pe? — dedi Allaniyaz aǵa maǵan kóz astınan tigilip.

—Yaǵaw, tártipsiz bala túrinen-aq bilinedi-ǵo.

—Qaydan bileseń, bir jayda bir ózi. Quday qaydan

kórsetti dep, qızlardı ákelip...

— Qızlar bunı áketip qalmasa da bolar.

Paxtaǵa ketip baratırıp maǵan qayta-qayta zinharladı:

—Kóshege shıqpa, adasıp keteseń.

—Tártipsiz ballarǵa tap bolasań.

—Aqshańdı únemlep saw. Eki kúnnen úyge juwıra berme.

—Shayıńdı ish te — sabaǵıńdı oqı. Azanda erte turıp

oqısań, miyińe jaqsı qonadı. Bıyıl konkurs qattı boladı.

Qullası, ol kishkene ballardı aqıllandırǵanday, qayta-qayta miyime quydı.

Avtobus kolonnası saat on ekilerden óte júrip ketti.

Men instituttıń asxanasınan awqatlanıp aldım da, jataqxanaǵa keldim. Tayarlanıw ushın alıp shıqqan kitaplarımdı stol ústine shıǵardım. Biraq, qaysısınan baslap oqıwdı bilmeymen — ana tilinen be, ádebiyattan ba, tariyxtan ba... Ele institutta qabıllaw imtixanlarınıń grafigi shıqpaǵan edi.

Hesh qaysısınan biyxabar júrmew ushın hár temadan oqıǵan boldım. Kóbirek waqtımdı matematika aldı. Baslawısh klasstan baslanǵan arifmetika hár klass atlaǵan sayın awırlasıp, onınshı klasslarda ulıwma túsiniw

múmkin emes basqatırmaǵa aylanǵan edi. Burınǵı esap kitaplarda san qollanılsa, buyaǵına kelip kóbirek sóz isletiledi, esaplar sóz oynına qurılǵan. Eger imtixanda usılardan túseǵoysa, alla barekella! «wlipti tayaq» dep tura qalaman. Onnan keyin esitemen esitetuǵın gáplerdi ájaǵamnan. Awılda bolsa gúwlegen gáp ketedi.

—Pálensheniń balası oqıwǵa kire almaptı.

—Mámbetnazar imtixannan jıǵılıp kelipti.

—Bir úyden eki balanı instotqa almaydı eken.

131

— Awa-dá, basqalardıń balları da oqıw kerek-ǵo.

Kún eńkeyip kem-kem meni uyqı tarta basladı. Lekin, jańaǵıday gápler qıyalıma kelgen waqıtları qaytadan

kózime «baqan tireymen». Biraq, kózim ashıq, kewlim uyqıda. Bul álbette jalqawlıǵımnan emes, sebebi bar edi. Pitkeriw imtixanların tapsırıp bolǵannan keyin bizlerdi «Qarasıyraq» awılǵa jataqqa alıp ketti, gil er ballardı. Sol jerde jańa mektep salınbaqshı eken.

— Hár bala mıń gerbishten quyıp bermese, attestat berilmeydi, — dedi klass basshımız. — Eger kim burın quyıp bolsa, mektepke baradı da attestatın alıp kete beredi. Sonı esińizde tutıń, oqıwǵa tapsırıwǵa úlgeriw ushın tezirek tapsırmanı orınlawıńız kerek. Imtixan sizlerdi

kútip turmaydı.

Buyaǵında bizlerge «qamshı» kerek emes edi. Is ónsin dep

úsh kózli qálipti ılaqtırıp taslap, tórt kózli qálipke asıldıq. Eki bala bir brigada. Birewimiz ılay isleymiz, ekinshimiz quyamız. Tórt kózli qálip jasımızǵa say kelmeydi, taltań-taltań etip taqırlap qoyǵan jerge zorǵa jetemiz. Lekin, shıdawǵa tuwra keledi. «Jan qıynalmay janana qayda» degen apamnıń naqılı oyımnan ketpeydi. Qáytkende de, awır jumıs óz bildigin isleydi. On-on bes qálip taslaǵannan keyin qıysayıp qalǵan armaturanı qáddine keltirgendey, zorǵa-zorǵa belimizdi tiklep alar edik. Keyin jáne qolda qálip. Izimizde tártipli áskerlerdey qatarda dizilip turǵan gerbishler. Qarasań kóz quwanadı.

