Urologiya

cheklanishi apostematoz pielonefritni boshqa o‘tkir yallig‘lanish kasalliklaridan farq qiladi.

Davolash

Apostematoz pielonefrit aniqlanganda tezda operatsiya qilish kerak: buyrak

taftishi va dekapsulyatsiya qilinadi. Agar apostematoz pielonefrit o‘tkir ikkilamchi pielonefritning asorati bo‘lsa, buyrakni drenaj (nefro– yoki pielostomiya qilinadi.

Operatsiyadan keyingi davrda yiringli zaharlanish va buyraklar

funksiyasining pasayishi sababli vena ichiga 20% li 500 ml glyukoza eritmasi (25 TB insulin bilan), 0,9 % li 500 ml natriy xlorid eritmasi, 400 ml gemodez, 200 mg gacha kokarboksilaza, 1–2 ml piridoksin (vitamin V6), 500 mg gacha askorbin kislata (Vitamin S) 0,06% li 0,1– 1 ml korglikon, 15 % li50 ml mannitol, 20–60 mg furosemid (lazeks), 250 ml tabiiy plazma, 100 ml neokompensan, 250 ml yangi tayyorlangan sitratli qon buyuriladi. Kislota–asos holatini korreksiya qilish uchun, uning aniqlangan nazorati ostida 4–8 % 40–50 ml natriy gidrokarbonat eritmasi quyiladi. Kuchli yiringli intoksikatsiya bo‘lganda ekstrakorporal detoksikatsiya – gemosorbsiya, plazmaferez, plazmosorbsiya qo‘llaniladi.

Keksa odamlarda (60–65 yoshdan katta) yaqqol namoyon bo‘lgan

intoksikatsiyada, buyrak anchagina zararlanganda va ikkinchi buyrakda ko‘rinadigan o‘zgarish bo‘lganda ba’zan bemorning hayotini saqlash uchun nefrektomiya qilish maqsadga muvofiqdir. Lekin operatsiyadan keyingi yaqin davrda ekstrakorporal detoksikatsiya usullarini qo‘llash imkoni bo‘lganda

ko‘rsatmasiga binoan a’zoni saqlaydigan operatsiyani ham bajarish mumkin.

Prognozi

Apostematoz pielonefritda rivojlangan urosepsis bilan bog‘liq yuqori o‘lim bo‘lishi 5–10% va keyinchalik surunkali pielonefrit rivojlanishi, ko‘pincha buyrak bujmayishi bilan tugallanishi va nefrogen arterial gipertenziya paydo bo‘lishi

sababli prognozi yomon.

Buyrak karbunkuli

Kasallik yiringli–nekrotik zararlanishdan iborat bo‘lib, buyrakning po‘stloq

karbunkuli birlamchi kasallik sifatida uzoqdagi yiring o‘choqidan ko‘plab bakteriyalarning kirishi natijasida paydo bo‘lishi mumkin. Bunda buyrakning po‘stloq qavatidagi katta qon tomirida yoki bir–biriga yaqin joylashgan bir nechta mayda tomirlarda bakteriyalar trombi hosil bo‘ladi. Birinchi holatda septik infarktning katta o‘choqi, ikkinchisida esa bir nechta mayda o‘choqlar hosil

bo‘lib, ular tezda qo‘shilib ketadi. Karbunkul yiring bilan eriganda buyrakning

miya qavatiga o‘tishi yoki jomga yoki paranefral kletchatkaga yorilishi mumkin, bu yiringli paranefrit rivojlanishiga olib keladi. Agar buyrak karbunkuli o‘tkir pielonefritning asorati bo‘lsa, unda u katta qon tomirning gematogen septik trombozi natijasida ham, uning bo‘shlig‘i yallig‘lanish infiltrati bilan qisilishi sababli xam paydo bo‘lishi mumkin.

Buyrak karbunkulining eng ko‘p qo‘zg‘atuvchisi tillarang va oq stafilokokklar, ichak tayoqchasi va proteyalar bo‘ladi. Buyrak karbunkuli va apostematoz pielonefrit 40 % bemorlarda birgalikda uchraydi.

