Арийлер заманасы
Б.з. б 2 мыңжылдықтың бас кезі-б.з.б УІІІ ғасыр басы.Орталық Қазақстанда кен өндірілді. /Қола дәуірі /
Көшпелі мал шаруашылығы қалыптасты. Федоров, Алакөл,Дәндібай- Орт.Қаз қола дәуірінің кезеңдері.Андронов мәдениеті-тайпалық одақтардың қалыптасуы, отырықшылық өмір салты, табиғаттың ерекше құбылысына табыну.
.2 мың жылдықтың бас кезінде Қазақстан аумағында үнді-иран тілінде сөйлеген көшпенділер тайпасы өмір сүрген .Мал шаруашылығымен айналысқан. Ар,Аш,Ад,Дай,Дулу деген тайпалар көпшілікті құрған. Зороастризм дініне табынған. “Авеста ”қасиетті кітап сол кезде рухани мәдениеттің негізін құрған. Зороастризм дінінің негізін қалаушы Зоротустра пайғамбар белгілі болған .
Сақ,массагет, ғұн, қаңлы, үйсін тайпалар заманасы
Біздің дәуірімізге дейінгі ҮІІ-ІҮ ғасырлар арасында өмір сүрген.
Грек географтары Страбон “сақ” деп атаған тайпалар өмір сүрген. Көшпелі мал шаруашылығы қалыптасты. Федоров, Алакөл,Дәндібай- Орт.Қаз қола дәуірінің кезеңдері.Андронов мәдениеті-тайпалық одақтардың қалыптасуы, отырықшылық өмір салты, табиғаттың ерекше құбылысына табыну
Қытай жылнамасында бұл жерлерде Үйсін елі, Қаңлы елі, Алшын елі болғанын көрсетеді.
Қазақ еліне ұйытқы болған көне тайпалардың қадір-қасиеті ескерілген.
“Қаңлысыз хан сайламайды” деген сөз осыған куә.
Жетісуда 31 қорғаннан тұратын Бесшатыр және Есік /40 қорғаннан астам/ қорымы, Оңтүстік Қазақстанда Түгіскен және Ұйғарақ обалары, Шығыс Қазақстанда Берел /мәйәмір, берел, құлажорға кезеңдері/;Шілікті /51 қорған/патша қорымдары, Орталық Қазақстанда “мұртты”қорғандар,/ Тасмола мәдениеті/, Солт.Қаз.-Ақтау қалашығы,Маңғыстауда-Дықылтас жерлеу орны, Үстіртте- Бәйте, Қарамөңке, Терең ескерткіштері бар.
Түркі тектес тайпалар заманасы
УІ ғасыр- түрік империяларының басталу кезеңі. Ертедегі түрік мемлекеті-Түрік қағанаты шығысында Корея түбегінен басталып, батысында Қырым түбегіне дейінгі , солтүстігінде Енисейдің бас жағынан оңтүстігінде Амударияның бас жағына дейінгі кеңбайтақ жерді алып жатты. Бүкіл адамзат тарихында Ұлы Жібек жолына тең келетін сауда долы болған емес. Ол үзілістермен 1600 жылдай қызмет етті. Ортағасырлық аласапыранға тәртіп, достастық пен ынтымақтастық әкелді.Әр елдің мәдениеті өзара бір-бірін байытты, діни ілімдер тарады; Дүниежүзілік өркениеттің құндылығына айналған ескерткіштер пайда болды.
“Түркі” деген этноним қытай тарихында 542 жыл шамасында кездеседі.
Әбілғазы Баһадүр хан өзінің шежіресінде: “Түркі елінде ең алдымен аты шыққан бес ру бар”.
Олар: ұйғыр, қаңлы, қыпшақ, қалаш, қарлық.
Осы кезде Түркі қағанаты 552-603 жылдарыдүркіреп тұрды.
Бұл қағанат алғашқы феодалдық мемлекет еді.
603-707 жж Батыс Түрік қағанаты / Суяб, Мыңбұлақ/
704-756 жж.-Түргеш қағанаты/ Суяб, Тараз/
756-940 жж- Қарлұқтар мемлекеті /Тараз, Суяб, Қашғар/
942-1212 жж.-Қарахан мемлекеті /Баласағұн, Тараз/
Ер түркі тайпалары кең далада көк бөрілі байрақ астында емін-еркін өсіп-өнген.
Сақтар, ғұндар, қаңлы, үйсін, дулат, арғын, алшын, жалайыр, қимақ – оғыз, қыпшақ, қырғыз, қарлұқ сияқты тайпалар болашақ қазақ халқының негізін қалаған.
Ертедегі ислам кезінде-ақ түріктерден бірқатар аса көрнекті тұлғалар-әл-Фараби, Жүсіп Баласағұни , Махмұт Қашқари, Қожа Ахмет Яссауи ж.т.б. пайда бролды.
Жаңа мәдени орталықтар, мешіттер, кітапханалар,Шығыс университеттері –медреселер пайда болды.
Истеми қаһанның кезінде алғашқы жазу мәдениеті қалыптасты.
Қарахан мемлекетінде 960 жылы ислам мәдениеті месмлекеттік дін негізінде жарияланды.
Жаңа түрік-мұсылман мәдениеті қалыптаса бастады.