Sondaǵı sharshaǵanlarım endi shıǵıp atırsa kerek.

Kitaptı betime basıw menen uyqılap ketippen. Oyansam, átirap tas túnek. Qayaqta jatırman? Úydemen be, dúzdemen be? Hesh esime túsire almayman. Állenemirde barıp oqıwǵa kelgenim, ájaǵamnıń «giltti joytıp alma, ózligińnen kóshege shıǵıp ketpe, jaman ballarǵa tap bolasań» degenleri yadıma tústi. Jatırǵan krovatım aynanıń aldında edi.

Ó ńmeni mdi kóterip, sırtqa qaradım. Átirapta óli tınıshlıq. Jataqxana «P» taqlette salınǵan bolıp, men jatırǵan bólme oń qanatta edi. Ortadaǵı jataqxanaǵa kirer esikke jaqın jerdegi stolbada bir svet ólimsirep janıp

132

tur. Jaqtısı ózinen artpaydı. Arǵı qanattıń tórtinshi qabatında bir bólmede jaqtı bar. Ortadaǵı qatardıń ekinshi qabatında da bir jaqtı kórindi. «Demek, olar

paxtadan qalǵan. Bálkim, birewinde komendant uyqılaytuǵın shıǵar» dep oyladım ishimnen.

wsten kori dorǵa shıqtım. T uw uzaqta, gazxananıń aldında qırq vatlıq pa, ólimsiregen bir svet janıp tur.

Pıshıq júris penen awızǵa keldim. Kirer esikke uzın bir tayaq ótkerilgen eken. Oń qaptalda eskiden qalǵan bir temir krovat, ústine gónetoz matras tóselgen. Iynine shekpen be, plash pa, bir nárseni qıya taslaǵan dápeń kisi «pısh-pısh» uyqılap atır. Shaması, qarawıl bolsa kerek.

—Kim? — dedi ol ústindegi kiyimdi serpip taslap. Basına hayallarday bir tartar oramaldı baylap alǵan, iyeginiń eki shetinde bet-álpetine jaraspaǵan siyrek saqalı bar, «Dersu Uzala»ǵa usaǵan ǵarrı eken.

—Men, — dedim oǵan tartınıńqırap.

—Meniń kim?

—Oqıwǵa kelgen balaman.

—Buyaqqa kim kirgizdi?

—Komendant.

—Allaniyaz ba?

—Atın bilmeymen

—Qaysı bólmedeseń?

—Toǵızınshıda.

—Uyqıń qashtı ma?

—Yaq, uyqılap turdım.

Ol búyirine qolın tıǵıp jiberip, qalta saatın aldı.

— Jańa on bolıp atır-ǵo, azanǵa deyin shabdal qaǵasań

ba?

Men úndemedim.

— Buyaqqa kel. Ekewimiz sóylesip otıramız. Maǵan uyqılawǵa ruqsat joq.

Ǵarrı shıq-shıǵıma taqap sorawǵa tuttı. Qaysı awıldan keldim, ruwım ne. Áke-sheshemniń neshinshi balasıman...

Soń ózi haqqında sóylep ketti. Negedur onıń áńgimeleri biziń awıldıń ǵarrılarınıń gúrrińine uqsamas edi.

Awılda talay sapar ǵarrılarǵa ot jaqqısh bolǵanman.

133

Sonda olar áńgimesin Adam Atadan baslap, hawa Ene menen qalay, qaysı muzlıqta ushırasqanı, beyishten nege

quwılǵanı, bermanıraq kelip iskender Zulqarnayınǵa, Maqtımqulıǵa toqtar, radio aytaǵoysa «házir Eshan aytadı» dep kesasındaǵı shayın urtlamay otırar edi.

Merekeniń aqırına taman áńgimesi tawsılıp qala ma, bir-birine «usı kúnde quwı qtıń mayı ketti me, túni menen úsh-tórt márte shıǵaman» dep keyin ala jesir kempirler haqqında gáp qozǵaydı. Bunısı ózlerine Maqtumqulıdan beter jaǵadı. Sonda tórde otırǵan jası úlken birewi «háy, ǵarrılar, awzıńızdı pataslamań, aldı Maqtımqulı, keyni sıptırıńqı bolıp ketti-ǵo», dep olardı tártipke shaqırıp qoyar edi. Bul gápler otırıspanıń ayaqlanıp kiyatırǵanın bildiredi.

