Иммунология.

1 – билет.1.Иммунология пәні және оның мақсаттары.

Иммунология – иммун жүйесінің, оның генетикалық, молекулалық және клеткалық механизмдерін зерттейтін ғылым.Қазіргі уақытта иммунология негіздерін білу барлық саладағы медик-студенттерді дайындаудағы керекті құрам бөлігі болып табылады.

Иммунологияның мақсаты – студенттерді патогенезінде иммунды патологиялы механизмдер жататын бірқатар ауруларды бағалау және емдеу білімдерімен қамтамасыз ету. Қазіргі иммунология - өзіндік инститтутары, журналдары, ұлттық және халықаралық қоғамдары бар тәуелсіз медико-биологиялық пән ретінде саналады. Жаңа ғылыми жаңалықтардың, фактілердің жиналуы және практикаға тез жетуі – иммунологияның ерекшеліктері болып есептеледі. Және қазіргі кезде иммунология клиникалық медицинадағы көптеген сұрақтарды шешуге мүмкіндік беретін ғылымдар қатарына шықты. Қазіргі иммунологияның жетістіктері – жаңа, тиімділігі жоғары диагностикалық және емдік препараттардың алынуымен, жұқпалы аурулардың төмендеуімен, көптеген ауруларды (қатерлі ісіктер, аутоиммунды, аллергиялық және созылмалы жұқпалы аурулар) емдеу кезінде иммунокоррекциялық терапияны қолдануымен, біріншілік және екіншілік иммун жетіспеушілік жағдайлардың патогенезі мен емін зерттеумен байланысты.

2. Біріншілік және екіншілік иммунды жауап.

Біріншілік иммунды жауап 4-7 күнде дамиды. 1-шілік гуморалды иммунды жауаптың негізгі В-лимфоциттердің белсендірілуі және олардың антидене түзетін плазмоциттерге айналуы болып табылады. Антиденелердің басым көпшілігін IgM құрайды, жасушалық иммундық жауап пісіп жетілгенэффекторлы Т-лимфоциттердің пайда болуымен белгіленеді. Антигенмен бірінші рет жанасқаннан кейін зерде Т- және В- жасушалары түзіледі.Екіншілік иммунды жауап көптеген көрсеткіштері бойынша біріншілік жауаптан ерекшеленеді. Екіншілік иммундық жауап кезіндегі жасырын кезең өте қысқа, жылдам дамиды және антиген аз мөлшерде болуын талап етеді. Оның айқындалған пісіп жетілу белгілері бар, оның гуморалды және жасушалық факторла арнайылығы антиденеге қатысты жоғары болады. IgМ белсенділігі мен күштілігі бірдей IgG денгейи 1-шилик иммунды жауапка караганда активтилиги жогары.

3. Ісік жасушаларының антигендік құрамы: антигендік күрделену мен қарапайымдану.

Адамда кездесетін қатерлі ісіктелде ерекше антигендердің болуын алғаш реттәжірибе жүзінде Зильбер ашқан. Ісік антигендерінің генетикалық құрылысы ішкі немесе сыртқы болады. Сыртқы генетикалық құрылысы жасушаға сырттан енгізген өзгерістердің енуіне байланысты (онкогенді вируспен жұқтырылғанда). Ішкі себептермен шақырылған ісікерекшелік антигендердің пайда болуы тұымқуалаушылыққа байланысты, тік тасымалдау арқылы вирус онкогенінің геномға енуі немесе жасуша бөлінуін қадағалаушы гендердің онкогендер ісік тежеуші гендер мутантты түрлерімен байланысты болуы мүмкін.

Эмбрион кезінде рак-эмбрионалды антигендер пайда болады.Қазіргі кезде ісіктер түрімен бірлескен көпшілікті эмбрионалды антигендер анықталған. Оның ішінде толық зерттелген: альфа-фетопротеин, карцино-эмбрионалды антиген, эмбрионалды сульфрглико-протеин, Н-цитокин, Реган фосфотазасф т.б. Рак эмбрионалды антигендердің аурулар қан сарысуында анықталуы рактың ерте анықталуына мүмкіндік береді.

Қатерлену кезінде ісік жасушаларында екі үрдіс бірдей жүреді: антигендік қарапайымдану – қалыпты тіндерге сай антигендерді жоғалту, антигендік күрделену – берілген тіндерге тән емес жаңа антигендердің пайда болуы, соның ішінде ісікерекшелі, рак-эмбрионалды, вирусерекшелі және гетеро мүшелік антигендер. Ісікерекшелі антигендердің мінездемесі жағынан тәжірибелік ісіктерді екі негізгі топқа бөлуге болады.

1. Канцерогендермен әсерленген.

2. Вируспен әсерленген.

