- •Г.И. Ватаманова, ж.Г. Сизева, е.Н. Ярошенко
- •Условнöй пасъяс
- •Гожся лунö.
- •Радейтана дзоридз.
- •Медводдза чери.
- •Гожся салат.
- •«Пöла-мачöн» ворсöм.
- •Гожся лунö.
- •Скорпион.
- •Мый вöзйöны сёйны кодзувъяс?
- •Солнечный салат.
- •Мöд мамъяс.
- •Нэм чöжыс чужанiнас.
- •Радейтана велőдысь.
- •Чöскыд шыр.
- •Ми пöжасям.
- •Пöкрöв лун – вöралысьяслöн праздник.
- •Картупеля тшак.
- •Маа лымвый.
- •Мый тэнад юр вылад?
- •Гöсьтъяс.
- •Праздник пызан.
- •Крокодил Геналöн сьыланкыв.
- •Праздник пызан сайын.
- •Кöчлöн праздник.
- •Тупöсь нянь.
- •Быстрый олень.
- •Вотчисны.
- •Миян школа.
- •Школа йылысь сьыланкыв.
- •Кывпесанъяс
- •Куим рöма дöрапас.
- •Евгений Александрович Игушев.
- •Водз чеччö да этша печкö.
- •Финн шусьöгъяс.
- •Финн нöдкывъяс.
- •Иван Ильич Белых.
- •Выль пась.
- •Воисны сьöд ракаяс.
- •Берба лун.
- •Трöичаса кыдз
- •Крапивный салат.
- •Маръямоль.
- •Нюр вылын вотчигöн.
- •Пелысь пу.
- •Катшасин.
- •Бурдöдчан быдмöгъяс.
- •Лежнöг.
- •Велöдöм материал вынсьöдöм
- •Арын пуяс.
- •Менам радейтана велӧдысь.
- •Миян школа.
- •Черинянь.
- •Содтöд. Приложение
- •Лыдакывъяс гижам
- •Морта нимвежтасъяс Асалан, Босьтан, Сетан падежъяс серти вежлалöм
- •Роч предлогъяс да коми вежлöг суффиксъяс
- •Кадакывлöн кадъяс серти вежласьöм
- •Колян кад
- •Юриндалысь
Ми пöжасям.
Мамö талун няньшом вöчис, Пуктіс лым кодь еджыд пызь. Мамö вöчö вöсни сöчöн, А ме тэча нöкъя рысь. |
Öдъя пачным регыд ваймас – Воис нянь пöжалан кад. Рыська шаньга бура банъяс, Чöскыд няньлы быдöн рад. |
А. Булышева
…удж. Лыддьöй «Алöй лента» романысь юкöн. Вочавидз юалöмъяс вылö.
Пöкрöв лун – вöралысьяслöн праздник.
Марпа лöсьöдіс сёйны – вольсаліс еджыд пызандöра, ваяліс пирöгъяс да шаньгаяс, паськöдіс пызан шöрö черинянь. Дерт, эськö первой чай юны бурджык, да самöварыс абу, а йöзлысь талун он босьт, аслыныс колö.
– Пуксьöй, гöсьтъяс, сёйыштöй няньöн-солöн.
Марпа век котраліс пачводзсянь пызан дінö. Майбыр, сылöн эм мыйöн гöститöдны, ставсö чöжöма праздник кежлö: разнöй яй – сьöла, тар, дозмöр, кöч жаритöма и пöжалöма, сэсся налим , кык пöлöс чомöр, кык пöлöс ляз – льöмйысь и чöдйысь, мырпома да öмидза йöв. Вотöсъяссö Марпа кöтöдöмöн видзöма. И медбöрын – йöла кисель. Гöсьтъяс сёйисны и шензисны:
– Быдтор жö нин лöсьöдöма Марпуш. Да öд ставыс сэтшöм чöскыд!
В. Юхнин серти
чомöр – традиционное кушанье, подаваемое на празднике; приготовляется из толокна или ячменной муки на масле
ляз – кисель, приготовляемый на солоде из толченных или молотых ягод
? Висьталöй, мыйöн чöсмöдлісны гöстьясöс важöн Пöкрöв лунö?