Qarawıl ǵarrınıń Maqtımqulı menen de, Zulqarnay menen de isi joq. Jaslıǵında qáytip qız ayttırǵanı, ekinshi kempirin qalay qolǵa túsirdi, solardı aytıp ózinshe mırs-mırs kúledi. Gápiniń maǵan jaqqan-jaqpa-

ǵanı menen isi joq, óziniń ótmishi ózine qızıq. Más boladı.

—Uyqıń keldi me? — dedi bir waqları maǵan.

—Awa, kózim tıǵılıp kiyatır.

Írasın aytsam, hesh qanday da kózim tıǵılǵan joq, mına kisiniń biymaza sózlerin tıńlawdan góre, svetti jaǵıp kitap oqıǵandı, jaqpasa tóbege qarap qıyal súrip jatqandı táwir kórgen edim.

—Onda barıp jat! — dedi ǵarrı kátiniń jıyrılıp qalǵan tóseklerin qayta tósestirip. — Biraq, sergek bol.

Jaman tús kórseń, shorshıp oyansań tartınba, qasıma kel. Onı aytıp atırǵanım, bul jataqxananıń ornında bolshoy menen baspashılar urıs qılǵan. Qan suwday aqqan. Kómiwsiz qalǵan ólilerdiń súyeginiń ústine usı jataqxananı salǵan. Mınańqara, — dep ol dastıǵınıń astınan sabı qap-qara bolıp kirlegen bir pıshaqtı shıǵarıp kórsetti. — Usını bas ushıma qoyıp jatpasam, túni boyı jin-jıpırlar menen ayqasıp shıǵaman. Neshinshi bólmedemen dep ediń?

—Toǵızınshı.

134

— Shegiń-ám eń jaman jerge túsken eken. Burınaǵı jılı sol jayda uyqılap shıǵaman dep bir jas muǵallimdi

jin urıp ketip edi.

Etim juw ete qaldı. «irigen awızdan shirigen sóz shı-

ǵadı» degen. Nege keldim bul ǵarrınıń qasına.

—Biziń ájaǵamlar jatıp júr-ǵo, — dedim keyin ózimdi tutıp. — Olar shorshıdıq, jaman tús kórdik demeytuǵın edi.

—Bileseń be, seniń ájaǵańlar araq ishedi, qızlardı

ertip kelip shaǵal-máslik quradı. Haram aralasqan jerge jin-jıpır da jolamaydı. Jin-shaytan degen-ám súyegi taza adamlardı ańlıydı.

Ǵarrınıń gáplerine isenbesem de, negedur kewlim alǵawdalǵaw edi. Tańdı qalay atıraman? institutta oqıwdıń ornına úyge jinli bolıp qaytsam...

Qarawıldıń qasınan ayaǵım cúyretilip zorǵa kettim.

Ájaǵamnıń araq-sharap ishetuǵınına, qızlardı shaqırıp ayshı-áshret quratuǵınlıǵına hesh isenbedim. Kózim uyqıǵa ketkenshe awıldı, mektepte birge oqıǵan qızlardı, qullası oyıma ne kelse sonı eslep, qıyalımnan jinshaytandı quwıp shıǵıwǵa urındım. Lekin, jin-shaytanlar meniń oyımdaǵılardan basım kele berdi. Aldınǵı partada otıratuǵın Aysara degen qız, shashların jayıp jibergen, kózleri qıp-qızıl albaslı sıpatlı bir hayalǵa aylandı.

Batırdıń eki qulaǵınıń joqarısınan eki shaq ósip shıqtı. Bir kózimdi jumsam, toǵızınshı klassta oqıp júrip tuwıp qoyǵan Muslima tır jalańash otır. Bul

jatısta ya uyqılap atırǵanımdı, ya oyaw ekenimdi bilmedim. Sáskede turǵanımda basım meń-zeń edi. Túni menen túsime engen múyizli adamlar, qatınday, tobıǵına túsetuǵın uzın kóylek kiyip alǵan muǵallimler menen kókiregine eki

«gúzeni» baylap alıp, meni qoyarda qoymay oyınǵa tartıp júrgen «klasstıń qızları» kóz aldımnan ketpedi. «Demek, ǵarrınıń on gápi jalǵan bolǵan menen, bir gápi ıras ekendá» degen oy keldi qıyalıma.

