51) Шөмішті және қалақшалы конвейерлердің қолдануы

Шөмішті элеваторды өндірістің көптеген саласында қолданады. Құрылыс материалдары өнеркəсіп орындарында шаң тəрізді, түйіршікті жəне кесекті жүктерді; тағам өнеркəсібінде дəн дақылдарын, ұн жəне тартылған басқа өнімдерді, ал полиграфияда дайын өнімдерді тасымалдау үшін пайдаланады. Барлық өнеркəсіпте вертикальді элеваторлардың негізгі параметрлерін МЕСТ 2036-77, ал көлбеулі элеваторларға - МЕСТ 12864-69 стандартымен бекітеді. Өнімділігі Q = 5...500 т/сағ ұн мен бидайға арналған шөмішті элеваторлардың (оларды «нория» деп атайды) параметрлері МЕСТ 10190-79 стандартында келтірілген. Оларды көтерудің 60 м-ге дейінгі биіктікте жəне шөміштері 4 м/с жылдамдығында бидай қоймаларында пайдаланады. Жалпы құрылымы Ленталық элеватордың екі – жоғарыдағы жетекші 1 (10.2 а-сурет) жəне төмендегі керілмелі 2 барабандары арасында –төгілмелі жүкті тасымалдауға арналған шөміштері 4 бекітілген лента 3 тұйықталып керілген. Конвейердің жылжымалы бөлшектерін қорғайтын негізгі құрылымы 2…4 мм қалыңдықтағы болат қаңылтырмен қапталған бұрыштық каркастары бар, пісірілген қаптама болып табылады. Қаптаманың төбесіне жетекші біліктің подшипниктері, ал төмен жағына керілмелі біліктің подшипниктері орналасқан. Қаптама төменгі

10.2-сурет. Шөмішті элеваторлар: а – вертикальдік; ə – көлбеулі; 1 – жетекші барабан, 2 – керуші барабан, 3 – лента, 4 – шөміш, 5 – табандық, 6 – жоғарғы бөлігі, 7 – қақпақ, 8 – ендірме, 9 – құйғыш, 10 – жүк түсіретін құбырша, 11 – электрқозғалтқыш, 12 – тоқтатқыш; 13 – бұрандалы құрылғы; 14 – бағыттауыш тиектер; 15 – тіреуіш каток

Тартқыш элементке бекітілген қалақша арқылы науа немесе жазық төсем бойынша жүктерді тасымалдау, сүйрету қағидасына негізделген конвейерлерді қалақшалы конвейер деп атайды. Қалақшалы конвейерлерді төгілмелі, сусымалы, майда, орташа, ірі кесекті əрі қоспалы сияқты түрлі материалдарды тасымалдауға пайдаланады. Пайдаланудың əмбебаптығы тасымалдау машиналары арасында кең таралған, ал жұмыс жасау тармағын есептегенде, ленталық конвейерге қарағанда, анағұрлым жоғары болып саналады. Оларды теміржол жəне су көлігінде, құрылыс материалдарын жасайтын өндірісте, көмір жəне тағам өндірісінде пайдаланады, сонымен қатар, полиграфияда қағаз қалдықтары мен макулатураны тасымалдауда қолданады. Конвейерлерді қалақшаның түрі бойынша ажыратады, олар биік жəне аласа орналасқан, ал құрылымы бойынша контурлы немесе тұтас болады. Тармақтардың жүктелуі бойынша қалақшалы конвейерлерді бір (жоғарғы немесе төменгі) жұмыстық тармағына жəне жүкті бір-біріне қарама-қарсы тасымалдау екі жұмыстық тармағы бар конвейерлерге бөлуге болады. Жүкті тасымалдаудың бағыты бойынша горизонтальді, көлбеулі, вертикальді жəне аралас бағытты конвейерлері болады (9.7-сурет). Жүктің тасымалдану тəсілі бойынша мөлшерлік сүйрету жəне тұтас сүйретіп тасымалдайтын конвейерлерге бөлінеді. Конвейердегі тізбектер саны жүктің мөлшеріне жəне жұмыс өнімділігіне байланысты: науа ені кіші болғанда, бір тізбекті немесе ірі кесекті, жүкті тасымалдауға арналған сəтте екі тізбекті шынжырлар қолданады.