2- билет.

1. Қазіргі иммунологияның жетістіктері

Қазіргі иммунология - өзіндік инститтутары, журналдары, ұлттық және халықаралық қоғамдары бар тәуелсіз медико-биологиялық пән ретінде саналады. Жаңа ғылыми жаңалықтардың, фактілердің жиналуы және практикаға тез жетуі – иммунологияның ерекшеліктері болып есептеледі. Және қазіргі кезде иммунология клиникалық медицинадағы көптеген сұрақтарды шешуге мүмкіндік беретін ғылымдар қатарына шықты. Қазіргі иммунологияның жетістіктері – жаңа, тиімділігі жоғары диагностикалық және емдік препараттардың алынуымен, жұқпалы аурулардың төмендеуімен, көптеген ауруларды (қатерлі ісіктер, аутоиммунды, аллергиялық және созылмалы жұқпалы аурулар) емдеу кезінде иммунокоррекциялық терапияны қолдануымен, біріншілік және екіншілік иммун жетіспеушілік жағдайлардың патогенезі мен емін зерттеумен байланысты. Қазіргі иммунологияның негізі- иммунды генетика. Ол өз құрамына иммунды патологияны, транплантациялық иммунологияны,, қатерлі ісік иммунологиясын, жұқпалы иммунологшияны қосады. Маңызды бағытының бірі – иммунопрофилактика. Иммунобиотехнология мен гендік инженерия дамуы арқылы иммунды жауапты коррекциялау, фенотиптік және иммунитетті стимулдеу мен модификациялауғ қажетті табиғи алуан түрлі активті заттарды өндіру мен құрастыруға арналған құбылыстар пайда болды.

2. Комплемент жүйесінің құрылысы: негізгі компоненттері мен ингибиторлары.

Комплементтік жүйе – бул иммундық реакцияға қатысатын коп компонентті ферменттік жүйе. Комплементті бірінші Борде ашты. Комплемент жүйесі қан сары суында болатын белоктар жиынтығы. . Олардың әртүрлі ферметтік белсендлігі бар. Бул белоктар біріншілік активациядан кейін бірімен -бірі тізбектесе байланысады да биологиялық активті әсері бар заттарды бөледі. Комплемент жүйесі патогенезінде иммунды комплексті механизмдер бар патологиялық процестердің дамуында манызды роль аткарады. Аутоиммунды аурулардағы тканьдердің зақымдалуында да комплемент жүйесі қатысады. Комплемент жүйесінің қызметі: 1) бактерия қабырғасының лизисін шақырады, 2) антиденелермен опсонизациялған клеткалардың фагоцитозің кұшейту, 3) тромциттердің агрегациясың шақыру, 4) калликреин-кининдық жүйесің активтеу, 5)аллергиялық реакцияларға қатысу, 6) аутоиммунды процестерге қатысу, 7) иммунокомпетентті клеткалардың қызметіңе әсер ету, 8) кейбір вирустарды нейтрализациялау, 9)иммунды комплексті аурулардың дамуына қатысу.

Комплемент жүйесінің зақымданулары рецидивті инфекцияларға және иммунды комплекстерге байланысты патологиялық жағдайларға әкелу мүмкін. Комплементтің 1-ден 4-дейін жетіспеушілігі иммунды комплексті аурулармен көрінеді, ал С3-тің жетіспеушілігі пиогенді инфекцияларға жоғары бейімділікпен ассоциациалған және жүйелі қызыл жегі симптомдармен көрінеді. С5-8 компоненттерінің жетіспеушілігі Neisseriaмен шақырылатың инфекцияларға жоғары бейімділікпен ассоциациалған.

Комплемент жүйесінің белсенділігі ингибирлеуші факторлардың бақылаумен жүреді. Ингибитолар: С1-ИНА, С3в-ИНА. С1-эстераза ингибиторының жетіспеушілігі анигионевротика -лық ісінуімен көрінеді. С3ИНА жетіспеушілігі кезінде С3 молекуласының ыдырауы жоғарлау нәтижесінде С3 өнімі де көбееді.С3а әсерінең мес клеткаларынан шыққан гистамин рецидивті есекжемге әкеледі.

3. Сүйек кемігі мен тимус препараттарын қолдану.

Препараты тимуса.Препараты тимического происхождения (тималин, тактивин, тимоптин, ти-мактид, тимостимулин, вилозен) представляют собой комплекс полипептид-ных фракций, полученных из вилочковой железы млекопитающих животных. Основным механизмом действия препаратов тимуса является потенцирование функциональной активности Т-лимфоцитов, что приводит к повышению про-тивоинфекционной и противоопухолевой резистентности, замедлению регресса иммунокомпетентных клеток. Препараты тимического происхождения показаны в комплексной терапии при иммунодефицитных состояниях с преимущественным поражением Т-сис-темы иммунитета (как при первичных, так и при вторичных дефектах клеточного иммунитета).

