4. Астықты белсенді желдету

Астықты белсенді желдету қазіргі уақытта жартысынан көбі бидай қондырғылары белсенді желдеткіш қондырғыларымен қамтамасыз етілген. Бұл қондырғыға жылына көптеген шығын шығады. Белсенді желдеткіш өткізгіш астық массаның негізінде қолданады. Ауа тығыздалған кезде ауа алмасу болады. Желдеткіш астықты +100 төмендетеді. Осы температура астық үйіндісі суытылған жəне сақтауға қолайлы болады.

Жағымсыз атмосфералық ауа жағдайда ылғалды 55-60% жылытады, ылғалдың 13-14%-ы астықты кептіреді ылғалды тез арада жою үшін астық массасына байланысты ылғалды 35-60%-ға дейін реттейді.

Соған байланысты тепе-теңдікті қамтамасыз ету үшін бидайды кептіру арнайы режімде жүргізіледі.Белсенді желдетудің маңызы бар.Тұқымды сақтау барысында ыстық пен құрғақ көмірқышқыл газ бөлінеді. Басқа газдардан күшті оттегі төмен себіліп концентрленеді. Ұзақ сақталу мерзімін қамтамасыз ету. Оттегі көп жерде, микробтар өледі. Желдету, ауаны тазалау тұқымдардың ұзақ сақталуын қамтамасыз етеді.

Ұзақ сақтауды қамтамасыз ету үшін тұқымды кептіреді жəне мұздатады. Бірақ түрін қалыпқа келтіреді. Ең төменгі температурада тұқымылғалдылығы бидайға қарама-қарсы əсер етеді. Сондықтан тұқымды желдету жылы ауамен 18-36 температурада мөлшерлеп суытады. Энергияның жоғарылауы көктемде суық тұқымды белсенді желдеткіштің көмегімен жылытады.

Ең жақсы мұздату Поволжиде орын алған, теріс температурада 127 күннен 164 күнге дейін мұздатуға болады, ал Орал, Батыс – Сібір жəне Солтүстік Қазақстанда 161 күннен 203 күн аралығында мұздатуға болады.

Астықты мұздатқан кезде физиологиялық жəне биохимиялық үдерісті тоқтатып қоймай, астықты құртатын зиянкестерді жояды. 40 температурада олар жойыла бастайды, ұзақ тұрса өшіп қалады. Астық -150 температурада болғанда көптеген кенелер мен 277 жəндіктер бір тəулікте өледі. Осыған байланысты зақымданған астыққа кері температурада желдеткен дұрыс. Астықты жəне тұқымды кептіру үшін желдету. Бір жағдайларға байланысты астықты кептіру қиын немесе мүмкін болмаса қолданылады, мысалы, тұқымдарға зақым келмеу үшін шикі жүгеріні жасарту оларды бірінші кептіреді одан кейін жасартады. Атбас бұршақты жай үйінді кезінде желдетіледі, астықты кептіру кезінде семиядолиға орналасады, майкенені Əдетте, кептіру камерасында, жүгері зауыттарында кептіреді.

Электр энергиясының шығыны. Мұндай бидайдан алынған ұн сақтауға қолайсыз жəне пісуі нашарлайды.

Қорытынды

Астықты орып жиналтанан кейінгі мезгілдегі сақтау шарттары мен оны қабылдау кәсіпорындарына тасымалдап жеткізуді мұқият, қалтқысыз орындау керек.

Астық қабылдау кәсіпорындарына жиналған дән түсімінің бірер бөлігін әкеліп өткізеді. Көпшілігі қырманда алдын ала өңдеуден өтеді де колхоз, совхоз қоймаларында уақытша сақтала береді. Кейбір партиялар үшін бұл мерзім бірнеше сағат пен тәуліктен бір айға, кейде одан кепке созылады. Осы кезде дәнге әртүрлі құрт-құмырсқа, және кенелер зиян келтіруі ықтимал. Ауа райы қолайсыз болса дән дымқылданып өніп кетеді де неше түрлі шыбын-шіркей тәрізді жәндіктердің өсіп мекендей бастап, астықтың өздігінен қызуына әкеліп соғады.

Жаңа жиналған астықтың бұзылуының тағы бір себебі өткен жылдың сабан-топан секілді қалдыктарынан тазартылмаған қырманға не егістік алаңшаларына қабылданып түскендігінен де болуы мүмкін. Мұндай дәнге мұқият карап, тиісті күтім жасамаса, ол дымқылданып ылғалдылығы артып өздігінен кызуға шалдағады. Бұл құбылыс жаңа орылған астықта өте тез өрбіп кетеді. Ал дәнді қызған күйінде астық қабылдау кәсіпорындарына әкеліп өткізуге болмайды, мемлекеттік түгілі, қай тұрғыдан болса да, мұны заң бұзушылық пен қылмыскерлік деп бағалайды. Дән сапасының төмендеуі мен шығыны астықты тасымалдау барысында да орын алып қалатынын естен шығармау керек.