58. Жалпылама коэффициенті

Показатели оценки деятельности гостиницы

Основными показателями оценки деятельности гостиницы являются:

- загрузка номерного фонда;

- средняя цена гостиничного номера;

- среднее число гостей на один проданный номер;

- коэффициент двойной загрузки;

- занятость койко-мест.

59. Қонақ үй кәсіпорынының негізгі қорлар жағдайын және қозғалысын бағалау көрсеткіші:

• Қозғалыс көрсеткіштері: жаңарту коэффициенті; өндірістік үдерістен шығу коэффициенті; белгілі бір мезгілдегі өсім коэффициенті.

Негізгі қордың қозғалыс процесін бағалау және олардың қозғалысын сипаттау үшін бірқатар көрсеткіштер қолданылады.Олардың бірі негізгі қорды жаңарту интенсивтілігін көрсетеді. Ол үшін белгілі кезең ішіне негізгі қорды жаңарту коэффициенті есептеледі: К_жаң = Қ_енг / Қ _ж.аяғ, мұндағы К_жаң – жаңарту коэффициенті; Қ_енг – белгілі кезең ішінде қайтадан енгізілген (жаңадан түскен) негізгі қордың құны; Қ_ж.аяғ – негізгі қор талданып жатқан кезеңнің жыл аяғына негізгі қор құны. Негізгі қорды жаңарту процесі олардың шығуын да зерттеуді талап етеді. Бұл процесті белгілі бір кезеңге негізгі қордың шығу коэффициенті бағалайды. К_шығ = Қ_шығ / Қ _{ж. бас} ,мұндағы К_шығ – шығу коэффициенті; Қ_шығ – белгілі кезең ішінде өндірістен шығарылған негізгі қор құны; Қ_{ж. басы} – сол кезеңнің жыл басына негізгі қор құны.

• Жағдайды бағалау көрсеткіштері: жарамдылық коэффициенті; тозу коэффициенті.

Негізгі қордың техникалық жағдайының жалпылама көрсеткіші болып жарамдылық және тозу коэффициенті саналады. Тозу коэффициентінің көлемі негізгі қордың әр түрлері немесе топтары бойынша белгілі бір кезеңге мынадай түрде есептеледі: К_тозу = Т_қ / Қ _бас.қ, мұндағы К_тозу – негізгі қордың тозу коэффициенті; Т_қ – белгілі кезең ішіндегі негізгі қордың тозу құны; Қ _бас.қ - сол негізгі қордың бастапқы құны. Жарамдылық коэффициенті негізгі қордың бастапқы құнының қалдық құнына қатынасы арқылы анықталады: К_жар = Қ_қалд.қ / Қ _бас.қ = 1 - К_тозу, мұндағы К_жар – негізгі қордың жарамдылық коэффициенті; Қ_қалд.қ - негізгі қордың қалдық құны; Қ _бас.қ - негізгі қордың бастапқы құны. Негізгі қордың жарамдылық және тозу коэффициентін кезеңнің басына және аяғына есептеу қажет. Тозу коэффициенті неғұрлым төмен болған сайын, негізгі қордың техникалық жағдайы соғұрлым жақсы. 60. Ұсыныс пен сұраныс қатынасы неде?

Сұраныс пен ұсыныстың ара қатынасының өзгерістеріне байланысты бағалар қалыптасады.