Сходный механизм действия и одинаковые показания к применению имеет и синтетический аналог препаратов тимуса — тимоген. При этом тимоген проявляет свою активность в терапевтических концентрациях намного ниже, чем природные тимические пептиды.Препараты костного мозга.Представителем группы иммунокорректоров костномозгового происхождения является миелопид. Миелопид — комплекс низкомолекулярных пептидов (миелопептидов), выделенных из костного мозга млекопитающих. Миелопид — биорегулятор иммунной системы, обладающий также нейротропной активностью (Петров Р.В., 1984, 1995). При различных вариантах вторичного иммунодефицита миелопид увеличивает абсолютное количество В- и Т-лимфоцитов, зрелых плазматических клеток, фагоцитов крови и периферических лим-фоидных органов (Петров Р.В., Степаненко Р.Н., 1997). Препарат показан при транзиторных иммунодефицитах, развившихся на фоне хирургических вмешательств, травм, химио- или радиотерапии.

3- билет.

1. Иммунитеттің теориясы.Ф. Бернеттің клон-сұрыптау теориясы.

19 ғасырда П.Эрлихтің гуморалды иммунитет теориясы шығады. Эрлихтің пікірі бойынша антиденелер клеткалардың жақты тізбектері болады. Жақты тізбектер теориясы кәзіргі кездегі клеткалық рецепторлар туралы мәліметтер арқылы анықталды. Микробқа қарсы пайда болған заттарды антидене деп атады. Сонымен қатар, иммунитеттің фагоцитарлық теориясын феноменіне сүйене отырып И.Мечников иммунитеттің фагоцитарлық теориясын шығарады.

Борде, Чистович -иммунитеттің гуморалды жасушалық теориясы.

Бернеттің иммунологиялық төзімділік теориясы.

Бернеттің клон-сұрыптау теориясы – мағынасы: әр антигенге белгілі лимфоцит бар. Антиген өзіне сәйкес рецепторы бар лимфрцитті стимулдейді. Нәтижесінде осы антигенге арнайы лимфоциттер клоны пайда болады. Лимфоидті клеткалардың популяциясы өте көлемді, гетерогенді, антигендік детерминанттардың көп санды түрлерінен асып түсіп, басып кетеді. Бірақ, шындығында бұл процесс күрделенген, өйткені белгілі рецепторлары бар лимфоциттердің пайда болуы өмір бойы жүреді.

1974ж. Ерненің иммунологиялық теориясы – идиотип-антиидиотип қарым-қатынас теориясы. Әрбір иммуноглобулинде 2 негізгі бөлімшесі болады. Олардың ішінде: біріншілері - әдеттегі антигендердің антигендік детерминанттарымен байланысады, екіншілері – басқа Иг-ң молекуласы сыртында орналасқан, антигендік детерминанттармен ұқсас, идиотипикалық детерминанттармен өзара әрекет жасайды. Мұндай детерминаттар идиотип деп аталады.

Сонымен, иммунитет – организмнің генетикалық бөгде информациясын тасымалдаушылардан қорғану әдісі, ішкі гомеостазды сақтау үшін бағытталған.

Иммунды жауап дегеніміз антигенді байланыстырып, инактивациялап, ыдыратып және организмнен шығаруға бағытталған иммун жүйесінің арнайы комплексті реакциясы. Иммунды жауап бір-бірін толықтыратын клеткалық және гуморалды иммунитет реакциялармен жүзеге асады.

2. Қан сарысуындағы тежегіш факторлар (IgG, циркуляциядағы ісік антигені, циркуляциядағы иммунды комплекстер).

Ісік антигендеріне қарсы гуморалды ммунды жауап басқа кездердегі қарсы тұру сияқты IgM түзілуінен басталады. Егер IgM ісік жасушасының бетіне жетіп өзіне сай антигендік детерминантасымен тұрақты байланысса комплемент жүйесі классикалық жолмен белсенеді. Литикалық комплекс ісік жасушасының мембранасын бұзады. Бірақ IgM негізі лейкозда, яғни қан айналымында орналасқан ісік жасушасына әсер етуі жаксы. Егер ісік қан тамырынан тыс болса онда IgM оның бетіне жетпейді, ісік лизиске ұшырамайды. Ісіктің көпшілік түрінде IgM түзілуі IgG-ге тез ауысады. IgG бұл жағдайда онкологиялық аурулардың қан сарысуындағы кедергі фактор ролін атқарады. Кедергі фактор ретінде ерігіш ісік антигендер мен айналымда жүретін иммунды комплекстер де кедергі болады. Бұл кезде олар Т-лимфоциттердің антигентанушы рецепторларына кедергі жасайды. Оның ісікке қарсы белсенділігін төмендетеді. Кедергі факторды жою үшін плазфаферез, иммуносорбция, сау донордан қан құю тәрізді шаралар қолданылады. IgG жасушалық иммунитет дамуында, жасушалық антидене тіуелді цитотоксикалығында қатысады, нәтижесінде жасушалар еріп жойылады.

