5. Sağlık Harcamaları

   1. Sağlık Harcamaları Kavramı

Sağlıklı bir ekonomi için sağlıklı bireylerden oluşmuş bir toplum, sağlıklı bir toplum için de sağlıklı bir ekonominin gerektiği açıktır. Bir toplumun sağlıklı bireylerden oluşması için temel koşul bireylere ulaşılabilir ve yeterli sağlık hizmetinin sunulmasıdır. Bu çerçevede sağlık hizmetlerin sunulmasında ve ulaşılmasında yapılan tüm harcamalar “sağlık harcaması” olarak tanımlanabilir.

Bireylerin sağlıklarını yitirmeleri durumunda başvurdukları hizmetlerin yanı sıra var olan sağlık durumunun korunmasına yönelik olan koruyucu sağlık hizmetleri için yapılan harcamalarda sağlık harcamaları kapsamında değerlendirilmelidir. (Mollahaliloğlu ve diğerleri, 2006: 12) Sağlık Bakanlığı tarafından sağlık harcaması, “Genel olarak, sağlığı geliştirme veya koruma amacını benimseyen tüm koruma, geliştirme, esenlendirme, bakım, beslenme ve acil programlar için yapılan harcamalardır. Sağlık mal ve hizmetlerine yapılan harcama piyasa üretim ve tüketiminden ölçüldüğünde, harcama basit anlamda nihai tüketim noktasında bu tür mal ve hizmetlere ödenen toplam para miktarı hakkında bilginin toplanması” şeklinde tanımlanmıştır.” (Mollahaliloğlu ve diğerleri, 2006) Sağlık Bakanlığınca yapılan tanıma baktığımızda kavrama çok genel yaklaşıldığı tedavi edici ve koruyucu sağlık hizmetlerinin yanı sıra tıbbi bakım, bakım hatta kozmetik amaçlarla yapılan harcamalarında içinde değerlendirilebileceği ve geniş bir tanımlama yaptığı görülmektedir. (Tokalaş, 2006: 26).

2. Sağlık Harcamalarını Etkileyen Temel Faktörler

Ülkelerin sağlık harcamalarına baktığımızda gelişmişlik düzeyi yüksek ülkelerin görece daha fazla sağlık harcaması yaptıklarını ve sağlık harcamalarının GSYİH içindeki oranlarının daha yüksek olduğunu görmekteyiz. Sağlık harcamalarında artışların birçok nedeni bulunmaktadır. Bu nedenleri ekonomik, sosyal ve kültürel ve teknolojik nedenler olarak sınıflandırabiliriz.

1. Ekonomik Nedenler

Ekonomik nedenlerin başında gelirin artması gelmektedir. Bireylerin zaman içerisinde gelirlerinin artması sağlık hizmetlerini olan taleplerini artırmaktadır. 1950’li yılların baslarında birçok gelişmiş ülkede sağlık harcamaları GSMH’nin % 4’ü civarında iken, 1980’li yılların başında bu pay % 10’lar düzeyinde gerçekleşmiştir. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) bir ülkede sağlık harcamalarına ayrılan payın o ülkenin yıllık GSMH’nin en az yüzde 5’i olması gerektiğini belirterek, bunu az gelişmiş ya da gelişmekte olan ülkelerin önüne ulaşılması gereken bir hedef olarak koymuştur. (Tokalaş, 2006: 25)

Sağlık hizmetlerinin nicelik ve nitelik olarak daha fazla iyileştirilmesi, kaynakların optimum kullanılması ve sağlık hizmetleri için ayrılan kaynağın artırılmasıyla olanaklıdır (Akdağ, 2008: 127).

2. Sosyal ve Kültürel Gelişmeler

Gelişmiş toplumlarda bireylerin eğitim durumları yükseldikçe sağlık anlayışı ve sağlık hizmeti talepleri artmakta, bu durum genel anlamda sağlık harcamalarını artırmaktadır. Günümüzde tüketim kültürünün yaygınlaşması dünya genelinde sosyal değer yargılarını da değiştirmiştir. Bu değişim genel olarak sağlık harcamalarını da etkilemektedir. Bireylerin önceki zamanlarda lüks olarak gördükleri bazı harcamalar artık hayatın doğal akışı içerisinde kabul görmektedir.