Túske deyin sırtta, terektiń astında kitap oqıdım.

Jayǵa betley almadım. Kún eńkeyip baslaǵannan jáne qıyalımdı sol qorqınıshlı oylar biylep aldı. Aqırı,

135

keshke qaray awılǵa ketiwdi sheshtim. Ájaǵam ne dese ol desin. Studentlik buyırmasa traktorshı bolarman. Qáytkende de es-aqılım ózimde boladı-ǵo. Oqıwǵa kiriw ushı n jataqxanada jatıwı m shárt pe? Búyerden kóre kórpeshemdi alıp, atamnan qalǵan erik baǵdıń astında sabaq tayarlaǵanım maqul. Óyerde qorqınıshlı adamlar da, awzınan irigen sóz shıǵatuǵın ketik tisli «Dersu Uzala»

da joq.

haqıyqatında da, erik baǵ júdá payızlı edi. Bir zaman oqısam, mektepte muǵallimnen úyrengenlerim dárhal qıyalımda qayta janlanadı. Matematikadaǵı gápke quralǵan mılj ıń esaplardı da qıynalıp-qıynalıp sheshemen. Soń ádebiyatqa ótemen. Ájiniyazdıń «Ellerim bardı»sın oqısam, ózimniń «Toqaljap»tıń boyındaǵı súti sırtına shıǵayın dep turǵan qoy sútilmekler kóz aldıma keledi. Barıp terip-terip alǵım keledi. Bálkim, ol usı

jaqta tuwılmadı ma eken, «Bozataw»ǵa keyin ketken shıǵar degen shiyrin qıyallar keledi. Ájiniyazdı hesh kimdiki etpey, menshiklep alǵım keledi.

— Balam, oqıw betińnen xabar almaysań ba? — dedi bir kúni apam. — Sen awılda júrgenińde ıǵzamıń ótip ketse.

Haqıyqatında da, imtixan grafigin kórmegen edim. Apamnıń mına gápi qamshı bolıp, erteńine jolǵa tústim. Jin-shaytan bolsa kórermen. Onı kisige ayta almasam. Birewge tis jarsań jatıp kúledi, qalaq ta sen bolasań, sawatsız da, ırımshıl da sen.

Jayǵa kelip qapıǵa gilt saldım. Gilt tawlanbaydı.

Etim juw-w ete qaldı. Kelemen degenshegi mártligim shamalǵa ushtı da ketti. «Shaytan kirip alǵan! Dersu Uzalanıń gápi ıras bolsa kerek?! Ol kórgenin aytqan, aqırı!»...

— Kire ber, esik ashıq, — dedi bir waqta ishten bir dawıs. Bul dawıs meni jáne de hayran etti. Gilt mende bolsa. Onı hesh kimge bermedim...

Biytanıs úydiń bosaǵasına kelgendey, esikti tartınıńqırap ashtım. Sıǵalap qarasam, aynanıń aldında, meniń ornımda maykisheń bir bala jatır.

— Kir! — dedi ol usı úydiń bayar adamınday. — Nege bosaǵanıń awzında irkilip tursań?

136

Ol meniń menen ornınan sál tikeyip sálemlesti.

— Seniń ornıń ba? — dedi soń otırǵan krovatın kórse-

tip.

Men bas iyzedim.

—Ornıńdı awmastırdım! Men aynanıń aldı bolmasa jata almayman.

—Kórpe-tósegim....?

—Kórpe-tósegiń áne, menikine qaramaysań ba, iyneden

jańa shıqqan — taza.

—Sizge olardı kim berdi?

—Kim beretuǵın edi — komendant-tá!

—Tanısıńız ba?

—Jezdem! — dep ol kópshikti eki búklep basına qoyıp,

mardıyıńqırap jattı.

—Qaysı fakultetke tapsırdıń?

—Pedfak. Sonda bala az eken. Eplep qıysıq úsh alsań,

arjaǵın ózim ámelleymen dedi.