Сұраныс пен ұсыныс заңдары сатушы мен сатып алушының мүдделерінің бір-біріне сәйкес келмейтінін көрсетеді. Тұтынушы үшін тауардың бағасы оның шығыны, ал сатушы үшін баға-табыс көзі. Сатушы мен сатып алушының бір-бірімен келісімге келуі сұраныс пен ұсыныстың өзара қатынасынан туындайды. Сұраныс пен ұсыныс моделінің көмегімен баға мен тауар санының арасындағы байланыстар түсіндіріледі. Бұл модельде негізгі рөл атқаратын-баға. Баға өзгергенде, сатушылар мен сатып алушылардың шешімдері де лереу өзгереді, біреулер жаңа бағаның арқасында пайда тауып қалуға тырысса, екіншілері жаңа бағадан шегетін зиянын азйтуға тырысады. Осындай жанталаса шешім қабылдау нарықтағы теп-теңдікті туғызыды және жеке мүдделерді бір-бірімен келістіреді. 61. XVII-XIX ғасырлардағы қонақ үйлердің дамуы XVII-XIX ғғ. өндірісік революция, су жолының дамуы дүниежүзілік қонақ үй шаруашылығының қалыптасуына өзіндік үлесін тигізді. Сондай-ақ, XVIII–XIX ғасырлардағы мемлекетаралық экономикалық және саяси байланыстардың өсуі, Еуропа қалаларындағы қонақ үй шаруашылығының тез дамуына ықпал етеді. Қонақ үй жұмысы үлкен табыс әкелетін маңызды салаға айнала бастады. Теңіз жағалауларында, минералды су көздері маңында табиғаты керемет орындарда ірі және ұсақ қонақ үйлер құрылыстары бой көтере бастады. Олардың уақыт өте келе техникалық жабдықталуы, қонақтарға арналып өте ыңғайлы жағдай жасалынып қызмет көрсетудің әдістері және түрлері өзгерді. Экономиканың бұл облысында компаниялар, акционерлік қоғамдар, корпорациялар және синдикаттар пайда бола бастады.Осындай біріккен ірі мекемелер өз еліндегі қонақ үй шаруашылықтарын басқара отырып, сондай – ақ басқа мемлекеттерде қонақ үй тұрғызумен айналысты. Лондонда қонақ үй синдикаты, Францияда «Қонақ үй қожайын одағы» құрылды. Бұл мекемелердің жеке иегерлері нөмірлерге бағаларын белгілеп, қонақ үй қызметкерлері мен мамандар даярлап туризмнің дамуына жағдай жасады.1906 жылы «Халықаралық қонақ үй иелерінің одағы» құрылып, әр түрлі әлем елдерінің 1700 қонақ үй иегерлерін біріктірді. Еуропаның ең ірі қалаларында қонақ үйлерді басқа бағытта пайдалану басталды. Ол жерлерде казино ойындарын өткізу, прессконфепенция өткізу қарастырылған. 62. Қазіргі кездегі қонақ үйлердің даму сипаттамалары Қазіргі «Қонақжай индустриясы» дегеніміз отельдер, мейрамханалар, барлар, курорттар, ойын – сауық үйлері, казино, сауықтыру кешендерін құрайды. Алдағы уақытта елдегі қонақ үй базасының материалдық және техникалық өсуін келесі факторлар анықтайды: Ø Қалалардың дамуы және жаңа қалалардың пайда болуы Ø өнеркәсіптің өсуі Ø ғылымның және мәдениеттің өсуі Ø өнердің өсуі Ø адамдардың материалдық жағдайының өсуі және т.с.с. Біздің елімізде қонақ үй шаруашылығы соңғы жылдары жедел даму үстінде. Аса ірі қонақ үй кешендері салынып, жеке, кіші отельдер саны артып, ескі қонақ үйлер жүйесі жаңғыртылуда. Алайда отандық қонақ үй сервисі мен қызмет көрсету сапасы жоғары дәрежеде деп айтуға әлі ерте. Себебі, аз ғана уақытқа болса да туристер үшін қонақ үй – ақылы өз үйі. Ал үйде адам өзін жақсы сезініп, көтеріңкі көңілде болып, оны әрқашан шынжүректен күтіп алатындығына, оның барлық сұранысын қанағаттандыратындығына сенімді болуы шарт. Осындай жолмен қонақ үйді туристердің екінші үйі ретінде, осы үйге үйге қайта –қайта келу тілегін қалыптастыру керек. Қонақ үйдің негізгі мақсаты – туристер үшін сапалы да саналы қызмет көрсету, оларға барлық жағдайды жасау арқылы қонақ үй өзінің деңгейін әлемдік дәрежеде көтере алады.Елімізде қонақ үй шаруашылығы соңғы жылдары даму үстінде.Аса ірі қонақ үй кешендері салынып,жеке,кіші отельдер саны артып,ескі қонақ үйлер жүйесі жаңғыртылуда. Алайда отандық қонақ үй сервисі мен қызмет көрету сапасы жоғарғы дәрежеде деп айтуға алі ерте.Алдағы уақытта қонақ үй шаруашылығының дамуы туризмнің дамуымен тікелей байланысты. 