Akademik jumanazar bazarbaev ruwxíyatímíz marjanlarí

Nókis

2008

Kirisiw

Kitaptıń atı bolǵan «Ruwxıyat marjanları, yamasa úlgili el úlkenin, kóregenli el ótkenin qásterleydi» degen temanıń tiykarında úlken mánis jatır. Sebebi búgingi azat hám erkin ómirdiń qádiri, adam lardıń ótmishke bolǵan aqılıy, bilimli múnásibetleri hám onnan alǵan ruwxıy ibratları menen belgilenedi. Prezidentimiz I.A.Karimov: «Kim bolıwına qaramastan jámiyettiń hár bir aǵzası óz ótmishin jaqsı bilse, onday adamlardı joldan shıǵarıw, hár qıylı aqidalardıń tásirine túsiriw múmkin emes. Tariyx sabaqları insandı sergeklikke úyretedi, erkin bekkemleydi» degen edi.

Demek, ótkendegini qásterlew tariyxımızdı qásterlew,

úlkenge húrmet kórsetiw, bul kóregenlik, aqıllılıq, ruwxıy kúsh bolıp, olar jámiyettiń, rawajlanıwınıń sheshiwshi quwatı bolıp esaplanadı. Bul qádriyatlar ruwxıyatımızdıń tiykarǵı sháshmeleri bolıp, bizge, keleshegimizge xızmet etedi. Al ruwxıylıq bolsa ǵárezsizliktiń eń áhmiyetli sh ártloriniń biri. Ruwxıylıq bolmasa ǵárezsizlik te, rawajlanıwda ta, baxıt-saadat ta, iyman-isenim de, diyanat ta, ádalat ta bolmaydı, adamlarda Watan hám erkinlik tuyǵısı óshedi. Ósimlik óz tamırları arqalı topıraqtan nár alıp, ósip jetiliskeni sıyaqlı, adam da ata-babalarınıń biybaha miyrasınan azıq, kúsh-quwat alıp, olarǵa súyenedi. Hár bir millet yamasa xalıq ótkendegilerdiń bilimlerinen, tájiriybelerinen tariyxıy sabaq almay, ádep-ikramlılıq tárbiyaǵa baylanı slı násiyatlarınan, jollamalarınan paydalanbay jasay almaydı. Demek, ruwxıyattıń dárejesi jámiyettiń rawajlanıwına yaki qriziske ushırawına kúshli

3

tásir etedi. Ruwxıyat bayıp barsa, jámiyet gúllene beredi hám, kerisinshe, ruwxıyat jarlılansa, jámiyette bara-bara ıdıraw júz beredi. Ruwxıylıqtıń joqarı dárejesi xalıqtıń ullılıǵına tásir etedi. Sonıń ushın belgili francuz jazıwshısı Viktor Gyugo bılay degen: «adamnıń ullılıǵı onıq boyının uzınlıǵı menen ólshenbeytuǵınlıǵı sıyaqlı, xalıqtıń ullılıǵı da ondaǵı adam sanınıń kópligi menen ólshenbeydi, onıń ruwxıylıǵınıń joqarılıǵı menen ólshenedi».

Demek, solay eken ruwxıyatqa dıqqat, onı kóteriwge dıqqat, eldiń abıroyına, birligine, keleshegine dıqqat bolıp tabıladı.

Sonlıqtan da biz bul kitapta tariyxıy qádiryashıtlarǵa, babalarımızdıń ruwxıy miyraslarına aytarlıqtay kewil bólip, onı xalıqqa qaytarıwǵa, onı tiklewge kewil bóldik. Sebebi biziń maqsetimiz — hár bir insan ómirin áne sol teberik Tulǵalar bastan ótkergen ibratlı ómir menen salıstırıp, olardıń kewlinde «men sol danalarımızǵa múnásip miyras qaldırdım ba, yamasa qaldıra alaman ba» dep soraw qoyıp, oǵan juwap izlep, islerin bahalap, arzıwların iske asırıwǵa talpındırıw bolıp esaplanadı.

Ruwxıy tárbiyanıń quralı sıpatında onıń ózegi bolǵan ádep-ikramlılıq kúshli qúdiretke iye. Sonlıqtan tek ádepli, pák insan ǵana ruwxıy jetik bola aladı. Usıǵan baylanıslı bul kitapta ádeplilik máselesine aytarlıqtay kewil bólindi. Jámiyettiń ruwxıy ómirindegi kemshilikten shıqqan illetlerden awlaq bolıw, jámiyet aǵzalarınıń olarǵa qarsı múnásibetin qáli p lesti ri w, kritika hám áshkaralılıq arqalı, keń kólemdegi talqılawlarǵa baylanıs­ lı jámiyetlik pikir jaratıwǵa bul kitapta aytarlıqtay dıqqat awdarıladı.

Ruwxıylıq insan qálbiniń túpkirinen balqıp shıǵatuǵın eń taza hám bir ájayıp tuyǵı bolıp insan ómirine mánis beretuǵın kúsh. Bul muqaddes sıpattı tárbiyalawda edebiyat hám kórkem óner túrleri, tariyx dástúrleri, ótmishtegi urpaqlar tájiriyyelbri, olardıq ibratlı isleri úlken rol atqaradı. Álbette, bul máselede ulıwma insaniy qádriyatlar

4

hámme ushın teńdey, hámme jerde de insannıń ádep- ikramlılıǵı, onıń jetikligi ushın gúres dawam etedi. Lekin biziń elimizde xalqımızdın, óz dostúrlerine sadıqlıǵın, milliy mentalitetin, ózine tán qásiyetin esapqa alıw oǵada zárúr. Eger xalıq ózligin saqlamasa, eń ullı hám áziz qúdiret — ǵárezsizlik qáwip astında qaladı.

Mine, usı máselelerdi óz ishine alıp, jámiyetshilikke usınılıp atırǵan bul kitap az da bolsa kitap qumarlardıń júregine jol tawıp, elimizdiń ruwxıyatınıń tikleniwine hám rawaj lan ı wı n a xı zm et etse, avtor óz wazıypasın orınladı dep esaplay aladı.

5