Мыйöн чöсмöдланныд ті гöсьтъясöс?
Рисунок: вид рекламной листовки с рисунками. На этом листе текст: |
… удж. Лыддьы да гöгöрво висьтсö. Кыдзи шусьöны татшöм сикас висьтъясыс?
Ёртъяс, ньöбöй йöв! Тайö медся колана вöлöга, сэні уна витамин да аминокислота. Йöв колö юны кагаяслы, медым бура быдмыны, челядьлы, медым лоны сюсьöн да тэрыбöн, висьысьяслы, медым öдйö бурдны. Унатор вöчöны йöлысь: вый, рысь, нöк, шомйöв, сыр, лымвый, юмйöв. Йöв колö юны, медым лоны дзоньвидзаöн, сюсьöн, крепыдöн.
Лöсьöд ассьыд вöзйöм. Петкöдчы ёртъяс водзын.
Рисунок: в столовой - зал и раздача. В зале едят люди. На раздаче работник столовой и клиент. |
Сёрнит ёртыдкöд.
- Видза оланныд!
- Бур лун! Мый сёянныд?
– А мый тіян эм?
- Миян эм …
– Ме кöсъя…
- Зэв бур! Со тiян сёян-юан.
– Уна-ö месянь?
– Тіянсянь … шайт … ур. Нянь да сов!
- Аттьö!
… удж. Вуджöд шусьöгъяссö. Аддзы роч кывйысь лöсялана пöв.
Он кö уджав, эн и сёй. Гудралін рок, эн жалит и вый. Öти уджалö, а сизимöн нянь куд видзöны. |
Ыж яйысь юква он пу. Кыйтöм дозмöрсьыд шыд он пу. Шыд да рок – медбур вок. |
Т Тöдмав ребусъяс. Дзеб ребусö 2-3 сёян-юан ним.
…удж Лыддьы да вуджöд.
Картупеля тшак.
Корйöн пуöм картупель весавны да вундавны торъяс вылö. Весавны сідзжö лук, мыськыны сійöс да вундавны. Сэсся сэтчö жö содтыны вундалöм сола тшак. Ставсö мичаа гудравны и кöнтусьвыявны.
Вотöса йöв.
Позьö вöчны пувйысь, чöдйысь, чöдлачысь, озйысь, öмидзысь. Вотöссö, öмидз кындзи, колö мыськыны, пуктыны тасьтіö. Сэсся кисьтыны сэтчö кöдзыд йöв. Кöр серти содтыны сакар.
Маа лымвый.
Пуктыны лымвый ичöт дозъясö. Вылыссö кисьтавны маöн. Мичмöдны öрекöн да зыртöм шоколадöн.
Дасьты гортад бöрйöм рецепт серти сёян.
ÖТВЫВТАН да торйöдан Вежлöгъяс. СОЕДИНИТЕЛьный и лишительный падежи
|
||||||||||||||
эмакыв нимвежтас |
+ |
-кöд -тöг |
= |
Мамкöд, öшинькöд орччöн Ёрттöг, паньтöг
|
С мамой, рядом с окном, без друга, без ложки |
|
||||||||
Шуам: Ме радейта сёрнитны мамкöд. Öшинькöд орччöн сулалö пызан. Ёрттöг быдöнлы гажтöм. Паньтöг шыдтö он сёй. |
|
|||||||||||||
Босьт тöд вылö
-кöд содтам ловъя эмакывъяс дорö; ловтöм эмакывъяс дорö содтам сэк, кор эм орччöн кывбöр.
Шуам: гуляйта понкöд сулалö шкапкöд орччöн
ёртася нывкакöд куйлö небöгкöд орччöн
… удж. Бöрйы лöсялана вежлöг суффикс.
Талун ме ордö локтасны класса ёртъяс. Асывсянь ми пöч… пöжасим. Сэсся мам… дасьтiм лымвый. Батьö ветлiс лавкаö сок... да лимон….
Пуксим пызан сайö. Ме веськалi Настук… . Сiйö радейтö тшай лимон…, а лымвый öрек… .
