22. Кейінге қалдырылған салықтық міндеттемелер мен активтерді тану. Кейінге қалдырылған салықтық активтер мен міндеттемелер: шығыстарға (табыстарға) және капиталға қатыстыру.

23. Әсер ету дәрежесі бойынша үлестік құралдарды жіктеу (ҚЕХС28). Маңызды әсер ету кретерийлері. Үлестік қатысу бойынша әдістің қолдануы. Үлестік қатысу әдісінен шегерімдер. Бөлек қаржылық есептілік.

24. Қаржылық құралдардың бастапқы танылуы. Меншік және тартылған капиталға бөлу. Қаржылық міндеттемелердің жіктемесі.

32-39 ҚЕХСда қаржылық құралдар және олардың танылуы мен өлшенуі қарастырылады. Қаржылық құрал деп – нәтижесінде бір мерзімде бір кәсіпорында қаржылық актив, ал екінші кәсіпорында қаржылық міндеттеме немесе екеуінде де үлестік құрал туындайтын келісім-шарт. Қаржылық құралдар 1) бастапқа құралдар; 2) Туынды құралдар болып бөлінеді.

Бастапқы құралдар: дебиторлық, кредиторлық қарыздар, бағалы қағаздар жатады. Туынды құралдар: қаржылық опциондар, фьючерлік, форварлық келісімшарттар, пайыздар, валюталық келісімдер.

Шығарылған қаржылық құралдардың бастапқы танылуы 39 ҚЕХС –да қаралады. 39 ҚЕХС- бұл қаржылық құралдарды тану және оны өлшеу болып табылады.

Бұл стандартта қарастырылатын мәселелер:

1)Қаржылық активтер мен қаржылық міндеттемелерді тану және олардың тоқтатылуы; 2)Қаржылық активтер мен қаржылық міндеттемелердің жіктелуі;

3)Қаржылық активтер мен қаржылық міндеттемелердің бастапқы және алдағы бағалануы;

4)Хэджирлеу кезіндегі оның есебін анықтау;

5)Хэджирлеу кезіндегі есеп ережелері мен критерийлері.

Қаржылық құралдардың бастапқы танылуы:

Қаржы активінің немесе қаржы міндеттемесінің амортизацияланған құны - бұл қаржы активі немесе қаржы міндеттемесі бастапқы тану кезінде плюс немесе минус жинақталған амортизация негізгі сома шегеріле отырып, пайыздың тиімді мөлшерлемесі әдісін қолданумен есептелетін құн, бастапқы құн және өтеу сәтіндегі құн арасындағы айырма, минус құнсындануға немесе үмітсіз берешекті ішінара есептен шығару (тікелей немесе резервтік шотты пайдаланумен жүзеге асырылатын).

Пайыздың тиімді мөлшерлемесінің әдісі қаржы активінің немесе қаржы міндеттемесінің (не қаржы активтері немесе қаржы міндеттемелері тобының) амортизацияланған құнын есептеу және тиісті кезең ішіндегі пайыздар төлеуге арналған пайыздық кірістер және шығыстарды есептеу әдісін білдіреді. Активтің қаржылық жағдай туралы есептік құны тікелей немесе бағалау резервінің шоты арқылы азаюы тиіс. Шығынның мөлшері табыс немесе шығын арқылы танылуы тиіс.Реверстеудің мөлшері пайдада немесе шығында танылуы тиіс.

25. Қаржылық міндеттемелердің бастапқы танылуы.

26. Қаржылық міндеттемелердің әділетті құні және оны анықтау әдістері

27. Амортизациялық құн: дисконт және сыйақының амортизациясы. Қаржылық міндеттемелерді тануын тоқтату. Кешенді және туынды қаржылық құралдарды тану (артықшыландырылған кумулятивтік акциялар). Амортизация – негізгі құрал-жабдықтың өндірісте пайдаланылуы барысында ақшалай тұлғалауда есептелген тозуы, тозған еңбек құралдарының құнын олардың көмегімен өндірілген өнімге аудару құралы, әдісі, процесі.

