T.C.

………..ÜNİVERSİTESİ

………………FAKÜLTESİ

……………..ANA BİLİM DALI

LİSANS/YÜKSEK LİSANS TEZİ

TÜRKİYE'DE SAĞLIK EKONOMİSİ YÖNÜNDEN SAĞLIK HİZMETLERİNİN YENİDEN YAPILANDIRILMASINA İLİŞKİN YÖNETİCİ GÖRÜŞLERİNİN İNCELENMESİ

HAZIRLAYAN

AD-SOYAD

Danışman

AD- SOYAD

………-2016

Yemin metni

Yüksek Lisans Tezi olarak sunduğum “Türkiye de Sağlık Ekonomisi Yönünden Sağlık Hizmetlerinin Yeniden Yapılandırılmasına İlişkin Yönetici Görüşlerinin İncelenmesi” adlı çalışmanın, tarafımdan, bilimsel ahlak ve geleneklere aykırı düşecek bir yardıma başvurmaksızın yazıldığını ve yararlandığım eserlerin kaynakçada gösterilenlerden oluştuğunu, bunlara atıf yapılarak yararlanılmış olduğunu belirtir ve bunu onurumla doğrularım.

Tarih

..../..../.....

Adı SOYADI

İmza

İçindekiler

YEMİN METNİ i

ÖZET vi

ABSTRACT vii

GİRİŞ 1

BİRİNCİ BÖLÜM 2

SAĞLIK EKONOMİSİ VE SAĞLIK HİZMETLERİ 2

1.1. SAĞLIK SEKTÖRÜNÜN TANIMI 2

1.2.1. Sağlık ve Hastalık 2

1.2.2. Sağlık Hizmetleri 3

1.2. SAĞLIK HİZMETLERİNİN ÖZELLİKLERİ 3

1.3.1. Sağlık Kavramının İnsanın Temel Haklarından Olması 4

1.3.2. Sağlık Kavramının Uluslararası Bir Sorun Olması 4

1.3.3. Sağlık Hizmetleri Piyasasında Eksik Rekabet 5

1.3.4. Sağlık Hizmetlerinin Sosyal Bir Sorumluluk Olması 5

1.3.5. Sağlık Hizmetlerinin İkamesinin Mümkün Olmaması 6

1.3.6. Sağlık Hizmetleri Piyasasının Tekelleşmeye Elverişli Olması 6

1.3.7. Belirsizlik Altında Seçim Faktörü 6

1.3.8. Hastalık Riskinin ve Tüketimini Önceden Belirlenmemesi 7

1.3.9.Tüketim Seviyesinde Toplumsal Alt ve Üst Sınırların Bulunması 7

1.3. SAĞLIK HİZMETLERİNİN SINIFLANDIRILMASI 7

1.4.1. Koruyucu Sağlık Hizmetleri 8

1.4.2. Tedavi Edici Sağlık Hizmetleri 9

1.4.2.1. Ayakta Sunulan Tedavi Edici Sağlık Hizmetleri 9

1.4.2.2. Yatakta Sunulan Tedavi Edici Sağlık Hizmetleri 10

1.4.3. Rehabilitasyon Hizmetleri 10

1.5. SAĞLIK EKONOMİSİ 11

1.5.1. Sağlık Ekonomisi Kavramı 11

1.5.2. Sağlık Ekonomisinin Önemi 11

1.5.3. Sağlık Ekonomisi Kapsamı 12

1.5.4. Sağlık Ekonomisinin Gelişimi 13

1.6. Sağlık Finansmanı 14

1.6.1. Sağlık Finansman Kavramı 14

1.6.2. Finansman Kaynakları 15

1.6.2.1. Kamu ve Yarı Kamu Kaynakları 15

1.6.2.2. Özel Finansman Kaynakları 15

1.6.3. Finansman Yöntemleri 16

1.6.3.1. Doğrudan Finansman Yöntemi 16

1.6.3.2. Dolaylı Finansman Yöntemi 17

1.6.3.3. Finansman Modelleri 17

1.6.3.4. Beveridge Modeli 17

1.6.3.5. Bismarck Modeli 18

1.7. Sağlık Harcamaları 18

1.7.1. Sağlık Harcamaları Kavramı 18

1.7.2. Sağlık Harcamalarını Etkileyen Temel Faktörler 19

1.7.2.1. Ekonomik Nedenler 19

1.7.2.2. Sosyal ve Kültürel Gelişmeler 19

1.7.2.3. Teknolojik Gelişmeler 19

1.7.2.4. Şehirleşme 20

İKİNCİ BÖLÜM 21

TÜRK SAĞLIK SEKTÖRÜ YÖNETİM VE ORGANİZASYON YAPISI 21

2.1. TÜRK SAĞLIK SEKTÖRÜ YÖNETİM VE ORGANİZASYON YAPISINA GENEL BİR BAKIŞ 21

2.1.1. Anayasal ve Yasal Çerçevede Sağlık Hizmetlerinin Yürütülmesinde Devletin Rolü 21

2.1.2. Tarihsel Süreç İçerisinde Türk Sağlık Yönetimi 23

2.1.3 Türk Sağlık Sektörü Örgütlenmesi 29

Sağlık Hizmetleri Finansmanı 31

Sağlık Politikasını Oluşturan Kurumlar 32

İdari Karar Alan Kuruluşlar 32

2.2. TÜRK SAĞLIK SEKTÖRÜNDE İNSAN GÜCÜ YAPISI 38

2.2. TÜRKİYE’DE SAĞLIK DÜZEYİ 39

2.2.1. Yaşam Beklentisi 40

2.2.2. Üreme Sağlığı 40

2.2.3. Bebek Ölüm Oranları 40

2.3. TÜRKİYE'DE SAĞLIK HİZMETLERİNİN SUNUMU 41

