2.1.2.2. Özel Sektör
Sağlık hizmetleri sunumunun özel sektör ayağında birçok aktör bulunmaktadır. Bunları kısaca beş gruba ayırarak sınıflandırabiliriz.
Özel muayenehanesinde özel ve tam zamanlı olarak çalışan hekimler
Özel muayenehanesinde yarı zamanlı olarak çalışan devlet memuru hekimler
Özel poliklinik, tıp merkezleri ve özel hastaneler
Kamu kurumlarında verilen özel hizmetler
İş yeri hekimleri tarafından verilen özel hizmetler. (Mollahaliloğlu ve diğerleri, 2007: 134)
Grafik 1: Hekim İş Gücü (2013)
Kaynak: Türkiye’de Sağlık İnsan Gücü Durum Raporu verileri esas alınarak hazırlanmıştır.
Uygulamada hekimlerin kamuda çalışmanın yanı sıra özel sektörde de çalışarak gelirlerini artırma eğilimleri olduğu gözlenmektedir. Ancak, başta Sağlık Bakanlığı hastanelerinde uygulanan döner sermaye ödeme yönetmeliği ile diğer düzenlemeler sonucunda özel sektörde yarı zamanlı çalışan hekim sayısında önemli düşüşler olmuştur. Hekimler ya özel sektörde tam zamanlı çalışmak ya da kamuyu tercih etmek durumunda kalmışlardır. 2014 yılında yayımlanan Türkiye’de Sağlık İnsan Gücü Durum Raporu verilerine göre 22.780 uzman, 3.758 pratisyen hekim olmak üzere özel sektörde toplam 26.538 hekim çalışmaktadır. (Solak, 2014: 33-43)
Ayrıca, Kızılay afet vb. durumlarda acil sağlık hizmeti organizasyonunda görev alırken, Yeşilay bağımlılık yapıcı maddelerle mücadele çalışmaları kapsamında yürüttüğü faaliyetleri ile bir anlamda koruyucu- önleyici sağlık hizmeti vermektedir. Bunların dışında bazı STK’larda benzer faaliyetler yürütmekle birlikte gerek kurumsal yapıları gerekse sundukları hizmetler bakımından sektörde bir ağırlıkları bulunmamaktadır.
2.2. Türk sağlik sektöründe insan gücü yapisi
Sağlıkta insan gücü, ‘kamu ya da özel tüm sağlık kesiminde toplumun sağlık hizmetini üreten personelin tamamına verilen addır. Sağlık hizmetlerinin herkese eşit düzeyde dağılması gerekmektedir. Bunun yapacak ve insanlara hakkıyla ulaştıracak insan gücünün yeterli durumda olması gerekir. Bilginin ve becerinin etkin kullanımı ile beraber, sorunları kolaylıkla çözebilecek, dünyadaki tüm insani ve mesleki kurallara uygun çağdaş sağlık hizmetinin amaçlanması gerekmektedir. Ülkede sağlık personeli yetiştirilmeli ve gerekli biçimde istihdam edilmelidir[CITATION Tür10 \l 1055].
Türkiye’de sağlık personeli sayısı yetersiz olup dengesiz dağılım söz konusudur. Sağlık personelindeki sayısal yetersizliği gidermek için tıp fakülteleri, hemşirelik yüksekokulları, diş hekimliği ve eczacılık fakültelerindeki kontenjan sayıları arttırılmıştır. Bununla paralel olarak da öğretim elemanı sayısında artış yaşanmıştır[CITATION Özk15 \l 1055].
Sağlık hizmetlerinin sunumunda insan kaynakları vazgeçilmez bir unsurdur. DSÖ ‘2000 Yılında Herkese Sağlık’ sloganıyla, öncelikle kırsal kesim ardından tüm insanlara sağlık hizmeti sunumunun verilmesini zorunlu kılmıştır. Sağlık sektöründe en önemli alanı hekimler başta olmak üzere, hemşire, ebe ve eczacılara yönelik planlamalar sağlık hizmetlerinin kalitesi ve verimi açısından oldukça önemlidir.
Türkiye’deki sağlık personelini hekim, diş hekimi, hemşire, ebe, sağlık memuru ve eczacılar oluşturmaktadır. 1969-2006 yılları arasındaki sağlık personeli verileri incelendiğinde yıllar içerisindeki en büyük değişimin hemşirelerde yaşandığı gözlenmiştir. En az değişim ebelerde yaşanmıştır. Bunun nedeni ise sezaryen doğumlardaki artış olduğu tahmin edilmektedir[ CITATION Çob091 \l 1055 ].
Türkiye’de sağlık personelinin bölgeler arası dağılımı büyük dengesizlik göstermektedir. Örneğin; Güneydoğu Anadolu’da uzman hekim başına 4800 nüfus düşerken Marmara’da 1196 kişi düşmektedir. Bunun nedeni ise bölgeler arası yaşanan ekonomik ve sosyal farklılıklarla birlikte iklim şartları, sağlık personeli, sağlık personelinin başına düşen kişi sayısı gibi unsurlar dengesizliğin nedenini oluşturmaktadır.
Sağlık personelinin dağılımı açısından en belirgin sonucu, pratisyen hekim sayısında gözlemlemekteyiz. Pratisyen hekimler, uzman hekimlerden fazladır. Tıp eğitimi verene fakültelerin mezun sayısının atmasıyla sağlık hizmetlerindeki arz taleplerinin yetersizlikleri gibi nedenler uzman dağılımı, pratisyen hekim dağılımındaki dengesizliğin nedenini oluşturmaktadır[ CITATION Çob091 \l 1055 ].