Доңғалақтары сатылы қосылысты механизм.
Бұл механизмде доңғалақ колеса параллель жазықтықта айналады және әр аралық доңғалақ тек бір көрші доңғалақпен ілініске түседі. Әр аралық білікте екі доңғалақ болады.
2.3-ші сурет
2.3-ші
суретте механизмнің схемасы көрсетілген,
онда аралық білікте 2 және 3, 4 және 5, 6
және 7 доңғалақтары айналады, жетекші
біліктетек 1-ші доңғалақ, ал жетектегі
білікте-8-ші доңғалақ.1-ші
доңғалақтан 8-ші
доңға-лаққа дейінгі беріліс қатынасын
анықтаймыз. Ол үшін алдымен жазамыз:
.
,
,
және
болғандықтан, бұл бөлшектерге беріліс
қатынасының көбейтіндісін қою арқылы
қортынды теңдеуді аламыз:
.
2.4. Планетарлы типтімеханизмнің кинематикасы.
Қаралған механизмдер схемасынан бөлек механизмдер схемасы болады, олардың айырмашылығы кейбір доңғалақтың біліктері қозғалмалы.Бұндай механизмпланетарлы немесе эпицикликалық типті механизмге жатады. Бұл механизмдер беріліс қатынасы бойынша тиімді, себебі олар, доңғалақтың аз санының өзінде үлкен беріліс қатынасын қамтамасыз ете алады.
Эпицикликалық механизмнің типтік схемасы.
2.4-ші суретте типтік схеманың бірі көрсетілген. Онда сыртқы тістері бар центрлік доңғалақ 1, ішкі тісті күн доңғалағы деп аталатын центрлік доңғалақ 3 және сателлит деп аталатын доңғалақ 2. Сателлит деп аталу себебін,ол араласатын екі айналмалы қозғалыстан алып отыр: өз білігі бойымен айналу және механизмнің ортақ осі бойымен айналу. Бұндай мүмкіншілікті сүйрегіш деп аталатын стержень типті звено береді.
2.4-ші сурет
Егер
екі
центрлікдоңғалақайналатын
болса,
онда
механизмде
жәнедифференциалдеп
аталады.
Егер
центрлікдоңғалақтың
біріайналмайтын болса,
онда
,
және меха-низм
планетарлық
деп
аталады.
Кинематиканың аналитикалық есебі.
Кинематиканың аналитикалық есебінде дифференциалды механизмдегі жетекші звеноның берілген бұрыштық жылдамдығы бойынша жетектегі звено-ның бұрыштық жылдамдығы анықталады, ал планетарлы механизмде, қозға-лысты өңдеу әдісі бойынша жетекші звено мен жетектегі звеноның беріліс қатынасы анықталады. Бұл әдіс бойынша, тірекпен бірге барлық механизмгесүйрегіштің бұрыштық жылдамдығына қарсы бағытталған бұрыштық жылдам-дықпен қозғалыс беріледі. Звенолардың салыстырмалы қозғалысының сипат-тамасы сақталған кезде, сүйрегіш тоқтайы, ал қалған звенолардың бұрыштық жылдамдықтары сүйрегіштің бұрыштық жылдамдығына азаяды. Бұл жағдай-да механизм, доңғалығының қозғалмайтын білігі бар шартты механизмге айналады. Онда жылдамдықтың келесі таблицасын құруға болады:
Звено № |
нақты механизмдегі звенолардың бұрыштық жылдамдығы |
доңғалығының қозғалмайтын білігі бар шартты механизмнің звеноларының бұрыштық жылдамдығы |
1 2 3
|
|
|
Сүйрегіш
қоғалмайды деген шартпен, бірінші
центрлік
доңғалақтан үшінші доңғалаққа қатысты
беріліс қатынасын
жазамыз.
2.4-ші суретте көрсе-тілген схема үшін:
,немесе
таблицадан сәйкес айырмашылықты
қойғаннан кейін келесі теңдеуді аламыз:
.
(а)
Теңдеудің сол жағындағы үш шаманың екеуі белгілі болуы шарт, ал үшіншісі теңдеуді шешу арқылы анықталады.
Планетарлы
механизмде, жоғарыда көрсетілгендей,
центрлік доңғалақтың бірі қозғалмайды.
Егер ішкі тістері бар 3-ші доңғалақты
қозғалмайды деп есеп-тесек, яғни
,
онда (а) теңдекті келесі түрде жазуға
болады:
.
Теңдеудің алымы мен бөлімін мүшелерге
бөліп және бұрыштық жылдам-дық қатынасын
беріліс қатынасын алмастыру арқылы
қортынды теңдеуді ала-мыз:
,
(б)
Яғни, планетарлы механизмдегі кез келгенцентрлік доңғалақтан сүйре-гішке қатыстыберіліс қатынасы бірден осы центрлік доңғалақтан, меха-низмдегі шартты қозғалмайтын сүйрегіші бар бөтен центрлік доңғалаққа қатысты беріліс қатынасын алып тастағанға тең болады.