5.3. Стерженьдердің шектік иілгіштіктері

_{Стержень иілгіштігі мына формула бойынша анықталады:}

_{Мұнда lef - стерженьнің есептік ұзындығы;}

_{і – стерженьнің қимасының инерция радиусы.}

_{Ферма элементтерінің бұзылуының, тозуының, тербелуінің алдын алу үшін стержень иілгіштігі нормативті өлшемнен аспауы керектігін есте сақтау керек.}

_{Ферма стерженьдерінің шектік иілгіштіктері}

_{5.1-кесте}

Жүктелу түрі	Ферма стержені	Шектік иілгіштік
Сығылған стерженьдер	Белдеулер, қиғаш тірек пен тірек бағандары	120
	Тор стерженьдері	150
Созылған стерженьдер	Белдеулер мен қиғаш тіректер	250
	Тор стерженьдері	350

5.4. Стержень қимасының түрін таңдау

_{Ферма стерженьдерінің қимасы кез келген профильдерден жобаланған болуы мүмкін, [3] 223-225беттер. Өнеркәсіптік ғимараттардың фермаларында көбінесе екі бұрыштан немесе енді-полкалы таврлардан құралған таврлы қималар қолданылады.}

_{Біршама кемшіліктеріне қарамастан екі бұрышты қималар біркелкі тұрақты стреженьдер (λх = λу) алуға мүмкіндік береді, конструктивті жағынан ыңғайлы және түйіндердегі стерженьдердің қарапайым байланысын қамтамасыз етеді.}

_{Курстық жобада «Құрылыс» мамандығындағы студенттерге белдеулер қимасын енді-полкалы таврлардан, тор қимасын – бұрыштардан қабылдау ұсынылады, [3] 545-550.}

_{Ауылшаруашылық өндірістік ғимараттардағы жеңіл фермаларда қосылған бұрышты қималарды пайдаланған дұрыс, өйткені:}

_{а) жоғарғы белдеу және тірек кермелері – тең қабырғалы емес бұрыштардан үлкен полкалармен бірге (5.2а-сурет);}

_{б) төменгі белдеу – тең қабырғалы бұрыштардан кіші полкалармен бірге (5.2б-сурет);}

_{в) тор стерженьдері – тең емес полкалы бұрыштардан (5.2в-сурет).}

5.2-сурет. Ферма стерженьдерінің қимасы

6. Түйіндер есебі

6.1. Жалпы түсінік

_{Есептеудің негізі - әсер ететін күштерге байланысты флангты жіктердің қажетті өлшемдері анықталады. Содан кейін бұрыштық жіктерді орналастыру шартынан бұрыштық фасонканың өлшемдерін табады.}

_{Ферма түйіндерін құрастыруды түйінде кездесетін стерженьдердің осьтік сызықтарын түсіруден бастайды (6.1-сурет). Содан кейін осьтік сызықтарға бұрыштар контурлары байланыстырылады.}

_{Стерженьдер контурларын (М 1:10, 1:20) сәйкес профильдердегі қималардың ауырлық центрлері осьтік сызықтармен сәйкес келетіндей етіп салады [3] 545-550б.}

6.1-сурет. Стерженьдердің центрленуі

а) түйін стерженьдерінің осьтері; б) бұрыштар байламы;

в) қима өзгерісі жеріндегі бұрыштар байламы

5.6. Тордың сығылған стерженьдерінің қимасын таңдау

_{Есептеу кезегі сақталады, бірақ келесі ерекшеліктерді ескеру керек:}

• _{алдын-ала иілгіштік λ = 120÷100 аралығында беріледі, одан аз мәндер көптеу жүктелінген және қысқа стерженьдерге қолданылады;}

• _{2 қосымшасы бойынша анықталатын жұмыс шарты коэффициенті жоғарғы белдеу мен тірек кермесіне қабылданғаннан ерекшеленеді;}

• _{инерция радиусы іх,тр сортаментте фасонканың қабылданған қалыңдығын ескеріп екі тең қабырғалы бұрыштар үшін іу1-мен тексеріледі.}