4. Інфармацыйна-бібліяграфічныя рэсурсы па медыцыне ў Беларусі

У масіве бібліяграфіч паказальнікаў мед тэматыкі можна выдзеліць навукова-дапаможныя, прафесійна-вытворчыя і рэкамендацыйныя паказальнікі. На тэматыку, колькасныя і якасныя змены бібліяграфіч прадукцыі ўплывае развіццё навук даследаванняў, стварэнне НДУ, лабараторый, рост сеткі лячэбна-прафілактычных устаноў. Падрыхтоўкай бібліяграфіч прадукцыі ў РБ займаюцца б-кі і ўстановы:РНМБ, рэгіянальныя, навукова-мед б-кі, б-кі ВНУ, НДУ, мед інфармац цэнтр БелЦМТ.Бібліяграфія мед літ прайшла ў сваім развіцці 3 этапы.

У маі 1940 года на базе б-кі Мінскага медінстытута была створана РНМБ, што паспрыяла планаваму характару падрыхтоўкі бібліяграфічнай прадукцыі, пашырэнню віда-тыпалагічнай разнастайнасці паказальнікаў з мэтай задавальнення інфармацыйных патрэбнасцей карыстальнікаў. У гэты час прадзелана вялікая работа па ўдасканаленні методыкі складання бібліяграфічных прадуктаў. На трэцім этапе актыўна ідзе працэс укаранення аўтаматызаваных тэхналогій у практыку работы бібліятэк, ажыццяўляецца міжнародане супрацоўніцтва, выкарыстанне БД замежных краін.

На першым этапе падрыхтавана 21 самастойны паказальнік, што зусім недастаткова для такога адрэзку часу. У параўнанні з першым этапам на другім (колькасць паказальнікаў узрасла больш чым у 20 разоў. Сярэднегадавая колькасць падрыхтаваных паказальнікаў – 16). Але, неабходна памятаць, што значнае месца ў гэтым масіве належыць спісам літаратуры і даведкам. На трэцім этапе сярэднегадавая колькасць зменшылася да 13 у сувязі з пераходам на аўтаматызаваныя тэхналогіі.

Па колькасці рыхтуемай бібліяграфічнай прадукцыі медыцына займае першае месца сярод галін разглядаемага комплексу.

Бягучая інфармацыя аб дакументах па кірунках, галінах медыцыны і аховы здароўя пачала планамерна развівацца з канца 70-х гадоў па некалькіх напрамках.

Агульнагаліновы паказальнік «Новые медицинские издания» (перыядычнасць выпуску неаднаразова змянялася) з 1983 года 1 раз у 2 месяцы выходзіў галіновымі выпускамі, а з 1986 годзе выдаваўся ў выглядзе універсальнага штомесячнага выдання. Асаблівасцю гэтага паказальніка з’яўляецца тое, што ён дае інфармацыю толькі аб айчыннай літаратуры – манаграфіях, зборніках, аўтарэфератах дысертацый і інш. У ім літаратура для сярэдніх медработнікаў выдзелена ў спецыяльны падраздзел.

Штоквартальна выдаваўся паказальнік «Сигнальная информация по зарубежной литературе». У ім даваліся бібліяграфічныя апісанні кніг, артыкулаў амаль з 400 агульнамедыцынскіх часопісаў. Паказальнік меў сваю ўстаяўшуюся методыку складання, у пэўнай ступені садзейнічаў пераадольванню моўнага бар’ера, бо ўсе запісы былі дадзены з перакладам.

Свае камунікатыўныя функцыі па перадачы інфармацыі аб замежных выданнях зараз выконвае штогоднік РНМБ «Указатель иностранных периодических изданий, выписанных библиотекой на …. год».

Ролю бягучых агульнагаліновых бібліяграфічных дапаможнікаў выконваюць выданні Рэспубліканскага аддзела навукова-тэхнічнай інфармацыі «Информационные материалы на изданную литературу, содержащую предложения для внедрения в практику». У гэтым выданні, прызначаным для ўрачоў-практыкаў, паведамлялася аб новай літаратуры, якая садзейнічае вывучэнню і ўкараненню перадавога вопыту. Паказальнік рыхтаваўся па асобных галінах медыцыны.

Акрамя таго, цэнтр рыхтаваў яшчэ адно выданне «Сигнальная информация об инструктивно-методических материалах, поступивших в РСИФ Беларуси, в …. году».Мэтай гэтага выдання было садзейнічанне ўкараненню перадавога вопыту ў практыку аховы здароўя рэспублікі і камплектаванню медыцынскіх устаноў інструктыўна-метадычнымі матэрыяламі, а таксама знаёмтсва практычных медработнікаў са зместам дакладаў, якія абмяркоўваліся на міжнародных канферэнцыях і сімпозіумах.

Невялікія спісы літаратуры друкаваліся на старонках часопіса «Здравоохранение Беларуси».

Найбольш значнае месца ў масіве бібліяграфіч дап належыць навукова-дапаможным рэтраспектыўным паказальнікам, падрыхтоўкай якіх займаюцца РНМБ, НДІ, бібліятэкі ВНУ і іншыя.

Сярод паказальнiкаў, падрыхтаваных РНМБ значнае месца займаюць рэспублiказнаўчыя. З кафедрай сацыяльнй гiгiены Мiнскага медiнстытута РНМБ падрыхтавала 5 паказальнiкаў “Здравоохранение Беларуси”. Першы быў падрыхтаваны ў 1961 годзе i ахоплiваў звесткi аб лiтаратуры за 1919—1968 гг.,2-гі— за 1959—1968 гг. у сукупнасцi адлюстроўваюць дак амаль за 70 год.Сярод фундаментальных бiблiяграфiч паказальнiкаў, якiя адлюстроўваюць дак па актуальных праблемах неабходна назваць “Туберкулёз” у 5 выпусках якога адлюстравана лiтаратура з 1919 года да нашых дзён. Увогуле трэба адзначыць, што асноўная частка тэматычных рэтраспектыўных паказальнiкаў ахоплiвае важныя актуальныя тэмы. Адна з iх з’яўляецца глабальнай праблемай чалавецтва. “Синдром приобретенного иммунодефицита”, “Комбинированное и комплексное лечение злокачественных опухолей”.

У 2-ой палове 80-х гг стала актуальнай i застаецца да гэтага часу тэма, праблема “Чарнобыля”. РНМБ прымала ўдзел у падрыхтоўцы 1-ых выпускаў гэтага бiблiяграфiч дап, а потым стала самастойна рыхтаваць паказальнiкi па праблемах мiнiмiзацыi наступства чарнобыльскай трагедыi.Дыферэнцыяцыя рэтраспектыўных паказальнiкаў па асобных галiнах медыцыны сведчыць аб тым, што больш за ўсё падрыхтавана паказальнiкаў па пытаннях “арганiзацыi аховы здароўя”.РНМБ у 80-х гг разам з БелНДI эпiдэмiялогii i вiрусалогii падрыхтаваны шэраг паказальнiкаў па тэме, якая мела агульнасаюзнае значэнне “Химиотерапия и химиопрофилактика вирусных инфекций”. У асобных выпусках паказальнiкаў адлюстроўваюцца:— патэнты ЗША;— патэнты Велiкабрытанii, Францыi, ФРГ;— айчынная i замежная лiтаратура.Асобную групу рэтраспектыўных паказальнiкаў складаюць дапаможнiкi прац супрацоўнiкаў НДI рэспублiкi. РНМБ рыхтуе iх разам з супрацоўнiкамi iнфармац службаў i спецыялiстамi НДI. Пад рэдакцыяй бiблiёграфаў РНМБ выдадзены паказальнiкi прац супрацоўнiкаў:— НИИ охраны материнства и детства; за 50 лет;— НИИ онкологии и медицинской радиологии;— НИИ гематологии и переливания крови i iнш. Усяго падрыхтавана больш 20 паказальнiкаў.Сярод бiблiяграфiч прадукцыi па медыцыне, неабходна адзначыць i прафесiянальна-вытворчыя бiблiяграфiч дап. Б-ка МДМУ падрыхтавала некалькi дапаможнiкаў прысвечаных у дапамогу выпускнiкам. Яны з’яўляюцца настольным дапаможнiкам маладога ўрача. Мэта — пазнаёмiць маладых спецыялiстаў з асноўнай лiтаратурай апошнiх год па спецыяльнасцi “В помощь выпускнику – врачу педиатару”. РНМБ складае да канферэнцый i сімпозіумаў спiсаў айчыннай лiтаратуры, яны ўключаюць да 100 назваў кнiг, артыкулаў. Адбор матэрыялаў iдзе па каталогах б-кi i на аснове вiзуальнага прагляду перыядыч выданняў. Тэматыка разнастайная “Литература по актуальным проблемам хирургии: к 30 съезду хирургов, “Список литературы к Республиканскому совещанию по организации питания больных”, “Пути улучшения организации и повышения качества лекарственного обеспечения населения: к V съезду фармацевтов.Персанальныя паказальнікі прысвечаны акадэмікам Бирич Т. Акад. Савченко Н.Е., Антонов И.П. Пачынаючы з 2-ой паловы 80-х гадоў у масiве бiблiяграфiч медыцынскай прадукцыi з’яўляецца новая разнавiднасць — даведкi тыпу бiблiяграфiч агляду.

Яны ставяць наступныя мэты:

— прапаганда перадавога айчыннага i замежнага вопыту;

— садзеянне укараненню гэтага вопыту ў практыку;

— фармiр фонду iнфармац матэрыялаў на месцах. Кожная “Даведка” прадстаўляе сабой агляд айчыннай i замеж лiт, якая змяшчае рэкамендацыi для ўкаранення ў практыку. Агляды складаюцца па плану БелЦМТ вядучымі спецыялістамі Мiнiстэрства аховы здароўя. У асобныя гады колькасць “Даведак” перабольшвае колькасць рэтраспектыўных, бягучых i рэкамендацыйных паказальнiкаў — як правiла, яны невялiкiя, да 11 старонак, суправаджаюцца спiсам лiтаратуры. Так, напрыклад у 1991 г. зарэгiстрыравана 15 паказальнiкаў i 28 “Даведак” у 1989 г. — 34 паказальнiка i 54 “Даведкi” і г.д.

Напрыклад, “Пчелиный яд в практике дерматолога”, “Влияние факторов окружающей среды на здоровье населения”.

У масiве бiблiяграфiч прадукцыi па медыцыне i ахове здароўя прысутнiчаюць i рэкамендацыйныя паказальнiкi. Рэкамендацыйныя паказальнiкi разнастайныя па тэматыцы: нiтраты i iх уздзеянне на чалавека, тэмы сям’i, праблемы педыятрыi, здаровы лад жыцця.Для развiцця рэкамендацыйнай бiблiяграфii вялiкую ролю адыгрывае супрацоўнiцтва РНМБ с НББ, якiя штомесячна выдае бiблiяграфiч бюллетэнь “Новыя кнiгi Беларусi”, на старонках якога надрукаваны спiсы: “Искусство быть здоровым”, “Путь к себе (как победить стресс)”, “Родителям о детях” i iнш. Яны ўключаюць розныя дак, даволi шырокiя храналагiчныя рамкi дазваляюць выкарыстоўваць iх для раскрыцця кнiжнага фонда, абслугоўвання чытачоў. Российская медицина (1988-2002 г.г.)