12. Дзіцячая літаратура 1955 – 1965 гадоў

У другой палове 50-х гг. у беларускую лiтаратуру прыйшлi маладыя таленавiтыя пiсьменнiкi. Падтрымлiвалiся творы пра ўслаўленне дружбы народаў. Шмат твораў было надрукавана пра героiку вайны з фашызмам.

Галоўны герой аповесцяў Ι. Сяркова «Мы з Санькам у тыле ворага», «Мы – хлопцы жывучыя», «Мы з Санькам – артылерысты…» – Ιван Сырцоў, а назва вёскi Падлюбiчы, нагадвае вёску Пакалюбiчы, у якой нарадзiўся будучы пiсьменнiк. Гэтыя творы можна лiчыць аўтабiяграфiчнымi. Аўтар паказаў лёс юных герояў, змаганне ўсяго народа ва ўмовах часовай нямецка-фашысцкай акупацыi тэрыторыi Беларусi, захаваў непаўторны свет дзяцiнства. Санька i Ιван iмкнуцца вырвацца з-пад апекi старэйшых. Стаць адважнымi воiнамi-партызанамi. Аднак iм не вельмi шанцуе i да партызан трапiць яны не змаглi, таму i змагаюцца яны супраць немцаў самастойна. Яны былi гатовыя да подзвiгу, марылi пра яго, iшлi да яго. Аўтар паказвае, што вайна паклала на дзiцячыя плечы цяжар недзiцячых клопатаў, але падлеткi не схiляюцца перад гэтымi цяжкасцямi, яны захавалi веру ў пераможнае завяршэнне вайны, не страцiлi сваёй няўрымслiвасцi, жыццялюбства.

К. Калiна ў сваiх творах выкарыстоўвае шмат аўтабiяграфiчнага, убачанага, перажытага. У аповесцi «Крылаты конь» распавядаецца пра лёсы людзей, што прайшлi праз цяжкiя выпрабаваннi вайной.

У аповесцях пра хлопчыка Петрыка распавядаецца гiсторыя жыцця хлопчыка ў апошнi дашкольны i першы школьны гады.

Не менш значным для беларускай дзiцячай лiтаратуры было адлюстраванне праблемы «чалавек-прырода».

Паэт А. Дзеружынскi ў сваiх творах прыкмячае адметныя асаблiвасцi знешняга выгляду раслiн, гаворыць пра спосаб iх жыцця, пра тое, якую карысць яны могуць прынесцi людзям. Яго вершы выхоўваюць у дзяцей любоў да прыроды, дабрату, чуласць, чалавечнасць.

Тэматычная разнастайнасць твораў Вiталя Вольскага, якiя ўваходзяць у дзiцячае чытанне

Першыя краязнаўчыя апавяданнi i нарысы В. Вольскi напiсаў у 1940-1941 гг., але рукапiсы згарэлi ў час вайны. Ι вось праз некалькi гадоў, ходзячы па знаёмых сцежках, В. Вольскi ўзнаўляе той матэрыял. У сваiх творах ён робiць галоўнымi героямi насельнiкаў пушчаў, азёраў i рэк. В. Вольскi пiша пра багацце беларускай фаўны, гэта яго асноўная тэма, ён стаў паслядоўным пiсьменнiкам-даследчыкам роднай прыроды. Кнiгi «У лясах над Бярозай», «На бабровых азёрах», «Чайкi над Нараччу» можна лiчыць цыкламi твораў, прысвечаных розным мясцiнам Беларусi.

