- •2.Turkmenistanda telekeciligi osdurmek boyunca Dowlet syyasatynda hasabyn orny.
- •3. Kici we orta telekecilige dowlet goldawyny bermigin bas ugurlarynda buhgalter hasabunun ahmiyeti.
- •5.Maýa goýumlaryň we esasy serişdeleriňgirmegiň hasaby
- •7 .Hasap belliknamalary we olaryn gornusleri .
- •10. Esasy serişdeleriň könelmeginiň(amortizasiýanyň) hasaby
- •11. Byujet bilen hasaplasyklaryn hasaby.
- •12. ‘’Dürli bergidarlar we algydarlar bn hasaplashyklar ‘’ hasapci hasapnamalara bolunýär.
- •15. Maddy däl aktiwleriň hasaby
- •16.Material resurslary,onun bahalanyshy we toporlara bolunishi
- •17. Esasy serişdeleriň abatlanşynyň hasaby.
- •18.Buhgalter hasabynyn hasapnamalary we olaryn gurlushlary.
- •19. Önümçiligiň görnüşleri we olaryň buhgalter hasabynyň guralyşyna täsiri.
- •20. Önümçilik harajatlarynyň hasabynyň umumy şekili.
- •21.Maliye netijeleri hakyndaky hasabat we onuň esasy görkezijileriniň häsiýetnamasy.
- •23. Maksatlary we gurluşlary boýuça hasapnamalaryň toparlara bölünilişi.
- •24. Türkmenistanda hasaby halkara ulňewlerine geçmekligiň zerurlygy.
- •25. Hojalyk hasabynyň görnüşleri
- •26.Buhgalter hasabynyň gurluş formalary
- •27.Esasy serişdeler olaryň baglanyşy we toparlara bölünşi
- •28. Pul serişdeleriniň hereketi barada hasabat
- •29.Baş buhgalteriň hukuklary we borçlary
- •30.“Buhgalterçilik hasaba alyş we maliýe hasabaty hakyndaky“ Türkmenistanyň kanuny onyň mazmuny we ähmiýeti.
- •31.Buhgalter hasabynyň hasapnamalar meýilnamasy
- •36. Ykdysady mazmunlary boýunça hasapnamalaryň toparlara bölünişi.
- •Kärhananyň serişdelerini hasaplamaklyk üçin niýetlenen hasapnamalar iki topara bölünýär:
- •Hasapnamalaryň bu topary ikä bölünýär:
- •37.Önümçilik harajatlary we olaryň toparlara bölünişi.
- •38.Bujgalter hasabatynyň düzüliş, tabşyrylyş we tassyklanyş tertibi.
- •Töleg talaplary bilen geçýän hasaplaşyklaryň hasaby.
- •Hasaplaşyklaryň bu görnüşiniň ady hasaplaşyklara iki subýektiň gatnaşýandygyny görkezýär:
- •41. Umumy önümçilik we umumy hojalyk çykdajylarynyň düzümi we hasaby.
- •42.Buhgalter resminamalarynyn dolanshygynyn gurnalyshy we hasaby.
- •43. Karzlaryň hasaby.
- •44. Kassa amallarynyň resminamalaşdyrylyşy we hasaby.
- •Bankyn kassasyna karhanalardan we telekecilerden bolek - satuw sowdanyň nagtpullaryny hasaplasyk hasapnamalaryna kabul etmek :
- •45.Onumchilik harajatlarynyn hasabynyn we onumlerin dushyan gymmatyny hasaplamaklygyn esasy usullary.
- •46.Hususy eyechilige gechirilyan karhanalryn buhgalter hasaby
- •49.Arzan bahaly we tiz konelyan zatlarynyn hasabynyn ayratynlyklary.
- •50. Buhgalter hasabynyň görnüşleri.
- •51. Materiallaryň gelip gowuşmagynyň we üpjün edijiler bilen hasaplaşyk hasaby.
- •52. Gymmatly kagyzlaryň we maliýe goýumlaryň hasaby.
- •53. Esaslyk maýanyň hasaby.
- •54.Ýörite maksatly hazynalaryň hasaby.
- •56. Tükelleme onuň görnüşleri we geçiriliş tertibi.
- •Şu aşakdaky ýagdaýlarda tükelleme hökmany tertipde geçirilýär:
- •Tükellemede kem çykan zatlar ilki bilen 84 “Gymmatlyklaryň ýetmezligi we zaýalanmagyndan ýitgiler” hasabynyň debetine şeýle ýazgy bilen eltilýär:
- •Soňra günäkär tölemeli edilen ýagdaýda
- •Önümçilik, aýlanşyk çykdajylarynyň ýa-da zyýanyň hasabyna ýapylanda:
- •57. Banklardaky walyuta we beyleki hasapnamalardaky amallaryn hasaby.
- •58. Oba hojalygy
- •59. Zähmet haky harajatlarynyň hasaby
- •60. Onumcilik harajatlaryn elementleri we kalkulasiya maddalary boyunca hasaby.
- •61.Işgärler b/n zähmet hak tölegi boýunça hasahlaşyklaryň sintetik hasaby
- •62. Bankdaky hasaplashyk hasapnamasyndaky geçyan amallaryn resminamalashdyrylshy we olaryn hasaby.