3. Вакцинация кезіндегі асқынулар. Вакцинацияның тиімсіз болуының иммунологиялық себептері.

Вакцинацияның қауп-пайдасының критерийлеріне сүйене отырып вакцинацияны жүргізу керек. Вакцина организге көптүрлі әсер көрсетеді. Болу мүмкін: вакцинадан кейін реакциялар және вакцинадан кейін асқынулар. Вакцинадан кейін реакциялар бір түрлі, циклды, қысқа уақытты, сау адамдарда болады, организмнің тіршілік әрекетінің бұзылыстарына әкелмейді.

Вакцинадан кейін реакциялар жергілікті және жалпы болады. Вакцинадан кейін реакциялар бул – организмнің вакциналды штамының қондыруына реакциясы.

Организмнің вакцинаға реакциясын интеркурентті инфекция өзгерту және аурлату мүмкін. Сонымен қатар, интеркурентті инфекцияның өзі де аскынулармен өту мүмкін.

Вакцинадан кейін асқынулар бул- вакцинацияға сәйкес емес патологиялық көріністер:

Вакцинадан кейін асқынулар - генерализациялған реакциялар: анафилактикалық шок, эецефалит, сары су ауруы, аллергиялық ауралардың асқынулары, аутоиммунды ауралар, онкоауптілік, ж.т.б.

Вакцинацияның тиімсіз болуы жақында 1 апта бұрын ЖРВИ мен ауырса, генетикалық жауап бермеушілік болса. Емі фенотиптік иммунокоррекция жасау.

4 билет.

1. Иммунды жүйесінің қызметтері. Иммунологиялық бақылау.

ИММУН ЖҮЙЕСІНІҢ ҚЫЗМЕТТЕРІ:

1. Жұқпаларға қарсы қорғаныс.

2. Ісікке қарсы иммунитетке қатысу.

3. Трансплантациялық иммунитетке қатысу.

4, Аллергиялық реакцияларға қатысу.

5, Аутоиммунды патологияның даму механизмдеріне қатысу.

6, Ана мен бала организмдері өзара қатынасына қатысу.

7, Қабыну процессіне қатысу.

8, Қан ұю механизмдеріне қатысу.

Организмнің иммун жүйесі біртұтас морфофункционалды жүйе.

Иммун жүйесінің жалпы салмағының мөлшері – 1,5-2 кг. тартады, ал лимфоциттердің жалпы саны 10¹³-і дәрежесінде болады. Лимфоциттер лимфатикалық тамырлар мен қан тамырлар арқылы лимфоидты мүшелер мен лимфоидты емес тіндердің арасында интенсивті түрде рециркуляциялайды. Бұл лимфоциттердің миграциясы керісінше де жүреді. Миграция механизмі лимфоциттердің бетіндегі белгілі молекулалардың қан тамырының эндотелийінің мембранасындағы белгілі бір молекулалармен әсерлесуден тұрады (адгезиндер, интегриндер). Лимфоциттердің миграциясы организмнің жүйелі физиологиялық мақсаттарына байланысты.

2. Тимустәуелді және тимустәуелсіз антигендер, құрылыс ерекшеліктері, табиғатта таралуы және оларға қарсы иммунды жауаптың қалыптасуы. Ағзаға түсу жолдары.

Әртүрлі бүлдіргіш факторлар мен инфекциялық агенттердің әсерінен организмнің өз клеткалары антигенге айналуы мүмкін. Микро- және макроорганизмнің ортақ антигендік детерминанттары бар антигендер айқас әсері бар антигендер деп аталады. Түрлік антигендер – организмнің бір ғана түріне сәйкес. Антигендер иммунды жауапты Т-хелпердің көмегімен ғана шақыратын тимус тәуелді деп аталады. Ал, антигендер иммунды жауапты Т-лимфоциттердің қатысуынсыз шақыратын, Т-тәуелсіз деп аталады. Бұл антигендерге бактериалды ЛПС, пневмококктың полисахаридтері. Vi-антиген, ПВП (поливинилпиролидон) жатады. Түрлік антигендер - организмнің бір ғана түріне сәйкес. Гетероантигендер - әртүрге жататын организмдегі ортақ антигендер.