Buyrak karbunkuli yumaloq shaklda bo‘rtib turganday ko‘rinadi, kesib ko‘rilganda u nekrozga uchragan to‘qimalardan iborat bo‘lib, bir–biri bilan qo‘shilib, singib ketgan ko‘p mayda yiringchalar buyrak parenximasiga ponasimon shaklda ichiga kirgan bo‘ladi. Karbunkulning asosi buyrakning fibroz pardasiga yopishib turadi, u hamma vaqt yallig‘lanish jarayoniga, qo‘shilib ketadi

(perinefrit). Avval u infiltratsiyalanadi, qalinlashadi, buyrak yuzasiga yopishgan bo‘lib, keyinchalik uning yiringli erishi boshlanishi mumkin. Jarayonga ko‘pincha paranefral kletchatka tortiladi. Avval uning reaktiv shishi va infiltratsiyasi, keyinchalik esa yiringli paranefrit rivojlanadi. Karbunkul buyrakning yuqori segmentida joylashganda yallig‘lanish infiltrati buyrak usti beziga o‘tishi, uning gipofunksiya sindromini paydo qilib, reaktiv plevrit bilan kuzatilishi mumkin.

Simptomlari va klinik kechishi

Agar buyrak karbunkuli ikkilamchi o‘tkir pielonefritning asorati sifatida rivojlansa, unda u klinik ko‘rinishi bo‘yicha siydik oqimining buzilishi natijasida paydo bo‘ladigan apostematoz pielonefritdan kam farq qiladi.

242

Juda kam hollarda, buyrakda gematogen cheklangan septik o‘choq sifatida urodinamikaning buzilishi bo‘lmasdan karbunkul paydo bo‘lsa, uning klinik ko‘rinishi umumiy infeksion kasalliklarning ko‘rinishiga juda o‘xshaydi: tana haroratining yuqori bo‘lishi (39–40 0S), takrorlanib turadigan kuchli qaltirash,

ko‘p terlash bilan, tobora kuchayib boruvchi umumiy holsizlik, tomir urishining

va nafas olishning tezlashishi, ko‘ngil aynishi, qusish, meteorizm, ich kotishi kuzatiladi. Karbunkul vujudga kelishining birinchi kunlarida buyraklar sohasida

mahalliy og‘riq, leykotsituriya, bakteriuriya va siyish buzilishining yo‘qligi

kasallikni o‘z vaqtida aniqlashni juda qiyinlashtiradi. Shu sababli buyrakning

karbunkuli bilan bemorlar ko‘pincha davolash uchun jarroxlik, terapiya va

yuqumli kasalliklar bo‘limlariga gripp, o‘pka yallig‘lanishi, o‘tkir xolesistit, o‘tkir

appenditsit, ich terlama, infeksion gepatit va b. tashxislar bilan yotqiziladi.

Tashxisi

Buyrak karbunkulining tashxisi apostematoz pielonefritni aniqlashdan farq qilmaydi. Patognomik klinik belgilari bo‘lmaganligi uchun aniqlash ancha qiyin.

Buyrakdagi og‘ir septik jarayonning yuqorida sanab o‘tilgan klinik belgilari katta

kasallik tashxisini anchagina darajada yengillashtiradi. Kasallik tomondagi bel sohasidan olingan qonda barmoqdan yoki qarama–qarshi tomondagi bel sohasidan olingan qondagiga nisbatan leykotsitlar ancha ko‘p bo‘lishi ham buyrak karbulining tashxisini qo‘yishga yordam berishi mumkin. Buyrak karbunkulida periferik qonda faol limfotsitlarni aniqlash testi mavjud. Sog‘lom odamlar qonida ularning soni 0,5–1,0% dan oshmaydi. Buyrakda yiringli o‘choq bo‘lganda faol limfotsitlarning soni 7–10% ga yetadi. Qonning zaharliligi keskin ko‘tariladi: o‘rta molekulalar darajasi va V2– mikroglobulin 3–5 marta oshadi, qonda paramesiylarning hayot davri 10–15 daq.kam bo‘ladi.

Eng xarakterli belgilari rentgenologik va radioizotop tekshirish usullari yordamida aniqlanadi. Karbunkul buyrakning yuqori segmentida joylashganda ko‘krak qafasi a’zolari rentgenoskopiyasi diafragmaning nafas harakatchanligi

243

cheklanganligini va kasallik tomondagi plevra sinusida ekssudat borligini aniqlashga yordam beradi. Umumiy rentgenogrammada buyrak konturining bo‘rtib chiqqanligini va paranefral kletchatkada shish borligi hisobiga bel mushaklarining noaniqligini ko‘rish mumkin. Nafas olganda va chiqarganda qilingan ekskretor urogrammada zararlangan tomonda buyrak harakatchanligining keskin cheklanganligi yoki harakatsiz ekanligini aniqlashga imkon beradi. Buyrak karbunkulining asosiy rentgenologik belgisi kosachalarning qisilishi, deformatsiyasi, ikki tomonga surilishi yoki amputatsiyasi bo‘lib, buyrak parenximasi o‘smalardagi o‘zgarishlarga juda o‘xshab ketadi. Zararlangan buyrakning funksiyasi keskin pasayganda bu belgilar retrograd pielogrammada aniqroq ko‘rinadi.