2.3.1. Birinci Basamak Sağlık Hizmetler 41

2.3.2. İkinci Basamak Sağlık Hizmetleri 42

2.3.3. Üçüncü Basamak Sağlık Hizmetleri 42

2.4. Türkiye’de Sağlık Hizmetlerinin Finansmanı 43

2.4.1. Genel Bütçe Olanakları 45

2.4.2. Sosyal Güvenlik Katkıları 46

2.4.3. Özel Sigorta ve Diğer Finansman 46

2.5. Türkiye’de Sağlık Harcamalarının Dağılımı 49

2.5.1. Toplam Sağlık Harcamaları 49

2.5.2.Yatırım- Cari Ayrımı 50

2.5.3. Kamu-Özel Ayrımı 52

2.5.4. Hizmet Sunanlara Göre Ayrım 57

2.5.5. SGK Sağlık Harcamalarının Dağılımı 63

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM 65

YÖNTEM 65

3.1. Araştırmanın Amacı 66

3.2. Çalışma Grubu 67

3.3. Veri Toplama Aracı 68

3.4. Bulgular 68

3.4.1. Yöneticilere Göre Sağlık Ekonomisine Yönelik Kararlarda İnsan Odaklı Kararların Alınması Düzeyleri 69

3.4.2. Yöneticilere Göre Türkiye’de Sağlık Hizmetleri ile İlgili Tam ve Kesin Bilgiler Verilmesine İlişkin Görüşleri 70

3.4.3. Yöneticilerin Türkiye’de Sunulan Sağlık Hizmetlerinin Rekabet Koşullarının Düzeyine İlişkin Görüşler 71

3.4.4. Yöneticilerin Türkiye’de Sağlık Politikalarında Yapılan Düzenlemelerin Sağlık Ekonomisine Etkisine İlişkin Görüşler 72

3.4.5. Yöneticilerin Türkiye’nin Sağlık Ekonomisinin Gelişimini ve Hacmini Etkileyen Unsurlara İlişkin Görüşleri 73

3.4.6. Yöneticilerin Sağlık Hizmetine Olan Talep ve Arzı Sağlık Hizmet Fiyatlarının Ne Şekilde Etkilediğine İlişkin Görüşleri 73

3.4.7. Yöneticilerin Sağlık Ekonomisinin Gelişiminde Merkezi Yapı veya özerk bağımsız kuruluş veya yapının olması gerektiğine İlişkin Görüşleri 74

3.4.8. Yöneticilerin Sağlık Ekonomisinin Gelişmesine ve Yeniden Yapılandırılmasına İlişkin Sağlık Hizmetleri ve Kararlar Bağlamında Önerecekleri Düzenlemelere Dair Görüşler 74

TARTIŞMA 75

SONUÇ 76

KAYNAKÇA 80

ÖZET

Tarihsel süreç içerisinde her bilim dalında olduğu gibi sağlık alanında da birçok değişim süreci yaşanmıştır. İçinde bulunulan toplumun etnik yapısı, kültürü, ekonomik ve coğrafik özellikleri etkili olmaktadır. Bunların içerisinde de en önemlisi toplumun eğitim düzeyi ve toplumun eğitime verdiği değer çok önemlidir. Sağlık, hastalığın olmayışı şeklinde tanımlanmıştır. Tanımın bu şekilde yapılması hastalık kavramının ön plana çıkarmıştır.

Tarih boyunca hastalık kavramı tarihin çeşitli dönemlerinde ve farklı kültürlerde farklı şekilde algılanmıştır. Bir ülkede hastalık olarak kabul edilebilen bir rahatsızlık, başka bir ülkede hastalık olarak kabul edilmeyebilir. Hastalık kavramındaki ülkeler arasındaki bu farklılık ve değişkenlik, tıp biliminde hastalık kavramına bağlı olmayan bir sağlık tanımı yapamamış ve sağlığın tanımını hastalık kavramı ile tanımlamak zorunda kalmıştır.

Günümüzde en genel olarak kabul görmüş sağlık tanımı, Dünya Sağlık Örgütü tarafından tanımlanmıştır. Tanıma göre “Yalnızca hastalık veya sakatlığın olmayışı değil, bedenen, ruhen ve sosyal yönden tam iyilik” halidir. Sağlık hizmetlerinin sunumu ve finansmanı ülkelerin sosyal ve ekonomik yapılarıyla paraleldir. Sağlık hizmetlerinin daha etkili ve evrimli sunulması konusunda ülkemizde arayışlar sürmekte olup mevzuat, finansman, kalite konularındaki yeniden yapılandırma faaliyetleri devam etmektedir.

Anahtar Kelimeler: Sağlık, Sağlık hizmetleri, Sağlık ekonomisi, Sağlık analizleri, Sağlık tarihi