VI аналитикалық топтың катиондары

Cu²⁺, Hg²⁺, Co²⁺, Ni²⁺

Топтың жалпы сипаттамасы

VI аналитикалық топтың катиондарына электрондық құрылысы бос d-орбиталдармен сипатталатын d-элементтердің катиондары: Cu²⁺, Hg²⁺, Co²⁺, Ni²⁺ жатады. Сондықтан да VI аналитикалық топ катиондарына комплекс түзу реакциялары тән. VI аналитикалық топ катиондарының қосылыстары суда жақсы ериді (сульфаттары, хлоридтері, нитраттары, ацетаттары және т.б.), суда ерімейтіндері гидроксидтері, карбонаттары және фосфаттары. VI аналитикалық топ катиондарына топтық реагент ретінде осы катиондармен еритін аммиакты комплекс түзетін концентрлі аммиак ерітіндісі алынады. Одан әрі талдауда осы комплекстерді 6М күкірт қышқылы ерітіндісімен бұзып Сu (I) және Hg²⁺ иондарын натрий тиосульфаты кристалдарымен сульфидтер түрінде тұнбаға түсіруге және осы сульфидтердің азот қышқылымен бром суында әртүрлі ерігіштігіне негізделген, VI аналитикалық топ катиондарын анықтау комплекс түзу және тотығу-тотықсыздану реакцияларын қолдануға негізделген. VI аналитикалық топ катиондары (Hg²⁺ ионынан басқасы) түсті қосылыстар түзеді.

VI аналитикалық топтың катиондарының реакциясы

1.Калий немесе натрий гидроксидтері ерітінділерінің әсері. Натрий немесе калий гидроксидтері VI аналитикалық топ катиондарымен түсті гидроксидтер түзеді:

Сu²⁺ + 2ОН^- ↔ Cu(OH)₂↓ - көкшіл,

Ni²⁺ + 2ОН^- ↔ Ni(OH)₂↓ - жасыл,

Hg²⁺ + 2ОН^- ↔ Hg(OH)₂↓ - ақ,

Hg(OH)₂ ыдырап, жылдам сары түске айналады:

Hg(OH)₂↓ → HgO↓+ H₂O (фармакопейалық реакция).

Кобальт катиондары сілтілермен негіздік тұз тұнбасын түзеді, мысалы:

Со²⁺ + Сl^- +OH^- ↔ Co(OH)Cl↓,

Тұнбаға сілтінің артық мөлшерімен әсер еткенде ашық қызыл түсті гидроксид тұнбасына айналады:

Со(ОН)Сl↓ + ОН^- ↔ Co(OH)₂↓ + Сl^-.

VI аналитикалық топтың катиондарының гидроксидтерінің барлығы қышқылдарда ериді, мысалы:

Ni(OH)₂↓ + 2Н⁺ → Ni²⁺ + 2Н₂О,

Сu(ОН)₂ концентрлі сілтінің артық мөлшерінің әсерінен біртіндеп ериді:

Cu(OH)₂↓ + 2ОН^- → [Cu(OH)₄] ^2- + 2Н₂О.

2. Аммиак ерітіндісінің әсері

VI аналитикалық топтың катиондарына аммиактың сулы ерітіндісінің аз мөлшерімен әсер еткенде негіздік тұздар немесе амидобайланыстар түзеді.

2Сu²⁺ + 2NH₃·Н₂О + SO₄^2- ↔ (CuOH)₂SO₄↓ (жасыл) + 2NH₄⁺,

Hg²⁺ + 2NH₃·H₂O + C^- ↔ [NH₂Hg]Cl↓ (ақ) + NH₄⁺ + 2Н₂О,

2Ni²⁺ + 2NH₃ H₂O + SO₄^2- ↔ (NiOH)₂SO₄↓ (жасыл) + 2NH₄⁺,

Co²⁺ + NH₃·H₂O + Сl^- ↔ Co(OH)Cl↓ (көк) + NH₄⁺.

VI аналитикалық топтың негіздік тұздарын мен амидоқосылыстары ерітінділеріне аммиактың артық мөлшерін қосқанда еріп, аммимакты комплекстер түзіледі:

Co(OH)Cl↓+6NH₃·H₂O→[Co(NH₃)₆]²⁺+Сl^-+OH^-+6Н₂О (оранж-қоңыр ерітінді),

(NiOH)₂SO₄↓ + 12NH₃·H₂O → 2[Ni(NH₃)₆]²⁺ +SO₄^2- + 2ОН^- + 12Н₂О (күлгін ерітінді),

(CuOH)₂SO₄↓ + 8NH₃·H₂O → 2[Cu(NH₃)₄]²⁺ + SO₄²⁺ + 2ОН^- + 8Н₂О (көк ерітінді),

[NH₂Hg]Cl↓ + 3NH₃·Н₂О → [Hg(NH)₃)₄]²⁺ + Сl^- + ОН^- + 2Н₂О (түссіз ерітінді).

VI аналитикалық топтың катиондарының аммиактық комплекстері қышқылдың әсерінен бұзылады:

[Cu(NH₃)₄]²⁺ + 4Н⁺ → Сu²⁺ + 4NH₄⁺.