Buyrak karbunkulining tashxisida buyraklarning 197Ng–neogidrin bilan qilingan ssintigrafiyasi muhim yordam ko‘rsatib, bu buyrak parenximasining karbunkul joylashgan joyda to‘lish nuqsoni borligini aniqlashga imkon beradi.

Ultratovush skanerlashda karbunkul joylashgan zonada buyrak parenximasining siyraklanishi (buyrak parenximasi exotuzilishining katta o‘choqli joyida xilma– xilligi, o‘zgarmagan parenxima bilan solishtirganda buyrak tashqi konturining deformatsiyalanishi bilan exogenligining kamayganligi) aniqlanadi.

Differensial tashxisi

Buyrak karbunkulining differensial tashxisida eng ko‘p qiyinchilik siydik oqimi buzilmagan bemorlarda va yiring o‘choqi buyrakning po‘stloq qavatida joylashganda (siydik yo‘llari bilan aloqasi bo‘lmaganda) kuzatiladi. Buyrak karbunkulining klinik simptomlari antibakterial davolash fonida umumiy sust kechuvchi sepsis bilan namoyon bo‘lib, bemorning qoni ekib ko‘rilganda

mikroorganizmlarning topilishi uning eng ishonchli belgisi bo‘ladi. Dinamik

ssintigrafiya – buyrak karbunkulini izotopning nuqsonli to‘planishiga qarab

aniqlaydi. Ekskretor urografiya yoki retrograd pielografiya yordamida aniqlanadigan zararlangan buyrakda nafas olish ekskursiyasining cheklanishi va

karbunkul zonasida rentgenkontrast moddaning to‘lish nuqsoni borligi, buyrakni

tashlanishi buyrak karbunkuli tashxisi uchun asos bo‘ladi. Differensial tashxisida kompyuter tomografiya (buyrak parenximasining zichligi va patologik o‘zgargan to‘qimalar farqiga qarab) hamda issiqlik bilan tekshirish ma’lum darajada yordam beradi.

Davolash

Buyrak karbunkuli bo‘lgan bemorlarni juda ko‘p, hatto eng kuchli zamonaviy antibakterial preparatlar ham yiringli–nekrotik o‘choqni yormasdan va drenajlamasdan turib tuzatib bo‘lmaydi.

Buyrak karbunkuli bor, deb tashxis qo‘yish tezlik bilan operatsiya qilish: lyumbotomiya, buyrak dekapsulyatsiyasi, karbunkulni xochsimon kesish yoki kesib olib tashlash va paranefriyni drenajlashni nazarda tutadi. Buyrakka bir nechta rezina–dokali tamponlar qo‘yilib, jaroxatning orqa burchagi tikilmaydi.

Buyrakdan siydik oqimi buzilganda, uni nefro– yoki pielostomiya yo‘li bilan drenajlash kerak.

Operatsiyadan keyingi davrda ikkinchi sutkada tamponlar rezinali chiqargichga almashtiriladi, jaroxat nekroz to‘qimalardan tozalanguncha uzoq muddat davomida va yangi granulyatsiya paydo bo‘lguncha drenajlanadi. Siydik florasi va buyrak to‘qimasi antibiotikogrammasi ma’lumotlarini hisobga olib antibakterial dorilar buyuriladi, dezintoksikatsion terapiya, shifobaxsh gimnastikasi o‘tkaziladi. Operatsiyadan keyingi davrda kuchli yiringli yoki septik zaharlanish bo‘lsa, bir qancha davolash tadbirlariga ekstrakorparal detoksikatsiya usullari (gemosorbsiya, plazmosorbsiya, plazmaferez) kiritiladi Operatsiyadan keyin bemorlar albatta uzoq muddatli (kamida 1 yil) dispanser kuzatuvida bo‘ladilar.

Buyrak karbunkuli ko‘p bo‘lganda ikkinchi buyrak intakt (jarayonga aralashmagan) va uning funksiyasi yaxshi bo‘lsa, ayniqsa keksa va qari yoshdagi bemorlarga nefrektomiya qilish maqsadga muvofiqdir.