—Kim?

—Jezdem-dá! Kúni menen ne dep otırman!

—Ekewmiz bir fakultette oqıydı ekenbiz-dá!

—Onda júdá maqul. Qıysıq úshti maǵan sen ápereseń.

Onı tórt-beske aylandırıw, jezdemniń wazıypası.

Bunnan keyin arqayın otırıp tanısıwǵa qaradıq. Ekewmiz bir rayonnan, sıbaylas awıldan ekenbiz. Atı Bayjan eken.

—Gáptiń ırası, — dedi ol maǵan ábden jaqınshılıq kórsetip. — Oqıwǵa onsha ıqlasım joq. Sabaq qonbaydı miyge. Buyaǵın sen meshewleyseń

—Qáytip meshewleymen?

—Sen oqıysań, keyin maǵan mazmunın túsindireseń.

—Túsinbey qalsań ne qılaman?

—Onda sen jaman muǵállim bolǵanıń.

Onıń gápleriniń ya oyın, ya shın ekenin ańǵarıw qıyın edi. Keshke taman ol kiyine basladı.

—Júr, kósheni aylanıp qaytamız?

—Men kitap oqıp otırman-ǵo, — dep izin házilge bur-

dım. — Saǵan túsindirip beriwim ushın bir oqıǵanımdı eki oqıwım kerek.

137

—Úlgeremiz. Ele waqıt bar.

—Óziń aylanıp qayta ber. Meniń onsha tabanım tartıp

turǵan joq.

—Kempirlerdey bolıp sóyleyseń-áy. Temeki shegeseń be?

—Ol qaltasınan sigaret qutısın alıp maǵan usındı.

—Yaq, shekpeymen.

—Nasıbaykeshpiseń?

—Hesh qaysısı emespen.

—Áy-y.. násheń joq eken-ǵo. Men altınshı klasstan

baslap shektim. Tórt jıl jasırıp shektim. Attestat alǵan

kúni muǵallimniń ózinen papiros soradım-ǵo? Qalay?! Endi kim boptı ol maǵan, men de ózindeymen!

Ol maqtanıshlı túrde iyegin qasıp qoydı.

Bayjan kóshe aylanıwdan kúndi gewgimletip keldi. Ózi menen bir jaǵımsız iyis kirdi bólmege.

—Ele oqıp otırsań ba? — dedi tańlanıp. — Miyiń shayılıp ketpesin oqıw dep. Awqatlanbaǵan da shıǵarsań.

—Yaq.

—Bildim seniń hesh teńe jemey otırǵanıńdı. Búginshe

belyashi jep jatamız, bola ma sol?

Ol tor setkaǵa qaǵazǵa orap salınǵan bes-altı belyashidi ortaǵa qoydı.

— Endi kitabıńdı jawıp tur, may boladı.

Ekewimiz sóylesip otırıp, shay ishtik, belyashi jedik.

Men oǵan «Dersu Uzala» aytıp bergen waqıyalardı, ózim túsimde kórgen múyizli adamlar haqqında aytıp bereyin dep turdım da, onıń tús túwe haqıyqıy shaytannan da seskenbeytuǵının bilip, úndemedim. Qalaberdi, men endi onday qorqınıshlı oylardan arıla baslaǵan edim. Qasımda

es bolǵanday adam bar endi.

—Qızıqtan qalıp qoydıń, — dedi ol áńgime ústinde meniń kózimdi qızdarmaqshı bolıp.

—Ne qızıq?

—Parktiń ortasında úlken pivoxana bar eken. Adam

degen úmbe-dúm. Birewler aldılarına jeti-segiz bokaldan alıp pivo iship otır. Bir zaman sırttan tamashalap turdım. Bir jigit hár stolǵa barıp bos bokal sorap júr.

138

—Ana jigit bántlep qoyıptı, — deydi barǵan stolı.

—Bokalıńız bosay ma?

—Yaq, ózim jáne qaytarmalayman.

Biyshara, bes márte aylanıp shıqqan shıǵar. Hesh bos bokal taba almadı. Bir waqta qarnı jayılıp ketken bir kisi hár qolına tórt bokaldan, segiz bokaldı alıp kelip stolǵa otırdı. Otırdı da eki bokalın dembermeske simirip jiberdi.