63. Қонақжайлылық кәсіпорындарындағы айналым құралдарының мені мен құрамы Кәсіпорындағы қонақ үй қызметтерін көрсету үдерісінің үздіксіз қамтамасыз ету үшін белгілі бір айналым құралдары (активтер) үнемі болуы тиіс. Айналым қаражаттары кәсіпорынның үздіксіз айналымындағы материалдық және ақшалай құндылықтардың жиынтығы болып табылады, бір цикл ішінде өзінің материалдық формасын өзгертеді және өз құнын көрсететін қызметтерге толықтай көшіріледі. Айналым қаражаттарының айналым циклі – бұл олардың жүйелі түрде қайталанып тұратын материалдық-заттай формасының ауысу үдерісі. Айналым қаражаттарының айналымы қонақ үйдің қызмет көрсету бойынша қажеттіліктерін қанағаттандыру үдерісіндегі материалдық-заттай формасының ауысуымен шартталады. Қаражат айналымының бәсеңдеуі кәсіпорынның жабдықтаушылар, сатып алушылар және банктермен есептеу жүйесінің бұзылуына әкеледі. Біріншіден, айналым құралдары міндетті түрде айналымға қатысады. Екіншіден, олар айналымнан тауарлар мен қызметтердің өткізілуіне байланысты шығады және өз құнын толығымен дайын өнім құнына көшіреді. Қонақ үй кәсіпорнының айналым құралдары 2-ге бөлінеді: айналым қорлары (дайын өнім, қайта сатуға арналған өнімдер, жүктеп тиелген тауарлар, ақша қаражаттары, қабылдап алуға арналған чектер мен вексельдер, дебиторлық борыштар); айналмалы өндірістік қорлар (өндірістік қорлар, шикізат және негізгі материалдар, сатып алынған жартылай фабрикаттар, көмекші құралдар, қосалқы бөлшектер, құны төмен және тез тозуға белгілі құралдар, жанармай, ыдыс, аяқталмаған өндіріс, болашақ уақыттағы шығындар). 64. Амортизациялық аударымдар дегеніміз не? Амортизация кәсіпорынның көптеген экономикалық көрсеткіштеріне әсер ететін маңызды экономикалық категория болып саналады, ол кәсіпорынның ағымдық жағдайына ғана емес, оның болашақта дамуына да әсер етеді. Амортизациялық аударымдар кәсіпорындардың өзін–өзі қаржыландыруының маңызды көзі болып саналады. Олар негізгі құралдар мен материалдық емес активтердің тозуы түрінде кәсіпорын шығындарына қосылып, сатылған өнім мен көрсетілген қызметтер үшін төленген қаражаттар құрамында кәсіпорынға қайта түседі. Олардың басты міндеті – ұдайы өндіріс үрдісін қаражатпен қамтамасыз ету. Амортизациялық аударым – негізгі қорлардың тозығын толтыру үшін осы қорлар құнының бір бөлшегін аударып отыру. Негізгі құралдарға амортизациялық аударымдарды есептеу үшін олардың қызмет ету ұзақтығы маңызды рөл атқарады. Объектінің қызмет ету ұзақтығы ұйымның осы объектіні пайдалану болжамын есепке ала отырып анықталады. Көп жағдайда объектінің болжамды пайдалылығы тек қана оның функционалдық пайдалығына қарай нормативтік көрсеткішіне байланысты емес (қуаттылығы, физикалық өнімділігі), сонымен қатар негізгі құралдардың моральдыө тозуына да байланысты болады. Негізгі құралдар объектісінің болжамды қызмет ету ұзақтығы жиелі кезеңде қайта қаралып отырылуы тиіс. Негізгі құралдардың қызмет ету ұзақтығын өзгертудің мақсаты - ұйымның қызмет жағдайының өзгерісіне байланысты негізгі құралдарды пайдаланудың нәтижесінде кірістер мен шығындардың арақатынасының дұрыстығын сақтап қалу болып саналады. Объектінің пайдалы қызмет ету мерзімін өзгертудің нәтижесі ағымда және болашақ мерзімде осы объектінің амортизациялық деңгейіне әсер етеді, ал өткен мерзімдегі жинақталған амортизация өзгертілмейді. 65. Қонақ үй желісі дегеніміз не? Қонақ үй желісі дегеніміз – азаматтарға, жеке туристерге және ұйымдасқан топтарға қонақ үй қызмет көрсету жүйесі. Ең алғашқы қонақ үй желісі - Cesar Ritz деп аталған. Негізінен қонақ үй шаруашылығы индустриясында 2 термин қолданылады: қонақ үй желісі, қонақ үйлер тобы.

Қонақ үй желісі	Мемлекеті
Intercontinental hotels group	Ұлыбритания
Gerdant	АҚШ
Marriott Jun	АҚШ
Accor	Франция
Choice	АҚШ
Hilton Corp.	АҚШ
Best Western	АҚШ
Starwood Hotels and Resorts World	АҚШ
Carlson Hospitality	АҚШ