Тарау бойынша әдебиеттер

Аринов Қ.К., Шестакова Н.А., Гордеева Е.А., Основы семеноведения. Акмола, 1995.

Аринов К.К. Влиянме фракционирования на посевные качества семян яровой пшеницы. Вопросы агротехники зерновых культур в Северном Казахстане. Труды ЦСХИ. Т8, вып. 5, г. Целиноград, 1972.

Аринов К.К. Посевные качсетва и урожайные свойства семян пшеницы . Ж. Селекция и семеноводство, 1981, № 6.

Аринов К.К., Лазник Э.Ф. Семена, ТУР и урожай зерна твердой яровой пшеницы, Пути интенсификации производства зерна в Северном Казахстане. Труды ЦСХИ, г. Целиноград, 1987.

Аринов К.К., Гордеева Е.А. Семенная продуктивность яровой твердой пшеницы при орошении. Материалы научно-практической конферещии "Научные аспекты развития с.-х. в Северном Казахстане в новых условиях хозяйствования" г. Кокшетау, 1994.

Караміпук З.П., Муранец А.П., Аринов К.К. Вредоносность альтернариоза семян твердой пшеницы. // Вестник с.-х. науки Казахстана, 1987, № 2.

Межгосударственный стандарт. ГОСТ 12045-97. М., 1997.

Нургалиев А.Н., Сорокина Т.А., Аринов К.К. Вопросы семеноведения зерновых культур в Северном Казахстане. Целиноград, 1984.

Семена и посадочный материал сельскохозяйственных культур. М.: Изд-во стандартов, 1968.

Семена сельскохозяйственных культур. Официальные издания Госкомитета СССР по стандартам за 1972-1985 гг.

Семена сельскохозяйственных культур. Сортовые и посевные качества. Часть 1. М.: Изд-во ставдартов, 1991.

Семена сельскохозяйственных культур. Методы определения заселенности вредителями. Минск: ИПК стандартов, 1997.

Строна И.Г. Общее семеноведение полевых культур. М.: Колос, 1966.

II - ТАРАУ ЕКПЕ ДАҚЫЛДАРДЫҢ ӨНІМІН

Бағдарламалаудың әдістемесі (Ең жоғары мүмкін өнім алу үшін қарқынды технологияларды жасаудың теориялық негізі)

Бағдарламалаудың негізгі міндеті, біріншіден, әрбір дақылдың сыртқы ортаның факторларына (жылу, ылғал, қоректік заггар, жарық т.б.) қоятын талабын білу керек, екіншіден, реттелмейтін факторлармен қамтамасыз етілуіне қарай (жарық, жылу, ылғал) есіресе, өнімді шекгейтін факторлар бойынша егістіктің потенциалъды мүмкіндіктерш бағалауды үйренген жөн, үшішиіден, шектеулі факгор бойынша (қоректік заттар, агрофитоценоз қалыптасу) мүмкін өнімнің деңгейін есептеу негізіеде ең жоғарғы мүмкін өнім алуға бағытталған реттелетін факторлардың савдық мөнін анықтаған дұрыс.

Ғылым саласы ретінде өнімді бағдарламалаудың қойылған мақсатты шешуге арналған өзіндік төсілі бар, оның негізінде өсімдік тіршілігінің басты факторларын есептеудің тепе-теңдік (баланстық) төсілі алынған (күн радиациясы, ылғал, жылу, қоректік заттар элементгері ж.б.), басқаша айтқанда, жоспарланған өнім деңгейш алуды қамтамасыз ететін факторлар мен шаралар жиынтығы алынады.

Сонымен бағдарламалау тепе-теңдік (баланстық) тәсілмен нақты шаруашылық, танап жағдайывда екпе дақылдардың өнім деңгейін белгілеуді қарастырады, өсімдік тіршілігіне қажетті реттелетін факторларды оңгайландыруға (қоректік заттар, жапырақ беті ауданы т.б.), оған қоса реттелмейтін факгорларды барынша есепке алуды ескереді.

Өнімді бағдарламалау максимальды немесе потенциалъды өнім (ПӨ), нақты мүмкін өнім (НМӨ) жөне өндіріс жағдайында алынатын нақты өнім (НӨ) түсініктеріне ғылыми негіз береді, ПӨ-НМӨ-НӨ арасындағы сәйкессіздіктің себебін жөне осы көрсеткіштердің арасьшдағы алшақтықты азайту шараларын анықтайды.

Өнімді бағдарламалау (реттелетін жөне реттелмейтін фаггорларды бағалау, реттелетін факгорлармен өнім деңгейінің қажеттілігін есептеу) ретгелмейтін сыртқы факторлардың өсер етуін ескере отырып, төмендегідей негізгі параметрлер бойынша іс жүзівде жүзеге асады:

1. ФБР (фотосинтетикалық белсенді радиация) кірісі және ФБР пайдалану коэффициенті бойынша өнім деңгейін анықтау.

2. Аймақ шаруашылықтарының биоклиматтық көрсеткіжгерін есептеу жөне нақты топырақ-климат жағдайларына байланысты дақылдардың, сорттардың өнімді қалыптастыруының потенодальды мүмкіндіктерін анықтау.

3. Нақты жағдайға байланысты ылғалмен қамтамасыз етілуі бойынша өнім деңгейін анықтау.

Дақыддардың өсіру технология кескініне кіретін реттелетін факгорлар, төмендегідей көрсеткіштер бойынша жүргізіледі:

1. Тұқымның себу мөлшерін мүмкіндігінше аз шығындап егін жинау алдыңдағы қолайлы сабақ жиілігі арқылы, бағдарламаланған өнім деңгейін алу үшін, нақты жағдайда егістіктің фотосинтетикалық потенциальш жасау.Суармалы егіншілікте дақылдардың өсіп-даму кезеңіне байланысты жалпы суару жене суару мөлшерін, суару саны мен мерзімін есептеу.

2. Бағдардамаланған өніммен шығарылатын қоректік заттарды, топырақтың тиімді құнарлылығын жөне топырақтан минерадцы тыңайтқыштың қоректік заттарды шығару коэффициенттерін ескере отырып тьщайтқыш мөлшерін есегггеу.

3. Қарқынды технологияның барлық элементтерін ескере отырып, максимальды өнім деңгейін алуын қамтамасыз ететін шаралар жинағын жасау.