3. Тх1-т-эффекторы ГЗТ. Макрофаги и Тх1 в очаге реакции выделяют целый набор противовоп-ных цитокинов(ИЛ-1, ИЛ-6, ИЛ-8, ФУМ, и др.), кот. Вызывают воспаление в коже. Кол-во инфильтрирующих клеток достигает максимума через 48-72 часа, тогда же достигает максимума воспалительная реакция. Затем реакция затухает, макрофаги и кераноциты коди выделяют простагландин Е, кот-й ингибирует продукцию ИЛ-1 и ИЛ-2. Продуцируемый тучными клетками ИЛ-10 ослабляет экспрессию молекул МНС II класса на клетках лангерганса и макрофагах и подавляет в этих клетках и в Тх1 продукцию цитокинов

Антигенді біріншілік тануы аңқау Т-клеткалармен жүзеге асады. Аңқау Т-клетканың жетілуі лимфоидты тканьде өтеді. Лимфа ағымымен патоген жақын лимфа түйініне, ал қан ағымымен көк бауырға барады. Антиген кілегей қабықтарға орналасқанда пейер табақшаларға, бадамша бездерге миграциялайды.

Перифериялық лимфоидты тінде АГ танып жэне оны Т-лимфоциттерге иммуногенді түрде ұсынуға қаблеті бар 3 типті мамандандыру клеткалар бар. Олар – макрофагтар, дендритті клеткалар және В-клеткалар. Бұл клеткалардың функциясы 1-ші немесі 2-ші МНС молекулалардың антигенді пептидтермен комплексті түзуімен көрінеді. Антиген лимфоидты тінге түсіп лимфоциттердін рециркуляциясын күшейтеді. Аңқау Т-лимфоциттер лимфотүйіндердің Т-аймағына венуланың эндотелийі арқылы түседі. Жетілген Т-клеткалардың генерациясы макрофагтардың және дендритті клеткалардың бетінде пептидті антигенді І немесе ІІ-ші МНС классты молекулалармен комплексте танудан басталады. Кофакторлардың әсері Т-клеткалар рецепторларының антигендік комплекспен әсерлесуіне мүмкіндік береді. Осы қызметті АТК-лар жүзеге асырады.

Аңқау Т-клеткалардың антигенмен біріншілік кездесуден кейін активациясы “сәйкестендіру” (примирлеу) деп аталады. Осыдан кейін Т-клеткалардың әрбір субпопуляцияларының қызметтік бағыттары анықталады. Егер аңқау СД4 ТнО клеткалар антигендік комплексті макрофагтың бетінде таныса, ары қарай СД4 Тн1 клеткаларға мүшеленеді. Егер МНС ІІ-ші молекуламен комплексте антиген В-клетканың бетінде танылса, ары қарай СД4 Тн2 хелперлі клеткаларға мүшеленеді.

Аңқау Т-клеткалардың көпшілігі арнайылық әсерлесудің сұрыптауынан өте алмайды, қайтадан рециркуляция процесіне қатысу үшін, өзіне тән антигенді іздеп эфферентті лимфа тамырлары арқылы кетеді.

Т-клеткалардың антигентанушы рецепторларының антигендік комплекспен байланысуы және СД8 немесе СД4 корецепторлардың қатысуы, аңқау Т-клеткалардың дамуына бірінші сигналды қамтамасыз етеді – пролиферациямен дифференцировкаға. Даму процесінің жалғасуына екінші сигнал қажет. Костимулятор ретінде АПК мембранасында экспрессерленетін В7 молекуласы шығады. В7 – гомодимер, иммуноглобулиндердің супер тұқымдасына жатады. Аңқау Т-клеткаларадың бетінде В7 рецепторы ретінде СД28 белок болып табылады. В7: СД28 өзара әсерлесуі екінші сигналды қамтамасыз етеді.

Активтелген аңқау Т-клеткалар СД28-ден басқа костимулдеуші активтілігі бар тағы бір белокты синтездеп экспрессерлейді – CTLA-4. Ол СД28-ге қарағанда В7-ге аффинділігі жоғары.

5 билет.

1. Иммунды жүйенің шеткері мүшелеріндегі тимустәуелді және тимустәуелсіз аймақтар (көкбауырдың, лимфа түйіндерінің, бадамшалардың және т.б.).

Шеткері мүшелерге көк бауыр, лимфа түйіндері, ішектің пейер табақшалары, аппендикс, бадамшалар, бауырдың ерекше лимфоциттері, терінің лимфоидты жүйесі және басқа лимфоидты түзілістер жатады. Олардың тимус тәуелді (Т-лимфоциттер) және тимус тәуелсіз (В-лимфоциттер), аймақтарына сәйкес лимфоциттер келіп орналасады. Шеткері мүшелерде лимфоцит антигендермен кездесу нәтижесінде толық жетілген иммунды лимфоциттердің клондары түзіледі. Сондықтан, бұл процессті антиген тәуелді дифференцировка немесе иммуногенез деп атайды. Иммуногенездің басында перифериялық лимфоидты мүшелерде антиген тануға қабілеті бар лимфоциттер клондарының пролиферациясы қажетті болып табылады. Шеткері мүшелерде Т-, В-лимфоциттердің және антигентаныстырушы клеткалардың кооперациясы жүреді, нәтижесінде иммунды жауап пайда болады.

Корковый слой лимф узла - тимуснезавис зоны или В-зоны - места концентрации В-клеток, мигрирующих сюда из костного мозга. Территория узла, распол на границе м\у корой и медуллой (паракортик зона), -тимусзавис или Т-зоной колонизирована Т-клетками, поступ сюда из тимуса. в селезенке. Для понимания иммунол процессов интерес представ белая пульпа и погранич область Именно здесь лок Т-лимфоциты и В-лимфоциты , мигрир из центр органов иммун системы.Они распред по двум зонам: тимусзависимой, где скапливаются Т-лимфоциты вокруг пронизыв пульпу артериол, и тимуснезависимой - места накопления В-лимфоцитов. В этой зоне хорошо различимы фолликулы с центрами размножения , которые образуются в ответ на антигенный стимул. Т-клетки, располагаясь вокруг артериол, образуют периартериальные муфты в миндалинах Тимуснезавис лимф фолликулы и участки, примыкающ к эпителию крипт. Здесь собраны В-лимфоциты и плазмат клетки. На периферии фолликула, нах наивные Т-лимфоциты, еще не контактир с антигеном, между фолликулами - зрелые Т-клетки памяти.Тимусзавис зоны - диффузная лимфоидная ткань между фолликулами, вокруг сосудов и область посткапил венул. Эти зоны заполнены Т-лимфоцитами, в основном цитотоксич CD8+ Т-клетками. Лимфоциты - подвижные клетки, поэтому Т- и В-зоны миндалин не герметичны, между ними идет обмен Т- и В-лимфоцитами

2. Фагоцитарлы жүйенің лабораторлық зерттеулері. Фагоцитарлық санды, фагоцитарлық индексті анықтау, тікелей және жүктемелік НКТ-тесті, оларды талдау.

Фагоцитарлық жүйені бағалау Сандық аныктау

Иммундық статусты бағалауда перифериялык қандағы моноциттердің саны аз мэлімет береді, өйткені тінде негізгі кызметті моноцит тіндік макрофаг түрінде атқарады. Осыған байланысты фагоцитоз жүйесінің күйін бағалауда сапалық одістер мацызды.

Фагоцитарлық жуйені функционалдык багалау

1.Қанда лейкоциттердің санын және түрлерінің қатнасын ( нейтрофилдер, базофилдер, эозинофилдер, моноциттер) анықтайды.

2. Фагоциттердің жұту және қорыту қаблетің бағалау: лейкоциттер қоспасына немесе қан тамшысына фагоцитоздалушы болшектер ретінде кебіне St.aureus, St.epidennidis, E.coli, Candida albicans дақылдарын жене т.6., сонымен қатар полистирол, латекс, формалинденген эритроциттерді қосады. Содан кейін 37 ^о С белгілі бір уақыт инкубирлейді. Жағымды жасап, кұрғатып, бояп фагоцитоздауші клеткалардың кұрамында осы субстраттар бар клеткалар % санайды.

Фагоцитарлык индекс (ФИ немесе фагоцитоз %-ы) -фагоцитозға қатысқан фагоциттердің пайызы Қалыпты күйде фагоцитарлык индекс 60 - 80 % күрайды. Нормада 90 минуттан кейінгі ФИ 60 және 45 минуттан кейінгі ФИ -тен төмен болу керек. Қорытудың бұзылыстарында ФИ өзгерілмеді.

Әдетте бүл тест екі вариантта жүргізіледі - спонтанды тест және жасанды тест. Жасанды тестте фагоциттер дакылына белсендіргіш зат (стимулятор -пирогенал, бактериалдык эндотоксиндер жөне т.б.) қосылады. Спонтанды жәые жасанды тест шешімдері салыстырылып, фагоциттерің функционалдык қорын (резервін) анықтайды. Қалыпта жасанды тесттің керсеткіші спонтанды тесттің көрсеткішінен 15-30 пайызға көп болу керек.