Кутшöм лöсьыд коллявны прöст кад котыр… да ёртъяс… !
… удж. Комиöд сёрникузяяс.
Мы ходили в магазин с папой.
Стол стоит рядом с окном.
Бабушка пьет чай с медом.
Я ем макароны вилкой.
Тётя пьёт чай без сахара.
Ложка лежит рядом с тарелкой.
Сестра ест суп без хлеба.
Брат играет с котёнком, мячиком.
Мама мешает суп большой ложкой.
Дети делали покупки без взрослых.
Лöсьöд асшöр удж «Менам радейтана сёян-юан». Вöдитчы планöн.
Сёян-юанлöн ним.
Вöлöга.
Дасьтöм.
Этш петкöдлан кывъяс. (Нянь да сов! Тшай –сакар! Чöскыда сёйны! Кывтö эн(ö) ньылышт(öй)!)
Паськöм. Вузасянiнын.
воссьыны – открываться пöдласьны – закрываться пажын кад – обед бöрйыны – выбрать видлыны – померять стöч – впору, как раз мичмöдчыны, вöччыны – наряжаться мичмöдчантор – украшение |
тöрны – влезать векни, векньыд – узкий паськыд – широкий кузь – длинный лöсявны – подходить исерга – серьги сикöтш – бусы чунькытш – кольцо |
… удж. Лыддьы да вочавидз юалöмъяс вылö.
Кузь пызан сайын пукалісны нин унаöн. Мужикъяс ситеч либö сатин дöрöмаöсь, тугъя вöньясöн вöнясьöмаöсь, тошъяс сыналöмаöсь, юрсияс выялöмаöсь праздник лун кузя. Нывбабаяс сикöтшъяс, исергаяс да мича рöма лентаяс öшлöмаöсь. Олöма нывбабаяс гöрд, виж бабаюраöсь. Томджыкъяс мича шöвк сунисöн да бисерöн вышивайтöм кокошникаöсь, мукöдыс сыръя дора мича чышъянаöсь пельпомъясныс вылын. Ас кыöм сера чулкиаöсь, кокньыдик гожся кöмаöсь. Мича видз выв бобувъяс кодьöсь.
Г. Фёдоров «Востым» романысь
? Мый важöн новлiсны коми аньяс да мужичöйяс?
Мыйöн торъялiс аньяслöн да нывъяслöн паськöмыс?
Рисунок: Женский и мужской национальные костюмы (Ижемский, Лузско-Летский, Усть-Куломский) |
… удж. Сюся видзöдлы коми паськöмсö. Серпасав да мичмöд коми серöн водздöра да вöнь.
Рисунок: не разукрашенные передник и пояс. |
Тöдмась коми серъясöн.
Рисунок: коми орнамент в таблице |
|||
Грабли Куран |
Мужчина Мужичöй |
Солнца Шондi |
Чум |
Следы Кок туй |
Филин Сюзь |
Чайка Каля |
Молодой олень Том кöр |
Оленевод Кöр видзысь |
Баран Меж |
Корова Мöс |
Взрослый олень Верстьö кöр |
Лось Йöра |
Утка Чöж |
Дерево Пу |
Ель Коз |
Т Тöдмав юржугöд.
Лыдакыв. Имя числительное Сложнöй лыдакывъяс гижсьöны öтлаын. |
|||
Шуам: |
тыр дасаяс сизимдас кöкъямысдас öкмысдас |
тыр сёаяс |
|
кыксё куимсё нёльсё витсё |
квайтсё сизимсё кöкъямыссё öкмыссё |
||
Составнöй лыдакывъяс гижсьöны торйöн, артмöны кык либö унджык кывйысь. |
|||
Шуам: |
кыксё нелямын öти сюрс сё сизимдас кык кык сюрс кöкъямыс |
||
… удж. Гиж ас йывсьыд, содтав лыдакывъяс.
Меным … арöс. Тушалöн кузьтаыс … метра … сантиметра. Сьöктаöй … килограмм. Новла … размера паськöм, … размера кöмкот.
… удж. Лыддьы да гöгöрво. Вочавидз юалöмъяс вылö.