Prognozi

Buyrak karbunkulida prognoz ancha jiddiy: og‘ir yiringli–septik zaharlanish, ikkinchi buyrak zararlanishi ehtimoli bo‘lishi mumkin. Karbunkullar

245

ko‘p bo‘lganda prognoz ayniqsa yomon, chunki hatto bemorning hadeganda tuzalmasligi ham keyinchalik sust kechuvchi surunkali pielonefrit, buyrak bujmayishi va arterial gipertenziya rivojlanishini inkor qilmaydi. Karbunkul bitta bo‘lib, buyrakdan siydik oqimi buzilmasdan paydo bo‘lgan bo‘lsa va o‘z vaqtida operatsiya qilinsa prognozi, odatda, yaxshi bo‘ladi.

Buyrak abssessi

Bu kasallik o‘tkir yiringli pielonefritning juda kam uchraydigan shaklidir.

Buyrak abssessi katta yallig‘lanish infiltrati o‘rnida to‘qimaning yiringli erishi natijasida o‘tkir pielonefritning asorati sifatida yoki apostematoz pielonefritda bir guruh yiringchalarning qo‘shilishi oqibatida yoki buyrak karbunkuli abssessga

aylanganda hosil bo‘lishi mumkin. Buyrakda metastatik abssesslar kuzatiladi,

ular ekstrarenal yallig‘lanish o‘choqlaridan (destruktiv pnevmoniya, septik endokardit) infeksiya kelib tushganda paydo bo‘ladi. Solitar abssesslar, odatda,

bir tomonda, metastatik abssesslar esa ko‘pincha ko‘p va ikki tomonda kuzatiladi. Buyrak abssessining umumiy simptomlari har qanday og‘ir septik kasalliklarning belgilaridan farq qilmaydi: tana haroratining yuqori bo‘lishi kuchli qaltirash bilan, pulsning tezlashishi, bo‘sh to‘lishi, hansirash, chanqash, umumiy holsizlik, bosh og‘rig‘i, skleraning sarg‘ayishi, adinamiya, eyforiya bo‘lishi bilan kuzatiladi. Tana harorati sutka davomida (39–41/0S) 1 S atrofida o‘zgarib turgan holda yuqoriligicha saqlanib qoladi. Kasallikning tashxisida mahalliy simptomlari orasida buyrakda qon va limfa aylanishining buzilishi va kam taranglashuvchi qattiq fibroz parda bilan buyrakning shishgan to‘qimasi qisilishi natijasida paydo bo‘ladigan buyrak sohasidagi jadal og‘riq ahamiyatga ega. Kattalashgan va taranglashgan buyrakni paypaslaganda yoki bel sohasiga shappalatilganda og‘riq ayniqsa kuchayadi. Bel mushaklari va qorin oldi mushaklarining himoyaviy taranglashishi hamma vaqt yaqqol namoyon bo‘ladi. Agar abssess buyrakning oldingi yuzasida joylashib parietal qorin pardaga tarqalganda peritoneal simptomlar aniqlanishi mumkin. Ko‘pincha buyrak abssessi bo‘lgan bemorlar oyoqlarini qorniga yaqinlashtirib, majburiy holatni oladilar, oyoqlarini yozganlarida kasal bo‘lgan tomondagi bel sohasida qattiq og‘riq ro‘y beradi

246

(reaktiv psoitning belgisi). Bakteriuriya va leykotsituriya odatda, kasallikning kechki muddatlarida, ya’ni abssess kosacha–jom tizimiga yorilganda paydo bo‘ladi. Agar buyrakning fibroz pardasi erib ketib abssessning ichidagi narsa paranefral kletchatkaga bo‘shasa, unda yiringli paranefrit vujudga keladi. Ba’zi hollarda abssess qorin bo‘shlig‘iga yoriladi. Buyrakning ikki tomonlama abssessida og‘ir septik intoksikatsiya, buyrak–jigar yetishmovchiligi simptomlari ustun keladi.

Tashxisi

Umumiy urogrammada umurtqa pog‘onasining zararlangan tomonga qiyshayganligini, bel mushaklari soyasining yo‘qligini, buyrak o‘lchamlarining kattalashganini aniqlash mumkin.

.

6.3-rasm. Ultrasonorgramma. Buyrak abssessi (strelka bilan ko‘rsatilgan).

Ekskretor urogrammada buyrak funksiyasining pasayishi yoki uning yo‘qligi, buyrak jomi yoki kosachalarning qisilishi, ularning amputatsiyasi, buyrakning nafas ekskursiyasi cheklanishi yoki yo‘qligi aniqlanadi.

