Бақылау сұрақтары:

1. ілінісудің негізгі заңы?

2. тістің қандай профилі түйіндескен деп аталады?

3. шеңбердің эвольвентасы дегеніміз не?

4. шеңбердің эвольвентасының қандай қасиеттері бар?

5. эвольвентті функция дегеніміз не?

6. тісті доңғалақтың элементтерін ата, тістің профилі қандай сызықтармен сызылады?

7. доңғалақтың қадамы, модулі, тістің басы мен аяғы дегеніміз не?

8. доңғалақтың ойығының ені, тістің қалыңдығы қандай жерде есептеледі?

9. бөлгіш шеңбердің қандай қасиеттері бар?

10. тіс басының биіктігінің коэффициентідегеніміз не, ол неге тең?

11. доңғалақтың қандай шеңбері негізгі деп аталады?

12. доңғалақ жұбының ілінісу элементтерін ата.

13. ілінісу полюсідегеніміз не?

14. доңғалақтың қандай шеңбері бастапқы деп аталады?

15. ілінісу бұрышы дегеніміз не?

16. ілінісу сызығы дегеніміз не, активтіілінісу сызығы?

17. радиалды саңылау дегеніміз не, қалай пайда болады?

18. эвольвенттіілінісудің қасиеттері.

19. берілген контурдың ығысу коэффициентідегеніміз не?

20. қандай тісті доңғалақнольдік, оң және теріс деп аталады?

21. эвольвенттіілінісудің сапалы сипаттамасын ата.

22. қосарлама коэффициентідегеніміз не, ол ненісипаттайды?

23. меншікті сырғанау дегеніміз не?

24. неге ілінісу полюсінде меншікті сырғанаунольге тең?

25. меншіктіқысым коэффициенті дегеніміз не, ол қайда қолданылады?

4. Төменгі кинематикалық жұпты механизмніңкинематикасы.

Бұл бөлімде төменгі кинематикалық жұпты механизмнің (немесе рычагты механизмнің) кинематикасы зерттеледі.

4.1. Зерттеудің мақсаты.

1)звеньев механизм звеноларының орналасу орнын және оның нүкте-лерінің траекториясынанықтау;

2)механизм нүктелерінің сызықтық жылдамдығын және оның звено-ларының бұрыштық жылдамдығын анықтау;

3)механизм нүктелерінің сызықтық үдеуін және оның звеноларының бұрыштық үдеуін анықтау;

Кинематика есебін шығару үшін қажетті шамалар:

1)механизмнің кинематикалық схемасы және барлық звеноларының өлшемдері;

2)жетекші звеноның қозғалу заңы.

Зерттеудің әдістері:

1)аналитикалық;

2) графо-аналитикалық (орналасу орнының, жылдамдықтың және үдеудің планы);

3)графикалық дифференциалдау әдісі;

4)эксперименталды әдіс.

4.2.Аналитикалық әдіс.

Бұл әдісте механизмнің жетекші жетектегі параметрлері арасындағы функ-ционалды байланысты көрсететін математикалық теңдеулер анықталады. Ол үшін әр түрлітәсілдер мен әдістер қолданылады, мысалы векторлық контур әдісі, онда звеноның кинематикалық өлшемдерін векторлармен алмастыры-лады, сосын осыконтурды на оси системы координата жүйесіне проекциялау арқылы берілгенмеханизмнің кинематикасын сипаттайтынтеңдеулерді ала-ды. Осы мақсатта механизм схемасын тіке немесе қиғаш үшбұрыштарға бөлу арқылы қажетті математикалық өрнектер алынады.

4.1-ші сурет

Бұл әдістен бастапқы түсінік алу үшін синусты механизмніңкинематикасын қарастырамыз (4.1-ші сурет). Механизм қозғалмайтын нүктесіне қатысты айналмалы қозғалыстағы кривошиптен 1, ал кривошиптің аяғындағы нүктесі сырғытпамен 2 айналмалы кинематикалық жұп құрады. Сырғытпа жетектегі звеноның 3 вертикаль элементі бойымен қозғалады, ол қозғалмайтын горизон-таль бағыттауыш бойымен қозғалады. Бірінші этаптажетектегі звеноның орын ауыстуы мен жетекші кривошиптің 1 айналу бұрышы арасындағы байла-ныс анықталады. 4.1-ші суреттен:

–ны бірінші рет дифференциалдау арқылы жетектегі звеноның жылдамды-ғыныңаналогын аламыз:

Екінші рет дифференциалдау арқылы жетектегі звеноның үдеуініңанало-гын аламыз:

Механизмдегі қозғалыс заңын өзгертетін тәуелділігімеханизмнің орналасу орнының функциясы деп аталады. Оның оң жағындағы бойынша туынды жылдамдықаналогы (немесежылдамдықтың берiлiс функциясы) деп аталады, ал екінші туынды– үдеуаналогы (немесе үдеудің берiлiс функциясы) деп аталады. Жылдамдық пен үдеудің шамасын алу үшін орналасу орнының функциясына уақытты енгізу керек, ол үшін орнына көбейтіндісін қойып, дифференциалдаудыуақыт бойынша орындау керек.