28. Біріккен қызмет нысандары. Бірігіп атқарылатын бақылау. Келісім –шарттық мәміле. Бірігіп бақыланатын операциялар. Бірігіп бақыланатын активтер. Бірігіп бақыланатын ұйымдар. Пропорциональды шоғырландыру және үлестік қатысу әдісін қолдануды есептен шығару(ҚЕХС 31)

1.Бірлескен қызмет нысадары. Бірігіп атқарылатын бақылау. Шарттық келісім. Бірігіп бақыланатын операциялар. Бірігіп бақыланатын активтер. Бірігіп бақыланатын ұйымдар Нарықтық экономикада бірлескен компания бҧл-экономикалық қызметті бірлесіп бақылауы тҧралы екі немесе одан кӛп компаниялар арасындағы келісілген мәміле. Аталған бақылауды бірлескен қызметтен пайда тҥсіру ҥшін және қаржылық, есептік саясаттарды басқрару ҥшін аланысады. Ӛйткені барлық шешімдер кәсіпорындардыңортақ шешімімен бекітіледі. Бірлескен қызметке қатысушы жағын кәсіпкер деп атайды. Осындай қызметтің инвесторы бірлескен бақылауға қатыса алмайды. Бірлескен компаниялардың 3 типке бӛледі: 1)бірлесіп бақыланатын операциялар, 2) бірлесіп бақыланатын активтер, 3)бірлесіп бақыланатын компаниялар. Жоғарыда келтірілген типтердің ортақ сипаттамаларын бӛледі: 1)келісілген мәміле арқылы бірнеше компаниялардың байланысуы; 2)бірлескен бақылау (келісілген мәміле арқылы жҥргізіледі). Бҧл жерде келісілген мәміле болып қатысушы кәсіпкерлердің арасындағы келісілген және бекітілген келісім-шарт қарастырылады. Оны компаниялардың жарғысына, қҧрылтайшы қҧжаттарын кіргізілуі мҥмкін. Оның келесі ерекше талаптары бар: а)бірлескен қызмет бойынша міндеттемелерді бӛліп меңгеру; б)ортақ басқарушы органды тағайындау; в)қаржылық қорытындыларды, міндеттемелерді кәсіпкерлер арасында бӛліп тарату; г) мекеменің басшысы бірлескен қызметті бақылай алмайды. Бырақ қаржылық және операциондық саясаттарға сәйкес міндеттерін атқарады. Бірлескен қызметтің есебі «Бірлескен қызметке қатысу» 31(IAS) ЕХС-на сәйкес ҧйымдастырылады. Аталған стандарт бойынша осындай қызметке қатысу 2 әдістің біреуі арқылы толтырылады: 1)негізгі әдіс-пропорционалды сәйкестіру әдісі; 2)альтернативтік әдіс-ҥлестік қатысу әдісі. Бiрлескен кәсiпoрын - eкi немесе одан да кӛп тараптар экономикалық қызметi, оған бiрiгiп бақылау жҥргiзу шартымен жҥзеге асыру бойынша келiciмшарттық келiсiм. Бақылау - пайда алу мақсатындағы экономикалық қызметтiң қаржылық және операциялық саясаттарын басқарудың мҥмкіндігі. Бiрлескен бақылау - келiсiмшарттық келісіммен экономикалық қызметке бақылауды бӛлiп жҥргiзу. Елеулi ықпал - бҧл кәсiпорынның экономикалық қызметiнiң қаржылық және операциялық саясаттары бойынша шешiмдердi қабылдауға қатысуды мҥмкiндiгi, алайда 81 мҧндай саясатты бақыламайды және бiрлесiп бақылаудың да қажетi жоқ. Бiрлескен қызметтiң қатысушысы – кәсiпорынға бiрiгiп бақылау жҥргiзудi жҥзеге асыратын бipлескен кәсiпорындағы тарап. Бiрлесiп бақыланатын активтер формасында ҧйымдaстырылатын бiрлескен қызметтiң қатысушысы ӛзiнiң жеке қаржы есептемесінде мыналарды тануы керек: 1) Еншілес компанияның таза активтерді (1 формула) Еншілес компанияның таза активтері = Еншілес фирманың баланстық қҧны + Еншілес фирманың міндеттемелері (1) 2) Еншілес компаниядағы азғантай ҥлесті (2 формула) Еншілес компаниядағы азғантай үлес = Еншілес компанияның таза активтері * (100% — БКУ) (2) Мҧнда: БКҤ-Еншілес фирмадағы бас компанияның ҥлесі

Бiрлесiп бақыланатын субъектiнiң қатысушысы бiрлесiп бақыланатын субъектiдегi инвестициялардың eceбiн ӛзiнiң есеп тiркелiмiнде инвестицияның есеп шоттарын қолдана отырып жҥргiзедi. Бiрлесiп бақыланатын субъектi бухгалтерлiк есептi ҧйымдастырады, қаржы есептемесiн әзiрлеудi және ақпараттарды жҥйелеудi жеке жҥргiзедi. Субъектiнi бiрлесiп бақылау формасындағы бiрлескен қызметке қатысушының шоғырландырылған қаржы есептемесiн әзiрлеуде стандарттармен ҥйлесiмдi шоғырландыру әдiсi анықталды. Ҥйлесiмдi шоғырландыру әдiсi мынаны ҧйғарады: қатысушының шоғырландырылған бухгалтерлiк балансы бiрлесiп бақыланатын субъектiдегi мiндеттеменiң тиiстi ҥлесiн және бақыланатын активтердiң тиiстi ҥлесiн қамтиды. қатысушының пай- далары мен залалдары туралы шоғырландырылған есеп бepyi бiрлесiп бақыланатын субъектiдегi кipicтep мен шығыстар ҥлесін қамтиды. Ҥйлесiмдi шоғырландыру әдiсiн жҥзеге асырудың шоғырландырылған есеп беруде қатысу ҥлесiн кӛрсетудiң eкi пiшiмi шешiмiн тапты: 1. Бiрлескен қызметке қатысушылардың кipicтepi мен шығыстарындағы, мiндеттемелерiндегi, активтерiндегi қатысу ҥлеciн жолма-жол жиынтықтау арқылы; немесе 2. Активтердегi, мiн.деттемелердегi және кірістep мен шығыстардaғы қатысушының ҥлесiн шоғырландырылған қаржы есептемесiнде жекелеген баптар бойынша жеке кӛсету жолымен. Ҧйғарынды баламалы нҧсқa - «Қауымдастырылған кәсiпорындағы инвестициялардың eceбi» атты 28 ХҚЕС сәйкес ҥлестiк қатысу әдiсiн қолдану. Бiрлескен қызмет бойынша қатысушылық ҥлестi қаржылық есепте кӛрсетудiң ерекшелiктерi. Ӛзiнiң қатысу ҥлесiн есептеу ҥшiн бiрлескен қызметiн жҥзеге асыратын шаруашылық жҥргiзушi субъекттер, "Бiрлескен қызметi бойынша ҥлестiк қатысуды қаржылық есепте кӛрсету" деп аталатын басшылыққа ала отырып, олардың ҧйымдық-қҧқықтық нысанынан тәуелсiз, осы қызмет бойынша қатысушылардың шығысы мен табысы, мiндеттемесi, активтерi қатысушылардың қаржылық есеп беруiнде кӛpiнic табады. Үйлесiмдi шоғырланым (Пропорциональная консолидация) есеп пен есеп берудiң әдiсi. Ол бойынша бiрлесiп бақыланатын субъектiнiң активтерiне, мiндеттемелерiне, кipicтepi мен шығыстарына қатысушылардың ҥлесi бiрлескен қызметке қатысушының қаржы есептемесiндегi ҧқcac баптарымен жолма-жол(посрочно) бiрiгедi немесе оның қаржы есептемесiндегi жекелеген жолдарымен берiледi. Үлестiк қатысy әдiсi - есеп пен есеп берудiң әдiсi. Ол бойынша бiрлесiп бақыланатын 82 субъектiдегi ҥлес алғашқыда бастапқы қҧн бойынша ескерiледi, содан соң бiрлесiп бақы- ланатын субъектiнiң таза активтерiндегі сатып алудан кейін болатын қатысу ҥлесiнiң ӛзгерiсiне тҥзетiледi. Пайда мен залал туралы есеп беру бiрлесiп бақыланатын субъектiнiң операцияларындағы бiрлескен қызметкe қатысушылардың ҥлесiн кӛрceтeді. Бiрлесiп бақыланатын қызметтің (операцuялардың) формасында ҧйымдастырылатын бiрлескен қызметтiң қатысушысы ӛзiнiң жеке қаржы есептемесi мен шоғырландырылған қаржы есептемесiнде мыналарды тануы керек. Ӛтелген шығыстар және бiрлескен қызметпен байланысты тауарларды немесе қызметтi ӛткiзудiң нәтижесiнде алатын табыстағы ӛзiнiң ҥлесi.