В. Вольскi ў сваiм разуменнi падзей з арыентацыяй на дзяцей малодшага i сярэдняга школьнага ўзросту паспрабаваў узнавiць старонкi нашай гiсторыi. Кнiга «Падарожжа па краiне беларусаў» (1968) – казачны варыянт расповеду пра гiсторыю Беларусi. Пiсьменнiк прапанаваў фантастычны палёт на дыване-кiлiме. Ён расказвае пра старажытную флору i фаўну, першыя пасяленнi людзей, пра гарадзiшчы i ўмацаваннi, абарону ад ворагаў, пра жыццядзейнасць княстваў, пра iх ролю ва ўтварэннi ВКЛ, зацятую барацьбу з крыжакамi, пра бiтву пад Грунвальдам, змаганне народа за лепшае жыццё ў паўстаннi пад кiраўнiцтввам К. Калiноўскага, на рэвалюцыйнай барацьбе пачатку ХХ ст. Пра сацыялiстычнае будаўнiцтва, узнiкненне новых гарадоў у сувязi з заснаваннем гiгантаў хiмiчнай прамысловасцi i iнш.

У канцы 1930-х гг. В. Вольскi звярнуўся да драматургii. З’явiлася п´еса «Цудоўная дудка». У аснову пакладзены матывы некаторых сацыяльна-бытавых i чарадзейных казак. Усё адбываецца ў часы прыгону. Войт павiнен выканаць волю пана, выгнаць з хаты старых сялян, бо яе трэба разбурыць, каб не перашкаджала весцi гаспадаранне. Ιх сын пастух Янка рашае шукаць справядлiвасцi ў караля. У каралеўскiх уладаннях ён праходзiць розныя выпрабаваннi. Ён змог падзялiць 5 гусей на 6 персон, i кароль зрабiў яго сваiм дарадцам. Канцлер i ўсе наблiжаныя iмкнуцца знішчыць хлопца, прымушаюць яго выратаваць край ад страшэннага велiкана. Янка перамагае i тут хiтрасцю. У спаборнiцтве з велiканам ён даказвае, што дужэйшы, праяўляе чалавечнасць, абяцаючы велiкану., што пакiне яго жывым, калi той назаўсёды пакiне каралеўства. Велiкан падараваў Янку дудку, якая была чароўнай, прымушала ўсiх несправядлiвых танцаваць да знемажэння. З дапамогай дудкi Янка атрымлiвае ў караля паперу аб вольнасцi, але канцлер яго падмануў, ведаючы пра непiсьменнасць хлопца. З дапамогай дудкi сяляне выганяюць войта i пана. Справядлiвасць перамагае.

У п’есе-казцы для тэатра лялек «Дзед і жораў» пiсьменнiк выкарыстаў казачныя сюжэты пра дасцiпнасць мужыка i яго прыродны розум. Закрануў вельмi важныя грамадскiя праблемы: разуменне дабра i справядлiвасцi. Дзед i баба, спрадвечныя працаўнiкi, пасеялi гарох i чакаюць добрага ўраджаю. Але нехта з’ядае i вытоптвае агарод, дзед iдзе пiльнаваць i ловiць жорава. Жораў дорыць дзеду чароўную торбу, каб ён усё жыццё разам з бабаю не бедаваў. Таямнiцу выведвае войт, дакладае пану, i дзед пазбаўляецца сродкаў iснавання. Жораў яшчэ раз выратоўвае дзеда, дорыць яму рог, з якога ўсяго многа. Дзед з дапамогай рога вяртае сваю чароўную торбу. Праўда перамагае пан, войт i поп пакараныя малайцамi з рога. Дзед з бабай частуюць усiх сялян, спраўджваючы адвечнае iмкненне чалавека да сацыяльнай справядлiвасцi.

П’еса «Несцерка» – феерычная камедыя, у аснове пакладзены фальклорны матэрыял. Тут дзейнiчаюць рэальныя героi. Несцерка – авантурна настроены селянiн, дасцiпны, умее ўдала выкарыстаць народнае слова на сваю карысць.

Мацей – разважлiвы, але бесхарактарны, ва ўсiм падпарадкоўваецца сваёй кабеце.

Сатырычна вымаляваны пан Бараноўскi, шкаляр бакалаўр Самахвальскi, суддзя. Яны часта трапляюць у недарэчныя становiшчы, iх паводзiны выклiкаюць смех.