Фагоцитарлық сан (1 фагоцитпен жүтылған бөлшектердің орташа саны) - фагоцитоз белсенділігінің денгейі:

деңгей - 1-4 бөлшек жүтылған

деңгей - 5-7 белшек жүтылған

деңгей - 8-10 бөлшек жүтылған

деңгей - 10 кѳп бѳлшек жүгылзған

Фагоциттердің метаболикалық активтілігін нитро көк тертрозолийдің қалпына келу реакциясында аныкталады (НСТ-тест). Бұл тәсілде түссіз нитро көк тетразолий, активтенген фагопитоздаушы клеткалармен жұтылып, кою-көк туйіршіктер ретіндегі диформазанға ауысады. Клетка ішіндегі диформазанның саны реакция интенсивтілігінін, критериі болып табылады. Бұл тестті де спонтанды және жасанды түрде жүргізеді. НСТ-тестті екі тәсілмен бағалайды:

Морфологиялық анализбен, түсін өзгерткен бояғыш түйіршектері бар клеткалар санын санау.

Спектрофотометриялык, бояғышпен инкубацияланған клеткалар жуылады, сосын бояғыш органикалык еріткіш -диоксанмен экстракцияланады да, кейін, экстрациялық сүйықтык спектрофотометриялык жолмен бағаланады.

Спонтандық НСТ-тест нейтрофилдердін in vivo күйінде функционалдык тітіркенуінің денгейін білу үшін койылатын болса, жасанды белсендірілген НСТ-тест тітіркенуге респираторлық жарылыспен клетканың арнайы жауап беру қабілетін (клетканын функционалдык коры) аныктайды.

Нейтрофилдердің және макрофагтардың миграциясын зерттеу үшін in vivo "терілік терезе" өдісін қолданады.

Фагоциттердің in vitro қозғалысын капиллярлардан (жіңішке шыны түтікше) белгілі бір уакытта спонтанды көшу қабілетін миграцияны! санау арқылы, немесе хемотаксистік әсерлі заттардың катысуымен оның өзгеруін өлшеу арқылы бағалайды.

1. 3. Жаңа вакциналарды (жасанды тасымалдаушылар мен гаптендер) дайындаудың принциптері Қазіргі поливалентті вакциналар: рекомбинантты, антиидиотиптік және ДНК-вакциналар, тағамдық вакциналар.

Жасанды вакциналар

Вакцина жасау үшін синтетикалық пептидтерді колдану. Вирустардың және бактериялардың эпитоптарына сәйкес келетін пептидтік фрагменттерді синтездейді. Иммуногендікті жоғарлату үшін пептидтерді Т-тәуелді антигендердің тасымалдаушысымен коньюгациялайды.

Вакциналарды молекуклалы клондау әдісімен алу (рекомбинантты вакциналар)

Рекомбинантты вакциналар технологиясы белокты молекуланы немесе оның фрагментің қадағалайтын гендерді алуға, оларды керекті векторға нгізуге және сәйкес клеткаларда эксперессиялуға мүмкіндік береді.

Бул вакциналардың реактогендігі төмен, ал қорғаныс әсері жоғары. Рекомбинантты вакциналарды бір микробтың генін вируленттігі аз екінші микробқа енгізу жолы арқылы алады. 1990 жылдардын басында В-гепатитінің вирусына қарсы рекомбинантты вакцина дайындалды. В-гепатиті вирусының беткей антигені бар вирусты болшектер осповакцинасының вирусында

синтезделеді. Гендерді клондау әдісімен вакциналарды алу (рекомбинантты вакциналар) өте үлкен потенциалы бар.

Антиидиотиптік вакциналар

Сонғы кезде вакциналарды дайындау үшін кез келген вирусты материалды колданға болмайды деген пікірлер айтылды. Антиидиотиптік вакциналарды дайындау үшін антигенннің кеністіктегі құрылысын иммитациялайтын антиидиотиптік АД колданады. Олар антигенд” детерминанттың “ішкі” образы деп атайды. В-гепатиті вирусының антигенінң біркатар эпитоптарына арналған моноклонды антиидиотиптік АД жиынтығының негізінде В-гепатитіне қарсы вакцина дайындалған.

Генетакалық вакциналар

Генетикалық вакциналар (ДНК-вакциналар) Өздігінен жұқпаны шакыралмайтын бактериалды плазмидтер болады. Вакцина жасау үшін плазмидтерге патогеннің бір немесе бірнеше антигенді белоктарға арнайлығы бар гендерді енгізеді. Плазмидтер клетка ядросына еніп, нәтижесінде бул гендердін кошірмесі матрицасында антигенді белоктардың синтезі жүреді. Олар немесе клеткадан шығады немесе МНС-1 класс молекулаларымен иммуногенді комплекс түзіп клетка бетіне шығады. Плазмидалардың бір бөлігі антиген таныстырушы клеткаларга түседі, процессингке ұшырайды, МНС I немесе II класс АГ-мен иммуногенді комплекс түзеді. Осындай түрде Т-лимфоциттерге ұсынады және ары ғарай Тх1 және Тх2 клеткаларына дифференцияланып иммунды жауаптың клеткалық және гуморалды реакцияларын калыптастырады.

6 Билет

1.Иммунитетің т жүйесінің қызметі

А)жасушалық түрдегі иммунды жауаппен қамтамасыз ету.Т лимф генет бөгде жасушаларға цитотокс әсер етеді.Одан басқа Т лимф Аг-ге қарсы фагоцитарлық түрдегі жауапты қалыптастрады.

Б)табиғатта кездесетін Т жүйе көпшілік АГ-ді тануға және жасуш,гум иммунды жауапты өалыптастырады.

В)Т жүйе иммунды жауапты реттеуде маңызды рол атқарады.ТХ мен Тсупрессор қздері қндіретін лимфокиндер арқылы қатысады.

Г)Т жүйе иммун төзімд қалыптасуына және сақталып тұұруына қатысады.Иммун төзімд –организмнің меншікті АГ-ге қарсы арнайы иммун ареактивтілік.

Д)жетілген эффекторлы Т лимф иммун зерде қызметін атқарады,яғни организм Аг-мен қайталап әрекеттескенде иммунды жауаптың жылдам қалыпт

2.HLA –Аг мен адам аурулары

Дүние жүзілік ДСҰ мәліметтері бойынша көптеген аурулар кезінде HLA –Аг-ң арасында байланысы бар.Олар ревм артрит, эндок.,тері, аллергиялық,қатерлі ісік және т.б. HLA –Аг таралуы геогр,этн,рассалық факторға байланысты.Ең маңызды корреляция ол HLA В 27 АГ-ң бехтерев аурымен байланысы.Бұл науқастардвң 67-94% кезд.Эндок бездердің, бауырдың аутоиммунды ауруларында жүйке жүйесі джәне т.б. ауруларды HLA В8жиілігі жоғарылайды.Жіне бұл АГ жиілігі Адиссон ауруында,герпесте жедел гепа титте жоғар.Туберкулез аурыунда HLA В8,В15,В14ю В27Аг жоғар.Іріңді септ жағдайлар менингеит хламидиоз кезінде HLA В27,35 Аг жоғар.Бас гистосәйкес комплексінің АГмен түрлі аурумлар арасындағы ассоцияациялық байланыстардың зерттеулер нәтижелері практикада ауруды диагност,ағымын болжау және алдын алуда мүмкіндік береді.

3.Вакцинация, иммун механизм, мақсаты

Луи Пастер 100 жыл бұрын вакцинацияның ғылыми негіздерін ашты. Иммуногендер ретінде ө әлсіреген микроорганизмдердің штамдарын колдану. Вакцинация нәтижесінде бүкіл әлемде шешек, құтыру, қүйдіргі , күл, сал, көк жөтел, қызылша, сіреспе, газды гангрена, сияқты жұқпалы аурулармен күресуде үлкен жетістіктерге жетті. Вакцинация бул адамның иммуногенді материалды бір немесе қатар енгізу арқылы активті иммунизациясы.Мақсаты- жасанды иммунитеті қалыптастыру.

Вакцинадан кейн дамитын иммунитетте үш кезең ажырат.Бұл кезеңдер АД түзілуімен және жасуш иммун түзілуімен сипатталдаы.

Бір кезең жасырын кезең.АГ енгенннен бастап Ад,цитоток жасушалардың пайда болуына дейнгі уақыт,бірнеше тәул созылады.

Екінші өсу кезең.қанда АД мен иммун хабар жасуша жиналуы.төрт кун мен төрт аптаға созылады.

Үшінші иммуниттеттің төмендеу кезеңі.алдымен жылдам,кейн баяу жүреді.бірнеше жылдарға созылады.Им М мен А АД деңгейі Им G титріне ұарағанда жылдам тқменд.

Белсенді ммунизация дегеніміз вакцинация арқылы аурудың алдын алу мақсатында сәйкес қоздырғыштарға қарсы біріншілік иммунитетті ынталандыру. Организм қоздырғыш пен екінші рет кездескенде оған қарсы тез әрі ээфективті иммунды жауап беруге каблеті болады. Белсенді ммунизация антиденелердің және/немесе иммунды компетентті клеткалардің популяциясының жоғары денгейде болуымен баланысты.

Пассивті иммунизацияда адамға белгілі антгендерге қарсы арнайы антиденелер бар сары сыларды енгізеді. Бул иммунизацияның түрі жылдам әсер береді, сондықтан терапиялық мақсатта колданылады. Мысалы, антистафилакоккы, антистрептококкы, антитоксикалық (күл, сіреспе, ботулизм, газды гангрена) сары сулар.