Ekskretor urografiya fonida o‘tkaziladigan kompyuter tomografiya buyrak parenximasida kontrast moddaning kam to‘plangan zonasini, atrof to‘qimaga yiringning tarqalish yo‘llarini aniqlaydi.

Ultratovush tekshirishda exogenligi past, ichidagi narsa bir xil bo‘lgan (6.3- rasm) yumaloq shakldagi hosila, buyrak atrofida suyuklik (yiring) yig‘ilganligi aniqlanadi.

Davolash

247

Buyrak abssessining davosi – buyrakni dekapsulyatsiya qilish, abssessni yorish va rezina–dokali tamponlar hamda drenaj trubkalar yordamida paranefriyni drenajlashdan iborat. Mabodo siydik yo‘llari to‘silib qolgan bo‘lsa, agar bemorning ahvoli buni bir vaqtning o‘zida qilishga imkon bersa, to‘suvchi omilni

(masalan, siydik nayi toshini) bartaraf qilish bilan birga buyrakni drenajlash

kerak. Aks holda siydik yo‘llarining o‘tkazuvchanligini tiklanadi, bemorning ahvoli yaxshilanishiga qarab ikki bosqichda (1–5–2 oy yoki undan ko‘proq)

amalga oshiriladi, undan keyin nefropielostoma joyi bitib ketadi. Buyrak katta yiringli–destruktiv zararlanganda va ikkinchi buyrakning funksiyasi qoniqarli bo‘lganda nefrektomiya qilinadi.

Buyrak so‘rg‘ichlari nekrozi

Buyrak so‘rg‘ichlari nekrozining patogenezida (nekrotik papillit) Malpigi

bo‘ladigan ishemiyasi asosiy rol o‘ynaydi. Tajribaviy tekshirishlar shuni ko‘rsatadiki, yuqori patogenli plazmani kaogulyatsiya qiluvchi stafilokokk ko‘pincha buyrakning miya qavatidagi qon tomirlarning total emboliyasiga olib kelib, buyrak so‘rg‘ichlarining nekroziga sabab bo‘ladi.

Buyrak so‘rg‘ichlarining nekrozi odatda, surunkali pielonefritning biror bir xuruji vaqtida ro‘y beradi. Siydik yo‘llari ko‘chgan nekrotik to‘qimalar bilan to‘silib qolgan hollarda, u yalpi makrogematuriya va buyrak sanchig‘i bilan kuzatiladi. Bu pielonefrit bo‘lgan bemorlarning 3% da uchraydi. Uning rivojlanishiga qandli diabet, qon tomirlarning uzoq muddatli spazmi, ateroskleroz, shok, analgetiklarni me’yordan ko‘p qabul qilish imkon beradi. Bolalarda buyrak so‘rg‘ichlarining nekrozi kam uchraydi va kattalarga qaraganda yengilroq kechadi.

Nekrotik papillit buyrak so‘rg‘ichlari asosida leykotsitar infilatratsiya,

keyinchalik uning ishemiyasi oqibatida rivojlanadi.

Tashxisi

Siydikda o‘lgan so‘rg‘ichlar topilishi, (10% xollarda kuzatiladi), so‘rg‘ichlar va kichkina kosachalarning yemirilishi, sekvestrlangan so‘rg‘ich

248

sohasida halqasimon soyalar yoki so‘rg‘ich to‘la ko‘chmaganda to‘lish

nuqsonining topilishi ko‘rinishidagi o‘ziga xos rentgenologik belgilar borligi tashxisni tasdiqlaydi. Yaqqol ko‘rinib turgan gisturiya, ya’ni siydikda buyraklar oqsil to‘qimalarining ajralishi buyrak so‘rg‘ichlari nekrozining o‘ziga xos immunokimyoviy belgisi hisoblanadi.

Buyrak so‘rg‘ichlari nekrozini siydikni bakteriologik tekshirish yordamida sil oqibatida paydo bo‘lgan nekrotik papillitdan differensiatsiya qilish kerak.

Davolash

Buyrak so‘rg‘ichlari nekrozi bo‘lgan bemorlarni davolash o‘tkir pielonefritni davolash prinsipi singari o‘tkaziladi. Ayrim hollarda bitta buyrakda bir nechta so‘rg‘ichlar nekrozi va qon ketishi bo‘lib, uzoq muddat konservativ usullar bilan to‘xtatish imkoni bo‘lmasa va u bemor hayoti uchun xavfli bo‘lib qolsa, nefrektomiya kilishga to‘g‘ri keladi. Bunday holat, odatda, buyrakning miya moddasi yalpi nekrozida paydo bo‘ladi.

