8. Аналiз падручнiкаў па беларускай лiтаратуры для 9 – 11 класаў.

Падручнік – кніга, у якой сістэмна выкладаюцца асновы навуковых ведаў па пэўным вучэбным прадмеце ў адпаведнасці з мэтамі навучання, праграмай і патрабаваннямі дыдактыкі.

Падручнік з‘яўляецца галоўнай крыніцай ведаў і сродкам арганізацыі самастойнай працы вучняў. Асноўным патрабаваннем да падручніка з‘яўляецца яго адпаведнасць прынцыпам дыдактыкі: навуковасць (выклад матэрыялу з арыентацыяй на дасягненні сучаснай навукі), даступнасць (улік узроставых асаблівасцей вучняў, наяўнасць дадатковых і паясняльных тэкстаў і дыферэнцыраваных заданняў), нагляднасць (наяўнасць ілюстрацыйнага матэрыялу, узаемасувязь падручніка з нагляднымі дапаможнікамі), сістэмнасць (паслядоўны выклад матэрыялу ад простага да складанага, падзел падручніка на раздзелы і тэмы), сувязь тэорыі з практыкай (наяўнасць пытанняў і заданняў).

Сучасны падручнік па беларускай літаратуры мае агульнапрынятую структуру, якая ўключае ў сябе галоўны кампанент (гэта тэкст) і шэраг пазатэкставых кампанетаў. Найчасцей аўтары падручнікаў выкарыстоўваюць тэксты-апісанні, тэксты-аповеды, тэксты-разважанні.

Да пазатэкставых кампанентаў адносяцца: прадмовы, ілюстрацыі, пытанні, заданні, памяткі, табліцы, заўвагі, подпісы да ілюстрацыйнага матэрыялу, дадаткі, змест, паказальнікі і інш.

Падручнікі для агульнаадукацыйных устаноў адукацыі ствараюцца ў адпаведнасці з вучэбнай праграмай, што трэба разумець як адпаведнасць структуры, аб‘ѐму ведаў, характару фарміравання ў вучняў агульнанавуковых і спецыяльных уменняў і навыкаў, адпаведнасць прынятай канцэпцыі адукацыі па прадмеце і патрабаванням методыкі яго выкладання.

Па форме выкладання вучэбнага матэрыялу падручнік павінен быць дакладным, сціслым, напоўненым змястоўным, абагульняльным і разам з тым канкрэтным матэрыялам.

Падручнік для школы павінен выконваць выхаваўчыя функцыі і сваім зместам адпавядаць ідэалогіі беларускай дзяржавы.

У сучасных агульнаадукацыйных установах Беларусі пры вывучэнні беларускай літаратуры вучні V–VІІІ класаў карыстаюцца падручнікамі-хрэстаматыямі, а ІХ–ХІ класаў – падручнікамі гісторыка-літаратурнага тыпу і хрэстаматыямі.

У падручніках гісторыка-літаратурнага тыпу змешчаны матэрыял аглядавага і манаграфічнага характару. Аглядавыя тэмы прысвечаны аналізу развіцця беларускай літаратуры на пэўным гістарычным этапе. Аглядавая тэма, як правіла, папярэднічае вывучэнню манаграфічных тэм і з‘яўляецца звязуючым звяном у сістэме літаратурнай адукацыі, аб‘ядноўвае агульнай ідэяй творчасць розных пісьменнікаў, якія вывучаюцца манаграфічна. Манаграфічная тэма, прысвечаная жыццю і творчасці аднаго пісьменніка, канкрэтызуе веды пра літаратурны працэс пэўнага перыяду, якія вучні атрымліваюць на аглядавым уроку. Састаўнымі часткамі манаграфічнай тэмы ў падручніку з‘яўляюцца матэрыял пра жыццѐвы і творчы шлях пісьменніка і тэкстуальны аналіз асобных твораў, вылучаных праграмай для вывучэння або для дадатковага чытання. Акрамя аглядавай і манаграфічнай тэм, у падручнікі гісторыка-літаратурнага тыпу аўтары ўключаюць матэрыял, звязаны з вывучэннем тэарэтычных і гісторыка-літаратурных паняццяў. Вучэбны матэрыял у падручніках гэтага тыпу суправаджаецца метадычным апаратам: пытанні і заданні, якія адпавядаюць узроставым і інтэлектуальным асаблівасцям вучняў, памяткі для выканання некаторых прапанаваных ў падручніку заданняў, слоўнік літаратуразнаўчых тэрмінаў.

У хрэстаматыях для ІХ – ХІ класаў у поўным аб‘ёме пададзены творы малой формы, а вялікія памерам творы толькі ўрыўкамі, змешчаны пытанні і заданні да прачытаных твораў.