—Bokalıńız bosadı ma? — dedi jańaǵı jigit qasına

barıp.

—Yaq, men ele qaytarmalayman, — dedi ol.

—Segiz bokaldan keyin de qaytarmalayjaq pa? — dedim

men tań qalıp.

— On bes bokalǵa deyin ishetuǵınlar bar eken. — Bayjan kúnde pivoxanaǵa barıp júrgendey mennen «sawatlıraq» ekenin bildirip qoydı.

—Mınalardı tawısqansha qaytarıp ákep beremen, — dep bokalǵa qol uzattı jigit.

—Qoy ornına! — dep anaw bokalǵa asıldı. Jigit beri

tarttı, ol arı tarttı. Aqırı, jigit bokaldıń birewin julıp aldı da jańaǵı kisiniń mańlayına bir urdı.

Qan ketti mańlaydan atlıǵıp. Ol bos turǵan eki bokaldı aldı. Ashıw menen ele iship úlgermegen eki bokaldaǵı pivonı da serpip jiberdi. Sóytip tórt bokaldı ákelip, ornına otırıp aldı.

— Anaw ne qıldı, mańlayına bokal tiygen.

—Ol miyi aylandı ma, shertektiń baqanına asılıp, otırıp qaldı. Soń izine qaramay ketti.

—Miliysa uslamadı ma?

—Miliysa joq edi oyerde.

—Sen qorıqpay qarap turdıń ba?

—Nege qorqaman? Uratuǵın birew, tayaq jeytuǵın bi-

rew... Jańaǵı jigit bir bokaldı simirip ishti. Ekinshi bokaldı iship baslaǵan waqıtta qasına bardım.

—Sen ya?!

—Awa, men. «Aǵay, bokalıńız bosadı ma?» — dedim ba-

rıp.

139

Ol meniń betime tigilip turdı da:

—Sen-ám pivo isheseń be? — dedi. Shaması, meni balasınǵan qusaydı.

—«Paxta bayram»larda shiysheli pivo iship edim, — dedim men.

—Azamatsań! — dedi ol meniń iynimnen qaǵıp. — Otır miniyerge.

Keyin ol iship atırǵan pivosınıń bir bokalın aldıma ısırdı.

—ish.

Tiyinin tólemekshi bolıp qaltama qol aparıp edim, qolımdı qaǵıp jiberdi.

—Jáne isheseń be? — dedi keyin.

—Qáydem...

—Qáydem deme, jigit bol. Ádepki gápiń unap edi maǵan.

Jigit stollardıń ústin sıpırıp júrgen kelinshekti

shaqırıp aldı. Bosaǵan úsh bokaldı pul menen qosıp qolına uslattı.

—Ústindegi eliw tiyin seniki, bar toltırıp alıp kel.

—Baǵanaǵı kisini nege urdıńız? — dedim men.

—Obalı joq, — dedi ol. — Men oǵan bosatıp beremen de-

dim. Berip turǵanda sol jerde simirip iship, ákep berip ketetuǵın edim. Buǵıraqım bolǵan soń otırıp isheyin dedim.

—Qaytarıp uradı dep qorıqpadıń ba?

—Qayaqta uradı? Miyi aylanıp, ornınan zorǵa turdı.

Ele de bokal sınbadı, sınǵanda miyi aǵıp túsetuǵın edi.

Esińde bolsın, sen jańa jigit bolıp atırsań, hárdayım birinshi bolıp ursań, qarsılasıń qorqıp qaladı.

—«Qorqaq burın mush kóteredi» deydi-ǵo, biziń awıldaǵılar.

—Ayta beredi. Tóbeleste tentek adam jeńedi. «Bir jeri qanap ketpey me, sınıp ketpey me» dep oylandıń ba, judırıqtıń úlkeni tóbeńde oynaydı. Meniń tuwısqan jezdem miliysadan pensiyaǵa shıqtı. Sol aytatuǵın edi, kósheden tayaq jep kelgen jigitti ishke kirgizip alıp ispeytuǵın, kógermeytuǵın jerine sileytip uramız, dey-

di. Onıń ózinshe bir uranı bar — tóbelestiń be, — jeń, kúshiń jetpedi me, tıyıq jumsa. Óltirseń óltir, biraq,

140