.Бмқ тағдыры, тотығуы, энергиялық құндылығы.

Клеткаға түскен БМҚ-ның біршамасы қан тамырларының ішіндегі липолиз арқылы ЛП-пен ХМ-нан бөлінген БМҚ болып табылады. Басқалары осы клеткада синтезделетін БМҚ-дар. БМҚ-дарда липидтердің синтез процессіне жұмсалады. Әрбір органның спецификалық липидтерін түзуге қажет. БМҚ-ның негізгі мөлшері g-тотығу нәтижесінде энергия бөледі. БМҚның тотығуын g-тотығу дейтін себебіміз орындарындағы көміртегі өзгеріске ұшырап тотығады, БМҚның тотығуының тағыда басқа түрлері бар. Бірақ негізгі тотығу g-тотығу болып саналады. G-тотығу митохондрияларда, май тканьдерінен басқа барлық тканьдерде, әсіресе бауырда, бүйректе, жүрек бұлшықеттерінде, өкпеде өте интенсивті жүретін, көп энергия бөлетін катаболикалық процесс, тек қаныққан, тізбектері тармақталынбаған БМҚ-ы тотығады. Құрамындағы бір қос байланыс бар қанықпаған БМҚ-ы алдын-ала тотықсызданады. Жұп көміртегі атомдары бар БМҚ-ы біздің организмде көп болғандықтан, ең алдымен олардың тотығуын қарастырайық:

g-тотығудың принціпі көптеген реакциялардың нәтижесінде тотығатын БМҚнан жүйелі түрде екі көміртектен тұратын компрнент ацетил-КоА түрінде бөлініп, БМҚ-дардың тізбегі қысқарады.

Тотығар алдында БМҚ АТФ пен HSKoA аралық активтенеді. Сөйтіп активті карбон қышқылы түзіледі, бұл қосылысты ацил-SКоА деп атайды. Бұл процесс митохондрияның сыртқы мембранасының бетінде өтеді. Карнитин деген витаминге ұқсас тасымалдайтын зат карбон қышқылының қалдығын митохондрияның мембранасынан өткізеді, сонда құрам бөліктеріне ыдырап кетеді. Басқа реакциялар митохондрияда жүреді.

Ацил-SКоА ФП-пен(ФАД) дегидрленіп, дегидроацил SКоА түзеді. ФП ФПН2-ге айналады. Түзілген дегидроацил SКоА суды қосып алып(дегидратацияланып)g-гидроксиацил SКоАға айналады. Су қосылғанда және g-көміртегі атомдарның арасындағы қос байланыс үзіліп, сутегі атомы g-көміртекке ал ОН тобы g-көміртегіне жалғасады. G-гидроксиацил КоА ПФ-термен тотығып, g-кетоацил КоА түзеді. ПФ гидрленеді. G-кетоацил-КоА НSКоА-ны қосып алады, бұл кезде a-және g-көміртектері арасындағы байланыс үзіліп кетеді, соңғы екі көміртегі ацетил-КоА түрінде бөлінеді, ал БМҚ-ның қалдығы КоА-ны қосып алып активті түріне айналады.

Белоктар алмасуындағы бауырдың ролі

Бауырда:

Ішекте түзілген улы өнімдері күкірт эфирі, глюкурон эфирі түрінде усыздандырылады.

Қан плазмасының белоктары синтезделеді.

Глютамин және аспарагин қышқылының дезаминденуі.

Мочувина синтезі

Ферменттер синтезі, апопротеиндер, трансферрин, ферритин синтезі

Зәр қышқылының синтезі

Дезаминдену

Декарбоксилдену

Қайта аминдену процесстері өтеді

Соңғы өнім түзіледі

Аралық алмасу жүреді

Кератин синтезі

. Липопротеидтер, түрлері, түзілетін орны, липопротеидтер құрамының ерекшелігі мен функциялары. Олардың холестерин және ТАГ алмасуындағы ролі.

Липопротеидтер-жәй белоктан және простетикалық топтан турады. Өзара әлсіз байланыспен байланысқан әртүрлі липид өкілдерінің молекуласынан туратын комплекс(фосфолипидтер, холестерин, триацилглицериндер-ТАГ). Липопротеидтер қздерінің құрылысы бойынша баска күрделі белоктардае ерекше, табиғатта кең таралған.липопротеидтердің 2 түрі болады.1-бос липопротеидтер-қанның құрамында болады.2-құрылымдық липопротеидтер-биомембрана, ЭПТ,және клеткалардың баска органеллелар курамында кездеседі. Құрылымдық липопротеид құрылысы-белоктары молекуцлалары ішінде, ал липидті құрам бөліктері сыртында орналасады. Бос липопротеидтердің құрылысы- мицелла тәрізді,суда ериді, бул комплекс ортасында гидрофобты ядро,ал белоктар мен фосфолипидтер сырткы гидрофилді кабатын түзеді. Гидрофобты ядроның құрамында ТАГ және холестериннің эфирлері болады. Бос липопротеидтер курамына кіретін липидтерге байланысты: тығыздығы жоғары,төмен тығыызды және тығыздығы оте томенлипопротеидтер болып болинеді. Липопротеид курамындағы белокты болими- апобелоктарда әртүрлі болады. Қазіргі кезде апобелоктын 8 түрі белгілі: апо-А-1, апо-А-2, Апо-В,апо-С,апо-Д, апо-Е. Булар арнайы ткандерден липидтердің шығуын немесе тусуін реттейтін сигналдарды әкеледі.

Липопротеидтербелок пен байланысқан әртүрлі липидтер,ХМ сияқты липидтерді тасымалдауға қатысады.Қанның құрамында хиломикрондардан басқа a- және b-липопротеидтер болады.Липопротеидтердің синтезі бауырда,яғни бауырдағы триглицеридтердің,фосфатидтердің,хоолестериннің және ақуыздың қатысуымен жүреді.Бауырда синтезделген липопротеидтер қанға түседі.Қазіргі кезде,бауырда тек қана пре-B-липопротеидтер сосын қанда синтезделеді.a-липопротеидтердің синтезі a-голбулиндерден b-липопротеидтердің синтезі бір- бірімен тығыз байланысты.a-Липопротеидтердің молекулалық салмағы 200000-300000 дейін,бұл липопротеидтердің жеңіл фракциясы.a-Липопротеидтердің 50% жуығы ақуыздан тұрады.Холестерин мен оның эфирлері аз кездеседі.B-Липопротеидтер құрамында ақуыздар мен фосфатидтердің гидрофильді молекуласы болғандықтан оңай еритін фракцияға жатады.Олардың молекулалық салмағы 3200000,25% ақуыздан ,75% майдан оның ішінде 4\3 бөлігін холестерин және оның эфирлері алады.B-Липопротеидтерде 700 молль холестерин 1800 моль холестериннің эфирі 900 моль ФЛ 400 мооль ТАГ болады. Дегенмен ақуыздың молекулалары шеткейде орналасқандықтан B-Липопротеидтер де суда ериді.B-Липопротеитер мен a-липопротеидтер ұлпаларда энергия көзі мен пластикалық материал үшін қолданылады.Кейбір науқастарда, мысалы,аторесклероз,ревматизм ауруларында қандағы B-липопротеидтердің мөлшері шамадан артық болады.Құрамының ерекшелігі-тығыздығы өте томен,жылдамдығы электрофорез кезінде әртүрлі жылдамдықпен жүреді.Холестерин атқаратын рөлі-бауырда синтезделген ТАГ-ді май тканіне тасымалдайды.ТАГ-ің рөлі-хоолестеринді бауырдан басқа тканьдерге тасымалдау.