7 .Hasap belliknamalary we olaryn gornusleri .
Hasap belliknamalary.
1.Hasap belliknamalarynyň maksady we olaryň toparlara bölŭnişi.
2.Hasap belliknamalarynda yazuw geçiriliş usullary.
3.Hasap yazgylarynda ýalňyşlaryň düzedilişi.
Ahli ilkinji resminamalar barlanandan,kawul edilenden we bugaltercilik usyllary bilen islenenden sonra belliknama diyip atladyrylyan yorite tablisalarda bellige alynmaga (registrasiya asyrylyan hojalyk amallary baradaky ahli maglumatlary geciryarler.Munun ucin tablisalarda her bir gorkeziji ucin ayratyn sutin bellenilyar-yazgynyn tertip nomeri,resminamanyn ady we nomeri,amalyn mazmuny,mukdary,summasy we beylekiler gorkezilar.Maksatlary boyunca bular hronologik,sistemalayyn we utgasdyrylyan belliknamalara bolinyar. Hronologik belliknamalar-bu belliknamalarda amallarynyazylys wagtlary boyunca yzygiderlilikde,yagny olaryn amala asyrylysy boyunca gecirilyar(hronos-wagt)Hronologik belliknamalara kassa depderi,onimleri ugradys we satylys wedomosty,yuk iberijiler bilen hasaplasyklaryn hasaby boyunca zurnal,hojalyk amallarynyn belligi alynyar Zurnaly we beylekiler giryarler.Olarda amallar ayyn gunleri(seneleri)boyunca yazylyar.
SISTEMALAÝYN belliknamalar – seyle belliknamalardyr,yagny olarda amallaryn yazgylary belli bir sistema boyunca gecirilyar meselem,bugalter hasabyn hasapnamalarynda yazgylar amallaryn ykdysady mazmunlaryndan we hasabyn obyektlerinden ugur alnyp jubit taraplayyn yazgy prinsipi boyunca gecirilyar.
Utgasdyrylyan belliknamalar-bu belliknamada yazgylaryn hronologik (wagt boyunca)yzygiderli olaryn hasapnamalar boyunca sistemalasdyrylany bilen utgasdyrylyar.(jubit taraplayyn usul boyunca).
Hasabyn gornisleri boyunca analitik,sintetik we utgasdyrylyan belliknamalara bolinyar.
Analitik belliknamalar analitik hasapnamalar boyunca amallaryn yazgylaryny ozinde saklayar.Bu materiallaryn her birinin atlary boyunca yoredilyan ambar kartockalarydyr,karhananayn isgarlerininher birinin familyasy boyunca yoredilyar sahsy hasapnamalardyr,esasy serisdelerin ayry-ayry obyektleri boyunca hasap inwentar kartockalarydyr we beylekilerdir.
Sintetik belliknamalar-sintetik hasapnamalar we komekci hasapnamalar boyunca amallaryn yazylyan belliknamalarydyr.Belliknamalara hasapnamalaryn bas depderi,su scyotlar boyunca aylanys wedomastlary we beylekiler giryarler.
Utgasdyrylyan belliknamaara setirler boyunca her bir yuk ugradyjylar boyunca analitik maglumatlar,sutinler we jemleyji setirler boyunca bolsa sintetik hasapnamalar 10”materiallar”,12 boyunca 60”yuk iberiji bilen haaplasyk”hasapnamalaryn kriditinden maglumatlar gorkezilyar.
8 .Materiyallaryn cykdajy edilsinin hasaby.
Ammarlarda onimcilige materiallar goyberilende,yorite resminamalar duzilyar.Ammarlardan material almaga ygtyyarly isgarlerin gollary oninden nusga gornusinde alnyp ammarda material jogapkar isgarde saklanyar.Has bahasy gymmat we gyt materiyallary goybermage ygtyyarly isgarleri karhananyn baslygy we bas bugalterin razylygy bilen kesgitlenilyar.Materiyal upjun ediji karhanalardan baglasylan sertnamalar esasynda alynyar.Bazar ykdysady sertlerinde karhanalar materiyallary birJadan hem satyn alynyar.Karhanalaryn maddy tehniki upjuncilik boliminde sertnamalaryn yerne yetirilsinin operatiw hasaby yoredilyar.
Resminamalar hokmunde su asakdakylary mysal getirmek mumkin:
1.Talap haty. 2.Cakli alys kartockasy. 3.ynanyc haty.
Su resminamalarda girdeji orderindaki yaly meteriyallaryn ady,nomenklatura nomeri,olceg birligi,bahasy,haysy ambarda saklanyanlygy upjun ediji karhanalaryn ady,materiyalllaryn atiyaclyk mocberi we s.m, gorkezilyar.Materiyallary hasaba almak ucin bugalteryada birnace usullar,tarler ulanylyar,hazirki dowirde materiallary hasaba almaklygyn in bir esasy usullarynyn biri operatiw-bugalter usulydyr.Bu usulyn manysy asakdakylardan ybaratdyr.Yagny karhanalaryn ammmarynda materiallar natural mocber olceglerde hasaba alynyar.Bu usulyn komegi bilen materiallaryn harclansyna,ulanylsyna natural we pul olceginde gozegcilik etmage mumkincilik doretyar.