Социологик тадқиқот турлари
•Ижтимоий муаммонинг чуқурлиги ва воқеа ҳодисалар қамровининг кенглигидан келиб чиқиб синов, тавсифловчи ва аналитик тадқиқотлар фарқланади.
•Қўлланилаётган метод бўйича – сўров, кузатув, ҳужжатлар таҳлили ва социал эксперимент
•Тадқиқот мақсадига кўра – нуқтали ва такрорий тадқиқотлар
•Тадқиқиот объекти қамровига кўра – ялпи ва танланма
•Ўтказилиш жойига кўра – дала тадқиқотлари ва лаборатория тадқиқотлари
©shamshod olimov
ЎЗБЕКИСТОН МИЛЛЛИЙ УНИВЕРСИТЕТИ
ТАДҚИҚОТ ТУРЛАРИ МАЪЛУМОТЛАР ТЎПЛАШ ва ТАҲЛИЛ ҚИЛИШ турига кўра
|
|
|
|
|
|
|
|
МИҚДОРИЙ |
|
|
|
СИФАТИЙ |
|
|
КОЛИЧЕСТВЕННЫй |
|
|
|
КАЧЕСТВЕННЫЙ |
|
|
QUANTATIVE |
|
|
|
QUALITIVE |
|
|
|
|
|
|
|
|
©shamshod olimov
•Микдорий тадкикотлар инсонларнинг хулк-атвори тавсифини объектив равишда урганишга мулжалланган. Микдорий тадкикотлар тасвирий устунликка эга.
•Бу тадкикотларда микдорий тадкикотларнинг узига хос режали таомили асосида ахборотни кайта ишлаш амалга оширилади. Микдорий тадкикотлар амалга ошириш учун жуда кийин талаблар куйилади, булар, тахминийлик назарияси ва математик статистика. Шунинг билан боглик тарзда олинган хулосалар йигандиси, асосий йигиндига утказилади.
•Сифатий тадқиқотлар махсус техника ёрдамида чуқур ахборотни йиғишга мўлжалланган. Сифатий тадқиқотларни интерпретатив деб аташ мумкин. Сифатий тадқиқотлар бизларга инсонлар ҳақида, инсонларнинг ўзини тутиши ва қисқаси «нега» деган саволга жавоб беради. Бу тадқиқотларга қийин талаблар шарт эмас.
•Сифатий тадқиқотлар – бу очилиш жараёнидир, ўз навбатида миқдорий тадқиқотлар – бу тасдиқлаш ва исботлаш жараёнидир.
©shamshod olimov
ЎЗБЕКИСТОН МИЛЛЛИЙ УНИВЕРСИТЕТИ
ТАДҚИҚОТ ПРЕДМЕТИНИНГ ЧУҚУР ТАҲЛИЛИГА кўра
|
|
|
|
|
ТАСВИРИЙ |
|
|
|
АНАЛИТИК |
|
|
РАЗВЕДКАЛ |
|
|
|
|
|
|
|
||
|
И |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ЭКСПРЕСС |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
©shamshod olimov
ЎЗБЕКИСТОН МИЛЛЛИЙ УНИВЕРСИТЕТИ
СОЦИОЛОГИК ТАДҚИҚОТ ТУРЛАРИ
Синов тадқиқоти- атамаси адабиётларда:
1)излаш (текшириш) тадқиқотининг маънодош;
2)пилотажли тадқиқотнинг маънодоши;
3)ўзининг турли- туманликлари (кўринишлари) сифатида излаш (текшириш) ва пилотажли тадқиқотларни ўз ичига олувчи йиғма тушунча.
Излаш (текшириш) ва пилотажли тадқиқотлар
– синаш тадқиқотининг икки асосий кўриниши. Синов тадқиқот зондаж тадқиқот деб номланади
©shamshod olimov
•Излаш (текшириш) тадқиқоти вазифаларнинг тўғри қўйилиши ва асосланган гипотезаларни илгари суриш, мақсадларни аниқлаб олиш мақсадида ўтказилади. Шундай қилиб, моҳиятига кўра у концептуал тадқиқотдир. Унинг ўтказилиши, агар сизни қизиқтирадиган мавзу бўйича адабиётлар мавжуд бўлмаса ёки етишмаган ҳолда мақсадга мувофиқдир.
©shamshod olimov
•Синов тадқиқотлари – ижтимоий таҳлилнинг оддий тури бўлиб: унинг вазифалари доираси чегараланган, сўраладиганлар сони ўртача, дастурлари ва воиталар жуда соддалаштирилган; маълумотлар намоён қилинмайди. Олим муаммони умумий йўналтириш учун тадқиқот объекти тўғрисида фақатгина баъзи маълумотларни олади. У кам ўрганилган ёки умуман ўрганилмаган муаммолар учун қўлланилади. Унинг шиори –таҳминан, арзон ва тез.
©shamshod olimov
•Текшириш тадқиқотлари варианти сифатида эскпрес - сўровлар иштирок этади. Уларни тезкор сўровлар ҳам деб аташади.
•Пилотажли тадқтқотда танлаш ҳажми аниқ услубий асосга эга эмас. Одатда 30 та респондент орасида сўров ўтказишни етарли деб ҳисоблайдилар. Тадқиқотнинг режалаштирилган объектининг барча мавжуд тоифаларини намоён этишлари учунгина муҳимдир.
•Пилотажда кичик танлаш бош тўпламга нисбатан репрезентатив бўлиши шарт эмас. Унинг бошқа сифати – турли-туманлиги қанчалик муҳим: инструмантерийга турлича таъсирланадиган респондентлар гуруҳини ўз ичига олиши лозим. Агар ўрта маълумотли кишилар келгуси танлошда сезиларсиз улушни ташкил этса, сизнинг ақлли саволларингизда умуман сиз қониқтирмайдиган жавобларни берганликлари учун улар билан биринчи навбатда сўров ўтказиш зарур.
©shamshod olimov
•Ижтимоий психологияда пилотажли тадқиқотлар (ишчи атамаси “зондаж”) танлашнинг зарурий ҳажмини белгилаш, анкета саволлари сони, сўров вақти ва бошқаларнинг мазмунини аниқлаштириш учун қўлланилади. Пилотаж (ишчи атама - “претест”) тестларини қўллашнинг хорижий ва маҳаллий амалиётда асосий тестнинг баъзи стандартларини аниқлаш воситаси бўлиб хизмат қилади.
©shamshod olimov
•Социологияда пилотаж асосий тадқиқотгача ўтказилади ва гипотеза ва азифаларнинг хусусиятларини, шунингдек инструментарийнинг профессионал даражаси ва услубий ишланганлиги текшириш усули сифатида иштирок этади. Пилотаж танлаш моделининг тўғрилигини баҳолаш ва зарурат туғилганда мувофиқ тузатишларни киритиш; тадқиқот объекти ва предметининг баъзи тавсифларини аниқлаштириш, бош тадқиқотни ўтказиш муддатлари ва молиявий харажатларини асослашга ёрдам беради. Пилотаж шунингдек шархловчилар (анкеталовчилар) гуруҳининг машқлари учун ҳам фойдалидир.
©shamshod olimov