Bakteriemik (endotoksik) shok

Bakteriemik (endotoksik) shok urologik bemorlarda yalllig‘lanish kasalliklarining eng og‘ir asoratlaridan biri bo‘lib, yuqori o‘lim (30–70 %) bilan kuzatiladi. Uni ham grammusbat, ham grammanfiy mikroorganizmlarning endostoksinlari qo‘zg‘atib, birinchi turdagiga qaraganda ikkinchi turdagi mikroblar florasida ko‘proq paydo bo‘ladi. Bakteriemik shok urosepsis namoyon bo‘lishi yoki zo‘rayishi oqibatida ro‘y beradi.

Bakteriemik shok keksa yoshdagi (60 yoshdan katta), yo‘ldosh kasalliklari (qandli diabet, surunkali o‘pka–yurak yetishmovchiligi, Buyrakning surunkali yetishmovchiligi, latent gepatopatiya) bo‘lgan bemorlarda ko‘proq kuzatilanadi.

Urologik bemorlarda bakteriemik shokning ko‘proq uchrashiga yordam beradigan boshqa omillarga buyraklar va siydik yo‘llari nospesifik yallig‘lanish kasalliklari qo‘zg‘atuvchilarining keng qo‘llaniladigan antibiotiklarga va kimyoviy antibakterial preparatlarga yuqori chidamliligi va kasalxona (gospital) shtammli, ko‘pincha protey va ko‘k yiring tayoqchasiga o‘xshagan mikroorganizmlar borligi kiradi.

249

Ko‘pincha bakteriemik shok bemorlarda buyrak va siydik – tanosil a’zolarida o‘tkazilgan operatsiyalardan keyin, ya’ni siydik oqimining buzilishi natijasida yallig‘lanish o‘choqidan mikroorganizmlar va ularning toksini umumiy qon aylanishiga kirishi uchun qulay sharoit yaratilganda paydo bo‘ladi. Siydik oqimi buzilganda katta dozada antibiotiklar kiritilishi shokka sabab bo‘luvchi anchagina sonda endotoksinlar ajralishiga olib kelishi mumkin. Shuning uchun yallig‘lanishga qarshi davo faqat siydik oqimi yaxshi me’yorlangandan keyin buyuriladi. Ayrim bemorlarda bakteriemik shok asboblar bilan urologik tekshirishlar va muolajalar (sistoskopiya, retrograd pielografiya, uretrani bujlash) o‘tkazilgandan keyin rivojlanadi, buning natijasida ularga hali immunitet ishlab chiqilmagan patogen mikroorganizmlar siydik chiqarish kanalidan qonga o‘tadi.

Bakteriemik shokning patogenezi ancha murakkab. Bakteriyalar va ular toksini umumiy qon aylanishiga tushgan payt istima va kuchli qaltirash bilan xarakterlanadi. Bakteriemik shok patogenezining eng muhim tomoni qon tomirlar devoriga endotoksinlarning to‘g‘ridan–to‘g‘ri zaharli ta’siri natijasida periferik tomirlarning kollapsi sodir bo‘ladi. Bu periferiyada qonning to‘planishiga, aylanib yurgan qon hajmining kamayishiga olib keladi. O‘ng qorinchaga quyiladigan qon hajmi kamayadi, qon aylanishining buzilishi arterial bosimning pasayishi bilan birga paydo bo‘ladi. Arterial gipotenziyaning boshqa bir muhim sababi endotoksemiya oqibatida o‘tkir buyrak usti bezi yetishmovchiligi natijasida buyrak usti bezida katexolaminlar ishlab chiqarishning tezda kamayishi bo‘ladi.

Endotoksemiya asab tizimi zararlanishining sababi bo‘lib, bu ham og‘ir gemodinamik buzilishlar bilan kuzatiladi. Qon mikrosirkulyatsiyasining to‘qimalar gipoksiyasi hamda, tomirlar ichi koagulyatsiyasi bilan yaqqol buzilishi juda ham xosdir.

Biroq, bakteriemik shokda qon aylanishining buzilishidan tashqari, nafas olish va gaz almashinuvining, kaogulyatsion mexanizmlar, buyraklar, jigar, me’da–ichak yo‘li va boshqa a’zolar hamda tizimlarning buzilishlari mavjud bo‘ladi.

250