Элементтердің жанасу сипатына қарай классификациясы.

Кинематикалық жұптың элементі– бұл берілген звено бөтен звеномен жанасу арқылы кинематикалық жұп құрған кездегі нүктелердің, сызықтардың және беттердің жиынтығы. Егер кинематикалық жұп элементтерінің жанасуы сызық бойымен немесе нүкте арқылы болса, онда кинематикалық жұпжоғарғы (4-ші классты жұп), егер бет бойымен болса, онда кинематикалық жұптөменгі (5-ші классты жұп) болады.

Жоғарғы кинематикалық жұпты механизмдер мөлшері аз жүктеме береді, бірақ үйкеліске кететін жоғалту шамасы аз және жобалау жеңіл. Бұл жұптардың элементтерін дайындау технологиясы күрделі.

Төменгі кинематикалық жұпты механизмдер мөлшері көп жүктеме береді, бірақ үйкеліске кететін жоғалту шамасы да көп. Бұл жұптардың элементтері жазықтық, цилиндрлік бет түріндегі жай формадан тұрады, сондықтан бұл жұптардың элементтерін дайындау технологиясы жеңіл болады.

1.2. Жазық механизмнің қозғалу мүмкіндігін есептеу.

Механизмнің қозғалу мүмкіндігі (немесе оның еркіндік дәреже саны) дегеніміз,механизмнің барлық звенолары анықталған қозғалыс жасау мүмкіндіктері бола-тын жалпылама (тәуелсіз) координата саны.Егер кинематикалық тізбекте: – 4-ші классты кинематикалық жұп саны, ал бұндай жұп звеноның салыстырмалы қозғалысына бір байланыс шартын жүк-тейді, сондықтан - байланыс шартының жалпы саны.

Егер байланыс шартының жалпы санын әрпімен белгілесек, онда кинемати-калық тізбектегі байланыс шартының жалпы саны:

Кинематикалық тізбектегі мүмкіндік қозғалу дәреже саны келесі теңдікпен анықталады:

Механизм – бұл бір қозғалмайтын звеносы бар және нақты анықталған қозға-лыс жасауға мүмкіндік беретін кинематикалық тізбек. Сондықтан механизмді құрған кезде оның бір звеносы қозғалмайтын (тірек) болуы тиіс, онда механизмнің мүмкіндік қозғалу дәреже саны тең болады:

, немесе

деп белгілесек( - механизмнің қозғалмалы звеносының саны),

мұнда: .

Бұл формуланы 1869 жылы академик П.Л.Чебышёв алған болатын, сондықтан Чебышёв формуласы деп аталады.

берілген механизмнің барлық звеноларының анықталған қозғалысы болу үшін қажетті тәуелсіз қозғалыс санын немесе механизмнің жетекші звеносы-ның санын көрсетеді.

Мысал. Көлденен – жоңғыш станоктың механизмі.

Берілген схемадағы қозғалмалы звенолар санын араб цифрларымен белгі-лейміз, олардың саны , 5-ші классты кинематикалық жұптың санын рим цифрларымен белгілейміз, олардың саны , 4-ші классты кинематикалық жұп бұл механизмде жоқ, яғни . Чебышёв формуласы бойынша есептеу қортындысы:

Олай болса, бұл механизмде бір мүмкіндік қозғалу дәрежесі бар, онда механизм дұрыс жұмыс жасауы үшін механизмнің бір жетекші звеносы болуы керек.

1.3. Механизмнің структуралық классификациясы. Механизмнің структуралыққұрылымы үшін л.В. Ассур принципі.

Жазық механизмніңструктурасының теориясының негізін 1914 жылы профессор Л.В. Ассур қалаған. Л.В. Ассур принципіне сәйкес, кез келген жазық механизм (1.6-ші сурет) тірек пен жетекші звенодан тұратын бастапқы механизмге қозғалу мүмкіндігі нольге тең кинематикалық тізбекті қосу арқылы алуға болады.

1.6-ші сурет

Онда механизмніңқозғалу мүмкіндігінқосынды ретінде жазуға болады: