43Республикалық бюджеттің және жергілікті бюджеттердің шығыстары бойынша кассалық орындалуы

44.Сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің есебі

Кәсіпорындар мен ұйымдардың “Сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің борышы” дап аталатын бөлім шоттары сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің осы кәсіпорынға деген әр түрлі қарыздары жайлы ақпараттарды қорытындылау үшін арналған.Аталған бөлімде келесідей шоттар қаралған:

-«Алынуға тиісті шоттар».

-«Алынған вексельдер».

- «Сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің өзге де борыштары».

Бұлар активті шот болып табылады.Сондықтан да бұл шоттардың дебитінде борыштың соммасы жазылса, ал кредитінде борыштың азаюы көрсетіледі.Алынуға тиісті шоттар (дебиторлық борыштар шоты) сатып алушы заңды немесе жеке тұлғалардың сатып алған тауарлары,сондай-ақ кәсіпорынның оларға көрсеткен қызметі үшін қарыз соммаларын білдіреді.

«Алуға тиісті шоттар» деп аталатын шотта тиеліп жіберәлген өнімдер (тауарлар),атқарылған жұмыстары мен кұрсетілген қызметі үшін сатыр алушылар мен тапсырыс берушілердің банк мекемесі қабылдаған есеп айырысу құжаттары бойынша төлеуге тиісті соммасы есептеледі.Жалпы «Алуға тиісті шоттар» шотын сипаттай келе олардың қысқа мерзімді активтер екендігін және олардың сату нәтижесінде пайда болтындығын аңғаруға болады.Сондықтан оларды кейбір уақыттарда «саудалық міндеттемелер» деп те атайды.Олар тауарларды несиеге сату кезінде де пайда болады.Міндеттемелердің өтелу (орындалу) көздеріне басқадай нұсқаулар болмаған жағдайда,оларды оларды сатудан алынды деп санайды.Халықаралық тәжірибеде кез келген адамға тауарларды несиеге сату кең көлемде етек алған,сонымен бірге сатып алушылар үшін сатып алған тауарларының төлемін бір немесе бірнеше айдан кейін төлеу (өтеу) құқығы да берілген.Мұндай несиені коммерциялық несие депте атайды. Тауарларды несиеге сататын фирмалар сатып алушының шотты тиісті уақытында төлеу қабілетілігі бар болатындығына бақылау шараларын жүргізулері қажет.Сол үшін әрбір ұйымдарда несиелік бөлімдер жұмыс істейді.Бұл бөлімдер арқылы , жеке және заңды тұлғалардың немесе компаниялардың қвржылық жағдайларын білуге,сатып алушыға тауарды несиеге сатуға немесе бермеу жайлы мәселені шешуге керекті ақпараттарды білуге болады,сонымен қатар тауарлар сатушының арнаулы ақпараттың несиелік бюролар арқылы да клиент жайлы басқадай мәліметтер алуға мүмкіндігі бар.Осындай несиелік ақпарат бөлімдерінің мәліметтері бойынша да несиеге тпуарларды сату,сатпау жайлы шешімдер қабылданады.Несиелік бөлім төлем сомасын ұсынуды,несие көлемін шектеуді және сатып алушылар мен тапсырыс берушілерден несиені уақытылы төлеуді қамтамасыз ететін белгілі бір ұйымдардың таңдап алынған ережелері мен негізгі қағидалары есеп саясатында атап көрсетуге қажет.Бұл шотта сатылған материалдық емес активтер,негізгі құралдар,бағалы қағаздар және тағы да басқа дебиторлық борыштар есептеледі.

45.Синтетикалық және аналитикалық есептің ұйымдастырылуы

46.Сметаның қолдануы бойынша бухгалтерлік құжаттар және олардың реквизиттері

47.Тауарлар, орындалған жұмыстар және көрсетілген қызметтер үшін жабдықтаушылармен және мердігерлермен есеп айырысулардың есебі.

Жабдықтаушылар және мердігерлермен есеп айырысуы тауарлы материалдық құндылықтарды тиеу жұмысын орындағаннан кейін немесе қызмет көрсеткеннен кейін, не олардың кәсіпорынмен келісуі арқылы бір мезгілде немесе олардың тапсырмасы бойынша, не алдын ала төлеуі бойынша жүзеге асырады. Кәсіпорынның келісімінсіз ризалықсыз тәртіппен газды, суды, жылуды, электрэнергиасын есептеу шотының көрсеткіштері негізінде және т.б. есептен шығару арқылы олардың босатылуы үшін есеп айырысу құжатымен төленеді. Есеп айырысу, сонымен қатар,сенкассо, аккредетивтер,чектер тәртібімен жүзеге асырылады .Жабдықтаушылар мен мердігерлерден алынған тауарлы материалды құндылықтар және айналыстан тыс активтер, қабылданған жұмыстар және көрсетілген қызметтер үшін (бұларды тасмалдап жеткізу және өңдеу шығындарын қосып есептегендегі) ұйымның берешек қарыздары болып саналады. Кәсіпорын жабдықтаушылармен және мердігерлермен есеп айырысу үшін 3310«Жабдықтаушылар және мердігерлермен есеп айырысу» шотын пайдаланады.Өнім жеткізушілермен есеп айырысулар есебі арнайы нысандағы журналда, машинограммада немесе тізімде әрбір шот фактурасы немесе төлем-талап тапсырмасы бойынша жүргізіледі.

Жабдықтаушылармен және мердігерлермен есеп айырысулар жөніндегі ақпараттарды көрсету үшін 3310 «Жабдықтаушылардың және мердігерлердің қысқа мерзімді кредиторлық қарызы», 4110 «Жабдықтаушылардың және мердігерлердің ұзақ мерзімді кредиторлық қарызы» шоттары арналған. Бұл шоттың кредиті бойынша алынған тауарлық – материалдық қорлар, айналымнан тыс активтердің құны 1310, 1330, 2410, 2730, 7110, 7210, 8410 шоттарының дебетімен корреспонденциясында көрсетіледі. Алынған бағалықтар бойынша ҚҚС сомасы 3310, 4110 шоттардың кредиті және 1420 «ҚҚС» шотының дебеті корреспонденциясында бейнеленеді.

Жабдықтаушылармен және мердігерлер шотын төлеу 3310, 4110 шоттардың дебеті және ақша қаражаттарын есептеу бойынша шоттардың кредитімен (1010, 1030) көрсетіледі. 3310, 4110 шоттар бойынша операциялардың есебі үшін №6 журнал – ордер арналған. Шоттардың кредиті бойынша жазулар жабдықтаушылармен көрсетілген және төлемге қабылданған шот- фактуралар негізінде, жүкке ере жүретін құжаттар негізінде жүргізіледі.